Ziemia poznańska
| |||
| Państwa | |||
|---|---|---|---|
| Stolica | Poznań | ||
| Ważniejsze miejscowości | Leszno, Piła, Wschowa | ||
Położenie na mapie Ziemia poznańska i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych | |||
Ziemia poznańska (łac. Terra Poznaniensis) – jednostka terytorialna średniowiecznego państwa polskiego, będąca od 1138 r. główną częścią dzielnicy Piastów wielkopolskich i później stanowiła de facto niezależne księstwo – sama lub z ziemią kaliską[1]. W 1. połowie XIV wieku ziemia poznańska została przekształcona w województwo poznańskie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ziemia poznańska miewała oddzielnych wojewodów już za czasów Bolesława I Chrobrego[2]. Pierwszym potwierdzonym w 1020 r. był Dzierżykraj z Człopy, herbu Nałęcz[3]. Michał Baliński przedstawił, że już w 1009 r. ziemia poznańska zaczęła mieć swoich wojewodów[4].
W 1138 r. na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława Krzywoustego ziemia poznańska weszła w skład dzielnicy Mieszka III Starego.
Po śmierci Przemysła II (1295) i ugodzie 10 marca 1296 r. pod Krzywiniem obszar na południe od rzeki Obry, łącznie z kasztelaniami wschowską i zbąszyńską objął Henryk III głogowski. Na zjeździe w Kłęce Wacław II upomniał się od Władysława I Łokietka o złożenie hołdu lennego z nabytków uzyskanych po śmierci Przemysła II i w wyniku odmowy ją przejął.[potrzebny przypis]
Wiosną 1306 r. Henryk III głogowski władał już całą ziemią poznańską. Jego dziedzic Henryk IV Wierny utracił ją w 1314 r. w wyniku konfliktu na rzecz Władysława I Łokietka, jednakże bez kasztelani wschowskiej.[potrzebny przypis] W 1343 r. Kazimierz III Wielki uderzył na Śląsk i wydzielona ziemia wschowska została włączona do Królestwa Polskiego na mocy ugody z Henrykiem V Żelaznym. Tak więc w wyniku tych konfliktów z ziemi poznańskiej wydzieliła się ziemia wschowska, którą następnie włączono już do województwa poznańskiego.
Lucjan Tatomir i Zygmunt Gloger przedstawiali, że w ok. 1308 r. ziemia poznańska została przekształcona w województwo poznańskie[1][2], jednakże dopiero po śmierci Henryka III głogowskiego (1309 r.) i jej przejęciu przez Władysława I Łokietka (1314 r.) dzięki buntowi rycerstwa przeciw następcom Henryka – mogła być przekształcona w województwo.
Herb[edytuj | edytuj kod]
Ziemia poznańska jest druga w kolejności, która także orła w czerwonym polu nosi, jednak prostego bez korony z prostymi nie pozłacanymi skrzydłami.
Herbem ziemi poznańskiej był orzeł bez korony zwrócony heraldycznie w lewo[6].
Herbu tego następnie używało późniejsze województwo poznańskie. Obecnie do herbu nawiązuje herb woj. wielkopolskiego.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Herb ziemi poznańskiej w Statucie Łaskiego (1506). -
Herb ziemi poznańskiej w Arma Regni Poloniae (1572).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Lucjan Tatomir: Geografia ogólna i statystyka ziem dawnej Polski. Kraków: Drukarnia "Czasu" W. Kirchmayera, 1868, s. 148.
- ↑ a b Część II: Podział na prowincje i województwa, Województwo Poznańskie z ziemią Wschowską. W: Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: 1903.
- ↑ Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J.. T. I. Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1846, s. 131.
- ↑ Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym, i statystycznym opisana. Warszawa: Wyd. S.Orgelbranda, 1843, s. 53.
- ↑ Insigniorum clenodiorum Regis et Regni Polonie descriptio. W: Jan Długosz: Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego wydał dr. Z. Celichowski. Poznań: 1885, s. 15. Cytat: Poznaniensis terra secunda est in ordine, que etiam aquilam in campo rubeo, simplicem tamen et incoronatam et cum simplicibus alis non inauratis, portat.
- ↑ Barbara Miodońska, Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506, w: Folia Historiae Artium, t. 5, Kraków 1968. s. 34.