Luteranizam
Luteranizam ili luteranstvo je deo zapadnog hrišćanstva koje se zasniva na učenju reformiste iz 16. veka Martina Lutera. Luterovi pokušaji reforme teologije i crkvene prakse doveli su do protestantske reformacije. Reakcije vlasti i crkve na širenje Luterovih ideja (95 teza) Evropom dovele su do vjerskih ratova i podjele hrišćanstva.
Za razliku od reformatorskih crkvi, luterani i dalje praktikuju mnoge sakramente i liturgijsku praksu iz pre-reformatorskih crkvi.
Naziv „luteranac“ je prvi put u pogrdnom smislu upotrebio Johan Ek tokom debate jula 1519.[1] Ek i drugi rimokatolici su sledili uobičajenu praksu da se jeres naziva po svom vođi, tako da su svi pobornici teologije Martina Lutera označeni kao luteranci.[2] Sam Martin Luter je odbacivao ovaj naziv i svoj reformatorski pokret je nazivao „jevanđeoski“ (grč. ευαγγελιον - dobre vesti, jevanđelje).[1] Luteranci su i sami počeli da koriste ovaj naziv sredinom 16. veka da bi se razlikovali od ostalih reformističkih grupa (filipisti, kalvinisti). Teolozi sa Univerziteta u Vitenbergu su 1597. upotrebili za svoju crkvu naziv „luteranska“.[2]
Veronauka[uredi | uredi kod]
Luteranska veronauka detaljno je izložena u „Knjizi saglasja“ (Concordia). Luteranci veruju u Sveto Trojstvo i bogočovečiju prirodu Isusa Hrista raspetog na krstu, koji se spustio u ad, vaskrsao i vazneo se na nebo, da posle kraja sveta sudi živima i mrtvima. Važno mesto u doktrini zauzima koncepcija prvobitnog greha, koji može biti otkupljen isključivo dejstvom božje blagodati (latinski: Sola Gratia), koja je izražena u veri (latinski: Sola Fide). Stoga spasenje nije u prećenju crkvenih zapovesti, nego u verovanju. Oproštaj grehova daje samo božja milost (latinski: Sola Gratia). Glava crkve je Isus Hrist (latinski: Solus Christus), a ne neki ovozemaljaki posrednik. Iako poriču ulogu slobodne volje u spasenju, luterani na poriču slobodnu volju u svetovnom životu, i ne veruju u dvojaku predestinaciju već u jednojaku predestinaciju. Glavni kriterijum ispravnosti vere je Biblija (latinski: Sola Scriptura). Dopunska svedočanstva su predanja crkvenih otaca i drugi tradicionalni izvori, ne uvek luteranski, ali uvek uz opasku da su oni samo onoliko istiniti koliko su u saglasju sa Biblijom. Isti takav kritički pristup primenjuje se na sve teološke izvore, uključujući samoga Lutera, čije se delo poštuje, ali nema kultno značenje.
Luteranci priznaju dve svete tajne: krštenje i pričešće, doduše luterani su istorijski prihvatali i treću svetu tajnu a to je sakrament ispovedanja i absolucije. Posredstvom krštenja ljudi postaju hrišćani. Oni se pričešćem učvršćuju u veri. Specifičnost luteranskog pričešća među crkvama zapadnog obreda je to što se vinom pričešćuju svi vernici, a ne samo sveštenici. To je u vezi sa crkvenim stavom da su sveštenici samo propovednici (pastori) u svojoj zajednici, i da se ničim ne razlikuju od običnih vernika. Luteranska crkva smatra da ima kontinuitet od apostolskih vremena. Ovo nasleđe se ne shvata kao direktno, kao na primer u pravoslavlju, već pre u duhovnom smislu.
Obožavanje svetaca i ikona nije primereno božjoj zapovedi: „Ne imaj drugih bogova“, takodje nisu ikonoborci. Marija se poštuje kao Isusova majka, ali se ne slavi. Smatra se da celibat nije Isusovo pravilo, stoga se ne primenjuje.
Rasprostranjenost[uredi | uredi kod]
Luteranske crkve širom sveta okupljaju preko 80 miliona vernika. Od toga ih u Nemačkoj ima 25,6 miliona, 19 miliona u Skandinaviji, 8,5 miliona u Kanadi i SAD. To je dominantna religija u: Švedskoj, Norveškoj, Danskoj, Finskoj, Islandu, Estoniji i Letoniji. Namibija je jedina neevropska većinski luteranska zemlja. Značajne luteranske zajednice postoje još u: Brazilu, Etiopiji, Indoneziji, Madagaskaru i Tanzaniji.
Status tradicionalne verske zajednice u Srbiji imaju: Slovačka Evangelička crkva i Evangelička hrišćanska crkva.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 Espín, Orlando O. and Nickoloff, James B. An introductory dictionary of theology and religious studies. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, p. 796.
- ↑ 2,0 2,1 Fahlbusch, Erwin, and Bromiley, Geoffrey William, The Encyclopedia of Christianity, Volume 3. Grand Rapids, Michigan: Eerdmans, 2003. p.362.
