Zygmunt Bugajski
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 6 grudnia 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Naczelnik Wydziału Penitencjarnego Departamentu Karnego w Ministerstwie Sprawiedliwości | |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
   | |
Zygmunt Aleksander Bugajski (ur. 6 grudnia 1887 w Dąbrowie Górniczej, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – polski działacz polityczny, urzędnik i teoretyk więziennictwa, radca prawny, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się jako syn Waleriana i Emilii z domu Topór-Jasińskiej, jego siostrą była Irena Wirszyłło[1]. Był działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna na terenie Rosji. Zaangażowanie polityczne sprawiło, że kilkakrotnie relegowany z gimnazjów (najpierw w Piotrkowie Trybunalskim, a następnie w Radomsku oraz w Sierpuchowie na terenie Rosji). Ostatecznie zdał maturę eksternistycznie w Petersburgu, następnie studiował prawo i ekonomię w Moskwie. W trakcie studiów podjął pracę w zakładzie dla nieletnich przestępców, co rozbudziło w nim zainteresowanie problematyką więziennictwa[2]. W czasie sprawowania władzy w Rosji przez Rząd Tymczasowy pod przewodnictwem Aleksandra Kiereńskiego był naczelnikiem więzienia na Tagance w Moskwie. Działał jako opiekun polskich więźniów politycznych, zagrożony z tego powodu aresztowaniem przez bolszewików we wrześniu 1918 uciekł z Moskwy i jesienią tego roku przedostał się do Warszawy.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 został naczelnikiem więzienia mokotowskiego[3]. Później był naczelnikiem Wydziału Penitencjarnego Departamentu Karnego w Ministerstwie Sprawiedliwości[4]. W latach 20. uczestniczył w organizacji więziennictwa[5]. Był m.in. inicjatorem powołania pierwszych szkół kształcących funkcjonariuszy Straży Więziennej i twórcą ogólnopolskiej biblioteki więziennej przeznaczonej dla skazanych[6]. 2 grudnia 1931 jako radca ministerialny w V st. sł. został mianowany radcą prawnym w V st. sł.[7]. Otrzymał tytuł członka honorowego Związku Pracowników Więziennych RP[8]. W uznaniu zasług został włączony do składu profesorskiego Wolnej Wszechnicy Polskiej w charakterze docenta na Wydziale Nauk Politycznych i Społecznych na podstawie habilitacji za pracę pt. Kryzys kary więzienia i nowe kierunki w polityce penitencjarnej[9]. Mieszkał przy ulicy Pawiej 21 m. 3.
Po agresji III Rzeszy i ataku ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów jako cywil. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 1906[10]. Przy zwłokach Zygmunta Bugajskiego zostały odnalezione: legitymacja urzędnicza, pismo urzędowe, książeczka wojskowa, pocztówki, list, dyplom rosyjski[11].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Więzienioznawstwo. Cz. 1, Zarys nauki o karze (1924)
- Więzienioznawstwo: Systemy więzienne. Część 2 (1925)
- Aktualne zagadnienia i projekty reformy więziennictwa. Tom 1 (1925, współautor: Edward Neymark)
- Aktualne zagadnienia i projekty reformy więziennictwa polskiego w oświetleniu historycznym, Tom 1 (1925)
- Zasadnicze wiadomości z zakresu praktycznego więziennictwa (dla niższych funkcjonarjuszów więziennych). Książka 1 (1925)
- Praca więźniów (1929)
- Oświata i wychowanie fizyczne w więzieniach (1929)
- Księga jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918–1928 (1929, redaktor)[12]
- Podręcznik do egzaminu z zakresu więziennictwa praktycznego: Dla dozorców więziennych. Część 1 (1930)
- Nowa organizacja więziennictwa polskiego w oświetleniu historycznym (1937)
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)[13]
- Złoty Krzyż Zasługi (23 stycznia 1926)[14]
- Medal Niepodległości (13 września 1933)[15]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bartosz Kułan, Konspiracyjna działalność Ireny Wirszyłło (1903–1944) – strażniczki więziennej z Pawiaka i Aresztu Centralnego w Warszawie, „UR Journal of Humanities and Social Sciences”, 4 (5), 2017, s. 79, ISSN 2543-8379.
- ↑ Bartosz Kułan, „Nieznana ofiara Katynia: Zygmunt Bugajski (1887–1940). Prawnik i penitencjarysta”, Kraków 2018.
- ↑ Wojciech Świątkiewicz: 100 lat „Rakowieckiej”. niedziela.pl. [dostęp 2015-01-11].
- ↑ Uhonorowani zasłużeni dla polskiego więziennictwa. sw.gov.pl, 1 sierpnia 2013. [dostęp 2015-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 stycznia 2015)].
- ↑ Rozwój więziennictwa w Polsce. bazatematow.pl. [dostęp 2015-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-13)].
- ↑ Bartosz Kułan, dz. cyt., 2018.
- ↑ Ruch służbowy. Ruch służbowy w sądownictwie. Ministerstwo Sprawiedliwości. W: Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości, Nr 2 z 1 lutego 1932, s. 65.
- ↑ Protokół. „Przegląd Więziennictwa Polskiego”. Nr 1, s. 5, 1933.
- ↑ Habilitacja Z. Bugajskiego. „Przegląd Więziennictwa Polskiego”. Nr 1, s. 11, 1933.
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 33. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Rodziny ubogie i przestępczość od XVI do XX wieku
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie państwowej”.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 33, poz. 85 „za zasługi, położone na polu organizacji więziennictwa”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 212, poz. 238 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 60. [dostęp 2015-01-12].
- Kułan B., Nieznana ofiara Katynia. Zygmunt Bugajski (1887–1940) prawnik i penitencjarysta, Kraków 2018.
- Zygmunt Bugajski – publikacje w bazie Google Books. google.pl. [dostęp 2015-01-12].
- Zygmunt Bugajski – publikacje w bazie WorldCat. worldcat.org. [dostęp 2015-01-12].