İran Cephesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Nisan 2024) |
| İran Cephesi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı Osmanlı Cephesi, İran-Osmanlı savaşları | ||||||||
 XIII Kolordu Ali İhsan Bey komutanı ve Hamadan'daki adamları | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
|
|
| |||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||
|
 Kaptan Angman |
.svg){kind=small} Rıza Şah |  Harald Hjalmarson Ahmed Şah Kaçar Muhammed Taki Pessian İbrahim Han Qavam-ül-Mülk Haydar Latifiyan | ||||||
| Güçler | ||||||||
|
Alman Askeri Müfrezesi |
Ermeni Gönüllüleri Süryani gönüllüler Kraliyet Pers Kazak Tugayı | İran Jandarma Teşkilatı Qashqai Militanlar Tangistan Kuvvetleri Laristanlı Militanlar Dashti Gönüllüler | ||||||
| Kayıplar | ||||||||
|
|
| 2.000.000 sivil ölümü (savaşa bağlı kıtlık ve hastalık nedeniyle) | ||||||
İran Cephesi (Farsça: اشغال ایران در جنگ جهانی اول), Osmanlı İmparatorluğu, Britanya İmparatorluğu ve Rusya İmparatorluğu arasında o zamanlar tarafsız olan Kaçar İran'ın çeşitli yerlerinde Aralık 1914'te başlayıp sona eren bir dizi askeri çatışmaydı, 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Birinci Dünya Savaşı Orta Doğu Tiyatrosu'nun bir parçası olarak. Çatışma, İran'da Müttefik ve Osmanlı kuvvetlerine karşı savaşan yerel Pers birliklerini de içeriyordu. Çatışma İran için yıkıcı bir deneyime dönüştü. Çoğunlukla Osmanlı rejiminin Ermeni soykırımı ile İngiliz ve Rus eylemlerinden etkilenen 1917-1919 İran kıtlığı nedeniyle çatışmada 2 milyondan fazla İranlı sivil öldü. Kaçar hükümetinin Birinci Dünya Savaşı sırasında ve hemen sonrasında ülkenin egemenliğini korumadaki başarısızlığı, 1921'de darbeye ve Rıza Şah'ın Pehlevi hanedanını kurmasına yol açtı.
Arka Plan[değiştir | kaynağı değiştir]
İran, I. Dünya Savaşı'nın başlangıcında tarafsızlığını ilan etti. Buna rağmen ülke, savaş öncesi Müttefikler ile Merkezi Güçler arasındaki rekabetten hızla etkilenmeye başladı. İran'daki yabancı çıkarlar, öncelikle ülkenin Britanya Hindistanı, İmparatorluk Rusyası, Afganistan ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki stratejik konumuna ve ayrıca ülkenin ilk kez 26 Mayıs 1908'de keşfedilen petrol rezervlerine dayanıyordu.[5] 1907, Rus ve İngiliz hükümetleri İran'ı üç bölgeye ayırma konusunda anlaştılar; Ruslar, Transkafkasya'da daha önce ele geçirdikleri topraklara bitişik olan Kuzey İran'da hak iddia ederken, İngilizler de Güney Kafkasya'da hak iddiasında bulundu. Britanya Hindistanı ile sınır komşusuydu (tampon bölge olarak üçüncü bir bölge bırakıldı). 1907 anlaşması, Ruslar ve İngilizler arasındaki onlarca yıllık Büyük Oyun'a son verdi. Anlaşma, Almanya'nın bölgedeki emperyal genişlemesinin devam ettiği bir zamanda imzalandı ve anlaşma, artan Alman bölgesel etkisine ve bölgeye gelecekte potansiyel genişlemeye karşı bir denge sağlayarak hem Rusya'ya hem de İngiltere'ye hizmet etti.
Birinci Dünya Savaşı'nın arifesinde Alman İmparatorluğu, Britanya Hindistanı ile İran ve Mısır'ın uydu devletlerinde yıkıcı ve milliyetçi ajitasyonları teşvik etmeye ve sürdürmeye adanmış Doğu İstihbarat Bürosu'nu kurdu. Büro, İngiliz-Rus İtilafını ortadan kaldırmak için İran ve Afganistan'a yönelik istihbarat ve yıkıcı misyonlarda yer aldı. Büro'nun İran'daki operasyonları Wilhelm Wassmuss tarafından yönetiliyordu. Almanlar, İran'ı İngiliz ve Rus etkisinden kurtarmayı ve Rusya ile İngilizler arasında daha fazla çatlak yaratmayı ve sonunda yerel olarak örgütlenmiş orduların İngiliz Hindistan'ını işgal etmesine yol açmayı umuyordu. Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri stratejik hedefi, Rusya'nın Hazar Denizi çevresindeki hidrokarbon kaynaklarına erişimini kesmekti. Almanlarla ittifak kuran Osmanlı Devleti, İtilaf devletlerinin bu bölgedeki etkisini zayıflatmak istiyordu ama çok farklı bir sebeple. Osmanlı Harbiye Nazırı Enver Paşa, İran'ın kilit şehirlerinde Rusların mağlup edilmesi halinde Azerbaycan, Orta Asya ve Hindistan'a giden yolun açılabileceği iddiasındaydı. Enver Paşa, yeni kurulan bu milliyetçi devletlerin Avrupa etkisinden uzaklaştırılması halinde aralarında daha geniş bir işbirliği öngörüyordu. Bu onun Pan-Turan projesiydi. Onun siyasi konumu, Avrupalı sömürgeci güçlerin hiçbirinin bir dünya savaşının zorluklarına dayanacak ve Asya kolonileri üzerinde doğrudan yönetimi sürdürecek kaynaklara sahip olmadığı varsayımına dayanıyordu. Birinci Dünya Savaşı ve iki savaş arası dönemde bölgedeki milliyetçi hareketler, Asya'daki hemen hemen tüm Avrupa kolonilerinde siyasi ayaklanmalara yol açsa da, Enver'in emelleri ölçeğinde sömürgecilikten kurtulma hiçbir zaman sağlanamadı. Ancak Enver Paşa, Osmanlı Devleti'nin galip İtilaf Devletleri tarafından bölünmesinin ardından 4 Ağustos 1922'deki ölümüne kadar bu hırsını sürdürdü. 1914'te, savaştan önce İngiliz hükümeti, Kraliyet Donanması'na petrol tedariki için Anglo-Persian Oil Company ile bir sözleşme imzalamıştı. Anglo-Pers Petrol Şirketi, Enver'in projesinin önerdiği yoldaydı: İngilizler, Azerbaycan'ın kuzeydeki Gilan, Mazendaran, Astarabad ve Horasan hariç, Pers İmparatorluğu'ndaki petrol yataklarını işletme konusunda münhasır haklara sahipti.
Güçler[değiştir | kaynağı değiştir]
Pers kuvvetleri tek bir kuvvet değil, belirli mahalleler etrafında kurulmuştu. Her ilçenin kendi taburu vardı ve her ilin birkaç taburu vardı. Aşiret gruplarına bağlı olarak her bölge, genellikle kendi şeflerinin komutasında bir veya bazen iki tabur oluşturuyordu. Taburların gücü 600'den 800'e kadardı. Gücü dört ila sekiz top arasında değişen topçu bataryaları vardı. Her bölgede düzensiz birlikler yaklaşık 50.000 kişiydi; safları hepsi zayıf silahlı kabile atlıları ve belirsiz sayıda piyadeden oluşuyordu. Taburları kontrol eden şeflerin taraf değiştirmesi alışılmadık bir durum değildi. Bu güçlerden bazıları Kaşkay Kabileleri, Tangistan Kabileleri, Laristan Kabileleri ve Hamseh kabilelerinden oluşuyordu. İran merkezi hükümetinde ayrıca İsveçli subayların bulunduğu ve yaklaşık 6.000 askerden oluşan İran Merkezi Hükümet Jandarma Teşkilatı da vardı. 6.000 adetten yalnızca 2.000 tanesi monte edildi. Her biri dokuz taburdan oluşan altı alayda yer alıyorlardı ve silahları Mauser tüfeklerini, on iki makineli tüfeği ve dört dağ silahını içeriyordu. Pers kuvvetleri, tahmini 930 mil mesafeyi kapsayan ülkenin ana yollarını Pers kontrolü altında tutmak amacıyla Tahran, Kazvin (Gazvin) ve Hamadan'a dağıtıldı. 1914 yılında Enver Paşa, 1. Seferi Kuvvetleri Komutanı Yarbay Kâzım Bey'e (11 Aralık) ve 5. Seferi Kuvvetleri Komutanı Yarbay Halil Bey'e (25 Aralık) şu emri verdi: İran'a doğru ilerleyin ve Tebriz üzerinden Dağıstan'a ilerleyin; burada genel bir isyanı ateşleyecek ve Rusları Hazar Denizi kıyılarından püskürteceksiniz."
Alman operasyonları Wilhelm Wassmuss ve Kont Kanitz tarafından yürütüldü. Alman Lawrence olarak bilinen Wassmuss, İran'da çölü seven ve bir çöl kabilesinin uçuşan cüppelerini giyen bir Alman konsolosluk yetkilisiydi. Konstantinopolis'teki üstlerini, Pers kabilelerini Britanya'ya karşı ayaklanmaya yönlendirebileceğine ikna etti.
1914'te İngiliz Hint Ordusu'nun güney etki bölgesinde konumlanmış birkaç birimi vardı; subayları, Kuzey-Batı Sınırında onlarca yıldır süren çatışmalarda kabile güçleriyle savaşmakta deneyimliydi. 1917'nin sonunda Tümgeneral Lionel Dunsterville başkanlığında bir İngiliz kuvveti kuruldu. 18 Ocak 1918'de komutayı devralmak için Bağdat'a geldi. Dunsterville'deki İngiliz birliklerinin sayısı sonunda 1.000 civarındaydı. Bir sahra topçu bataryası, makineli tüfek bölümü, üç zırhlı araç ve ayrıca iki uçakla destekleniyorlardı. Gezici sahra hastaneleri, personel memurları, karargah personeli vb. ile birlikte toplam kuvvetin sayısı yaklaşık 1.300 olmalıdır. Dunsterville'e "Mezopotamya'dan İran üzerinden Anzali limanına gitmesi, ardından gemiye binerek Bakü'ye gitmesi" emri verildi. 1916'da İngiliz hükümeti, İran'daki çıkarlarını korumak için Güney Pers Tüfeklerini kurdu.[6]
Rusya uzun zamandan beri bölgede kuvvetler kurmuştu. Pers Kazak Tugayı ve Ermeni General Tovmas Nazarbekyan komutasındaki Rus Kafkas Ordusu'nun küçük bir birliği burada konuşlanmıştı. Kazak Tugayı sekiz filo, küçük bir piyade taburu ve altı Krupp silahından oluşan bir at bataryasından oluşuyordu; toplam güçleri 2.000'i geçmiyordu. Bu gücün yanı sıra, 1912'de Rusya, Tebriz'de Rus subaylarının komutasında benzer bir Kazak Tugayı'nın kurulması için İran hükümetinin resmi onayını aldı. Hükümetin onayı, Rus birliklerinin İran Azerbaycan'ından çekilmesinin bir koşulu olarak verilmişti, ancak Büyük Savaş'ın başlangıcında Rusya bunu yapmamıştı. Ruslar ayrıca Andranik Ozanyan komutasındaki Ermeni gönüllü birliklerinden oluşan bir müfrezeyi de bu bölgeye sevk etti.
Savaş Bölgesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Çatışmalar, Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan ve Erdebil eyaletlerini ve Tebriz, Urmiye, Erdebil, Maragheh, Marand, Mahabad ve Hoy gibi şehirleri kapsayan kuzey İran Azerbaycan'ında gerçekleşti.
Harekatlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Prelüd[değiştir | kaynağı değiştir]
Merkezi Pers hükümeti savaş öncesinde düzeni sağlamakta zorluk çekiyordu. Tek bir yılda; Güney İran'ın en güçlüleri olan Kaşkay Kabileleri, genel valiye meydan okudular ve Boyer Ahmed-i Kabilelerinin yaptığı gibi Fars'a baskın düzenlediler; Khamseh Kabileleri Kerman eyaletindeki kervan yollarına baskın düzenledi; ve diğer kabileler zaman zaman Fars, Yezd veya Kermān vilayetlerine baskınlar düzenledi. Hükümetin kontrolündeki jandarma, tamamen olmasa da, yavaş yavaş yerleşmiş ve bir dizi aşiret mensubunu devreye sokmuştu. Yetkililer savaşın başlangıcında tuttukları güzergahlar boyunca karakollar inşa ettiler.
Rusya, İran'ın kuzeyindeki kuvvetlerini korudu. Ruslar, İran'daki Ermeni ve Süryani Hıristiyanların durumlarını güvenlik gerekçesiyle gerekçe göstererek birçok şehri işgal etti. Tebriz 1909'da işgal edildi; 1910'da Urmiye ve Khoi. Bu önlem, Rusların yalnızca İran'ı kontrol etmelerine değil, aynı zamanda Djoulfa'daki demiryolu hattından Khoi üzerinden Osmanlı İmparatorluğu'nun Van Eyaletine giden yolu da güvence altına almalarına olanak sağladı.
28 Temmuz 1914'te Birinci Dünya Savaşı başladı. Öncelikle Osmanlı Devleti ciddi bir adım atmadı. Ancak bölgenin güvenliği Rusya-Osmanlı ihtilaflarından önce bile gerilemeye başlamıştı. Sınırda huzursuzluklar başladı. Urmiye'ye görünüşte Kürt aşiretleri tarafından kayda değer bir saldırı düzenlendi. Aynı sıralarda Ruslar, Urmiye, Tebriz ve Hoi'deki Osmanlı konsolosluklarını kapattılar ve Kürtleri ve diğer Sünni Müslümanları Urmiye yakınlarındaki köylerden sürdüler. Ermeni ve Süryani Hıristiyanların bir kısmına aynı anda silah verildi. Rus yetkililer, İran ve Van Vilayeti'nde kendi saflarında yer alan bazı Kürt Aşiret mensuplarına 24.000 tüfek dağıttı. Rusya-Osmanlı çatışmaları 2 Kasım 1914 Bergmann Taarruzu ile başladı.
1914[değiştir | kaynağı değiştir]
Aralık 1914'te General Mişlayevski, Sarıkamış Muharebesi'nin zirvesindeyken İran'dan çekilme emrini verdi. Sadece Ermeni General Nazarbekoff komutasındaki Rus birliklerinden oluşan bir tugay ve Ermeni gönüllülerden oluşan bir tabur Salmast ve Urmiye'ye dağıldı. Temas kuzey İran sınırındaki çatışmalarla sınırlıydı. Rus süvari birliklerinin varlığı onları sessiz tuttu. Enver, İstanbul'da askere alınanlardan [bir tümen] birlikler kurdu [25 Aralık]. Bu birlik Halil Bey'in komutasına verildi. Halil Bey'in birlikleri harekâta hazırlanırken küçük bir grup da İran sınırını geçmişti. Hafif teçhizatlı paramiliter bir oluşum olan Van Jandarma Tümeni [Binbaşı Ferit komutasındaki], Rusların Van'a yönelik saldırısını püskürttükten sonra düşmanı İran'a kadar kovalamıştı.
14 Aralık 1914'te Van Jandarma Tümeni Qotur şehrini işgal etti. Daha sonra Khoy'a doğru ilerledi. Bu geçidin, Qotur'da kurulan köprübaşından Tebriz'e doğru hareket edecek olan Kâzım Bey (5. Seferi) ve Halil Bey birliklerine (1. Seferi) açık tutulması gerekiyordu. Ancak Sarıkamış Muharebesi Osmanlı kuvvetlerini tüketmiş ve İran'a konuşlandırılacak bu kuvvetlere başka yerlerde ihtiyaç duyulmuştu. 10 Ocak'ta İran'a giden 5'inci Seferi Kuvvetleri kuzeye, Üçüncü Ordu'ya yönlendirildi ve kısa süre sonra onu 1'inci Seferi Kuvvetleri takip etti.
1915[değiştir | kaynağı değiştir]
1915'te Wilhelm Wassmuss yerel şeflerle görüştü ve isyanı teşvik eden broşürler dağıttı. Yerel bir şef tarafından tutuklandı ve İngilizlere teslim edildi, ancak kaçmayı başardı. Osmanlı'nın Kermanşah ve Hemedan'a doğru ilerleyişiyle birlikte, İran hükümetinin Alman yanlısı üyeleri aracılığıyla bir isyanı kışkırtmayı umuyordu.
4 Ocak 1915'te Talat Paşa'nın özel bir görevle İran'a gönderdiği Ömer Naci Bey komutasındaki gönüllü müfrezesi Urmiye şehrini ele geçirdi. Bir hafta sonra Ömer Fevzi Bey'in komutasındaki "Musul Grubu", Rus liderliğini tamamen hazırlıksız yakalayarak fazla bir direnişle karşılaşmadan Tebriz'e girdi. Aram tarafından Halil Bey olarak anılan Ömer Fevzi, (üstün) kuvvetleriyle birkaç saat içinde Urmiye şehrini ele geçirerek Salmast üzerine yürüdü. 1914 yılının sonlarında Halil olduğu tespit edilen Ömer Fevzi, bine yakın Rus'u esir aldı. 26-28 Ocak 1915'te Sufian bölgesinde General Çernozubov kısa bir çatışmaya girdi. Rusya güçlü bir kuvvet göndererek şehri yeniden ele geçirmeyi başardı. 30 Ocak'ta Çernozubov Tebriz'e girdi.
3 Şubat 1915'te General Nazarbekov bir karşı saldırı başlattı. Van Jandarma Tümeni bu kez hattını tutmayı başardı. Mart ayı başlarında Nazarbekov, yedi taburdan oluşan daha güçlü bir kuvvetle saldırdı. 7 Mart'ta Van Jandarma Tümeni Dilman'ı tahliye ederek geri çekilmeye başladı ve üç gün sonra Qotur'a ulaşarak orada siper açtı.
Nisan 1915'te Halil Bey komutasındaki 1. Seferi Kuvvetleri kuzey İran'a doğru hareket etti. Amaç Dilman şehrini ve bu bölgeyi Nazarbekov kuvvetlerinden temizlemekti, bu da Kafkasya Harekatı'nda önemli bir taktik avantaj sağlayacaktı. Diliman, Ermenilerle Türkler arasındaki en şiddetli savaşlardan birinin yaşandığı yerdi.[7] Andranik komutasındaki Ermeni gönüllülerden oluşan ilk tabur, Rus Çernozubov gelene kadar Halil Bey'in saldırılarını püskürttü. Kafkasya'dan yeni gelen Rus kuvvetleri Halil Bey'i kaçırmayı başardı. 14 Nisan'da kötü yürütülen bir gece baskını Halil Bey'in yaklaşık 2.000 can kaybına mal oldu. Bu üç gün içinde 3.600 askerini kaybetti. General Nazarbekov, Diliman Muharebesi'nden (15 Nisan 1915) sonra Halil Paşa müdavimlerini Başkale'ye doğru iterek durumu güvence altına almayı başardı.
Halil Bey, Enver Paşa'dan şu telgrafı alır ve bu savaş alanını terk eder: "Van sustu. Bitlis ve Irak'a giden yollar tehlike altında. Daha da büyük tehditlere maruz kalmamak için bir an önce geri çekilin ve 3. Ordu'ya katılın. Bu geçitlerin kontrolünü elinize alın."
8 Mayıs 1915'te Van Kuşatması'ndaki on iki Ermeni haberciden biri İran'a ulaşmıştı.[8] Andranik'ten oluşan bir Ermeni gönüllü birimi, 1200 adam ve komutan Chernoroyal'in tümeniyle birlikte Başkale'ye doğru gönderildi. 7 Mayıs'ta Başkale'yi ele geçirdiler. İran'dan gelen bu grup 18 Mayıs'ta Van şehrine ulaştı. Van'ın hâlâ kuşatma altında olduğunu bulmayı bekliyorlardı ve Van'ın Ermenilerin elinde olduğunu görünce hayrete düştüler. Haber Yudenich'e ulaştığında General Trukhin komutasında Trans-Baykal Kazaklarından oluşan bir tugay gönderdi. Van'ın güvenliğinin sağlanmasıyla yazın geri kalanında çatışmalar batıya doğru kaydı.
Temmuz 1915'te, Kafkasya Harekatı'ndaki Rus kuvvetleri, bir Rus kolunun İran sınırına çekilmesiyle genel olarak geri çekildi. Bu geri çekilme Haziran 1915'te yaşanan olayların sonucuydu. Yudeniç, Osmanlıları Muş ve Malazgirt'te sınırlandırmak için bir saldırı planladı. Beyazıt ve İran Azerbaycan'ından Van'a doğru kanattan geçmeyi planladı. Ancak Rusya'nın Kafkasya kampanyasına doğru ilerleyişi uzun sürmedi. Rus kuvvetleri gerileme yaşadı.Halil Bey'in komutasındaki 11 düzenli birlik tümeni, Rus Kafkasya ilerleyişinin tam merkezine saldırdı. Birkaç gün sonra Malazgirt Muharebesi (16 Temmuz) ve ardından Kara Killisse Muharebesi nedeniyle Rus ordusu geri çekildi. Ağustos 1915'te İngilizler Buşehr'i işgal ettiğinde Akhgar komutasındaki jandarmalar Burazjan'a çekildi.
Kasım 1915'te Hamedan Jandarma Komutanı Albay Pessian, Musalla Muharebesi'nde Rusya yanlısı Pers Kazak
Tugayı'na saldırı başlattı. Pessian'ın jandarmaları Pers Kazaklarını silahsızlandırmayı başardılar ve hatta bazıları vatansever bir konuşmanın ardından güçlerine katılmaya ikna edildi. Bu zaferden sonra Ruslar, İran Jandarma Teşkilatı üzerine, Muhammed Hüseyin Cihanbani komutasındaki Robat-i Kerim kuvvetleri ve Haydar Latifiyan komutasındaki halk kuvvetleri ile Albay Pessian ve Azizollah Zarghami (fa) komutasındaki Hamedan-Kermanşah karayolu kuvvetlerine doğru ilerledi. Hamedan'ı, sayı ve silah bakımından üstün olan, ilerleyen Rus Kafkas Ordusu'na karşı savunmamak. Soltanabad'da da Mesut Kayhan (de) komutasındaki jandarma kuvveti Ruslar tarafından yenilgiye uğratıldı. Jandarmalar daha sonra Kirmanşah'a çekildi. 10 Kasım 1915'te Ali Quli Khan Pasyan komutasındaki Merkezi Güçler yanlısı Jandarma Teşkilatı, İbrahim Han Qavam-ul-Mülk'ün (fa) İngiliz yanlısı Khamseh aşiret güçlerini mağlup etti ve Şiraz'ı ele geçirdi. Şiraz'ın tüm İngiliz sakinleri tutuklandı. Jandarmalar ayrıca Yezd ve Kerman'ı da ele geçirdi.
1915 yılının Kasım ayı ortalarında Kafkasya Harekatı'nı yöneten General Yudeniç, İran Azerbaycan'ına iki kol gönderdi; General Nikolai Baratov komutasındaki bir tanesi güneybatıya, Hamadan ve Kermanşah'a doğru ilerleyerek Bağdat'a giden yolu açma emri almıştı. İkinci kol ise Kum ve Kaşan yoluyla İsfahan'a doğru ilerledi. Rus Kafkas Ordusunun bir başka müfrezesi Tahran'a yürüdü. 14 Kasım'da Avusturya-Macaristan ve Alman Bakanlar başkentten ayrıldı. Yine de Ahmed Şah Kaçar şehirde kalmaya kararlıydı ve Reuss Prensi, 6.000 Pers jandarması, yaklaşık 3.000 düzensiz Türk ve bir miktar hoşnutsuz Pers kabilesinden (15.000 kadar) oluşan bir kuvvetle stratejik noktaları kontrol altına almayı üstlendi. Tümü). Ancak ayın sonunda Tahran, Rus Kafkas Ordusu ve müttefiki Ermeni gönüllüler tarafından ele geçirilmişti.
Aralık 1915'te Şah, başında Prens Ferman Firması olmak üzere Müttefik yanlısı yeni bir kabine atamaya ikna edildi. Aynı ayın 15'inde Nikolai Baratov'un sütunu Hamadan'ı ele geçirdi ancak önemli bir direnişle karşılaşmadı. 1915'in son günlerinde, geçici Tuğgeneral rütbesindeki Sir Percy Sykes, mali teşvikler yoluyla yerel kabilelerden alınacak bir Güney İran Tüfekleri kuvveti kurmakla görevlendirildi. Bu girişim, Almanya'nın Güney İran'ın büyük bölümünde uyguladığı güçlü nüfuza karşı koymayı amaçlıyordu.
1916[değiştir | kaynağı değiştir]
Ocak 1916'da Baratov'un güçleri Türkleri ve İranlı aşiret adamlarını püskürttü ve Hamedan'ı işgal etti. 26 Şubat'ta
Kermanşah'ı ve 12 Mart'ta Kharind'i ele geçirmeye başladılar. Mayıs ayının ortasında Baratov, Bağdat'tan 250 mil uzaktaki Osmanlı sınırına ulaşmıştı. Bu birimin sonunda Mezopotamya'da konuşlanmış İngiliz kuvvetleriyle bir bağlantı noktası oluşturması bekleniyordu. Aslında, beş subay ve 110 adamdan oluşan bir Kazak bölüğü, 8 Mayıs'ta Baratov'un Rus tümeninden ayrıldı, hoşnutsuz kabilelerin topraklarından yaklaşık 180 mil güneye doğru ilerledi, 8.000 feet yüksekliğe kadar birçok dağ geçidini geçti ve Britanya cephesine ulaştı. 18 Mayıs'ta Dicle'de.
26 Şubat 1916'da Ruslar ilerleyerek jandarmaları mağlup ettiler, jandarmalar daha sonra Kasr-ı Şirin'e çekildi ve bölgeyi Mayıs 1916'da Rusların eline geçene kadar elinde tutmayı başardılar. Bu kez pek çok jandarma mücadeleden vazgeçerek İstanbul, Musul ve Bağdat'ta sürgünde yaşamaya başladı. 1916 baharında İbrahim Han Qavam-ul-Mülk ve Hamseh aşiretleri, birbirlerini vurup öldüren Ali Quli Khan Pesyan ve Ghulam Rıza Khan Pesyan komutasındaki jandarmaları mağlup etti. Alman Konsolosu Roever ve İsveçli Yüzbaşı Angman'ın da aralarında bulunduğu diğer jandarmalar tutuklandı ve işkence gördü.
Mayıs 1916'nın başlarında Enver Paşa'nın ısrarı üzerine Osmanlılar, İran'a ikinci bir işgal başlattı. Bu, yaklaşık 25.000 askerden oluşan XIII. Kolordu tarafından üstlenildi; Almanlar bazı topçu bataryalarıyla katkıda bulunma sözü verdiler, ancak bu yardım hiçbir zaman gelmedi. 3 Haziran'da Ruslar, Hankin kasabasındaki 6. Piyade Tümeni'ni kuşatmak amacıyla saldırdı. Ancak çok ince yayılmışlardı; Piyadeleri kontrol altında tutulurken çevredeki süvarileri ezildi. Osmanlı kuvvetleri Ruslardan daha hafif kayıplar verdi: 85 ölü, 276 yaralı ve 68 kayıp. Bu, Türklere savunmalarını güçlendirmeleri için değerli zaman kazandırdı. 8 Haziran'da sınırı geçerek İran'a geri döndüler.
Mayıs ayı sonlarında Albay Ali İhsan Bey komutasındaki XIII. Kolordu Baratov'a doğru ilerlemeye başladı. Baratov ise Hanekin'i yakalayıp Bağdat'a ilerlemeyi umuyordu ve İngilizler ile Osmanlılar birbirini yorarken şehri alma fırsatını seziyordu. 3 Haziran'da Khanaqin'e bir kez daha saldırdı ancak bu kez dengeler değişti. Osmanlı XIII Kolordusu, Baratov'un güçlerini başarıyla püskürttü ve bir karşı saldırı başlattı. Ali İhsan Bey, 2 Temmuz'da Kermanşah'ı, 10 Ağustos'ta Hemedan'ı ele geçirdi. Adamlarının yarısını kaybeden Baratov, Sultan Bulak menzilinde durarak kuzeye çekilmek zorunda kaldı. Ağustos 1916'da jandarmalar Kermanşah'a döndü.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Bruinessen, Martin (2006). "Chapter 5: A Kurdish warlord on the Turkish-Persian frontier in the early Twentieth century: Isma'il Aqa Simko". Atabaki, Touraj (Ed.). Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. Library of modern Middle East studies, 43. London; New York: I.B. Tauris. ss. 18-21. ISBN 9781860649646. OCLC 56455579.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024.
- ^ "Statistics of the Military Effort of the British Empire" (London: HMSO, 1920). Page 778. South Persian Rifles not included. Figures may be underestimated. Details for British Indian Army in Persia: 25 Indian officers, 1,779 Indian other ranks, and 670 Indian followers dead from all causes. 11 officers, 454 other ranks, and 6 followers wounded.
- ^ Erickson 2001, pp. 237–238, Appendix F. Battle casualties only. First invasion (1915): 200 killed, 400 wounded. Second invasion (1916): 85 killed, 276 wounded, 68 missing/captured. Defensive against British (1918): 500 killed, 1,000 wounded.
- ^ The Iranian Petroleum Institute (1971). Oil in Iran. s. 14. ASIN B000YBGZ54.
- ^ David Fromkin, A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East (Henry Holt and Company, New York, 1989), 209.
- ^ Aram, "Why Armenia Should be Free", page 22
- ^ Ussher, An American Physician, 286.
