Zgorzel siewek

Zgorzel siewek wywołana przez Gibberella avenacea
Zgorzel siewek fasoli wywołana przez Thanatephorus cucumeris

Zgorzel siewek – obumieranie siewek roślin wywołane przez liczną grupę patogenów powszechnie występujących w glebach leśnych i rolnych. Jest to jedna z najczęstszych chorób roślin atakujących siewki i występuje u bardzo licznych roślin nasiennych. Powodowana jest przez grzyby i grzybopodobne lęgniowce[1].

Objawy[edytuj | edytuj kod]

W zależności od terminu występowania wyróżnia się dwa rodzaje zgorzeli siewek:

  • zgorzel przedwschodowa – przed ukazaniem się nadziemnych części rośliny. Prowadzi do obumarcia kiełków przed wydostaniem się na powierzchnię. Objawem tego są puste miejsca w uprawach monokulturowych: na plantacjach, w szkółkach, lasach, na trawnikach (szczególnie polach golfowych);
  • zgorzel powschodowa – na formujących się liścieniach, łodyżkach oraz liściach właściwych. Powodowana jest przez grzyby, które obejmują swym porażeniem szyję korzeniową. Siewki kiełkują, ale słabo rosną, więdną, żółkną i przeważnie obumierają. W miejscu infekcji następuje najczęściej silne przewężenie prowadzące do obumierania rośliny[1].

Zgorzel siewek występuje od momentu wykiełkowania do wytworzenia 2–3 liści właściwych. Podstawa łodygi porażonych roślin staje się wodnista, a następnie ciemnieje. Niekiedy rośliny porażone walczą i nie zamierają, rosną jednak wolniej i są bardziej narażone na opanowanie przez inne patogeny[2][1]. Patogeny zgorzelowe oddziałują początkowo na siewki produktami swego metabolizmu. Objawem tego jest utrata przez siewki turgoru i więdnięcie. Następnym etapem jest przenikanie strzępek do wnętrza tkanek siewki. Atak grzyba uruchamia reakcje obronne siewki: następuje zwiększenie przemiany materii, szczególnie wzrasta aktywność enzymów oddechowych. Młode siewki wykazują zwykle wysoką podatność na patogeny grzybowe. Miejsce infekcji i szczegółowy przebieg choroby są specyficzne dla rodzaju patogenu[2].

W warunkach uznawanych za naturalne patogeny zgorzelowe ograniczane są przez swoje antagonisty (naturalne inhibitory), co pozwala zachować równowagę biologiczną w zbiorowisku grzybów glebowych. W szkółkach o długim okresie eksploatacji obserwuje się pogarszanie warunków bytowania saprotrofów. W związku z tym występuje tendencja do ich zanikania, co z kolei pozwala na rozwój grzybów zgorzelowych[1][2].

Choroby[edytuj | edytuj kod]

Zgorzel siewek to ogólna nazwa dużej grupy chorób. Ponieważ zapobieganie im i zwalczanie ich wymaga specyficznych działań, stosowania różnych środków chemicznych w zależności od gatunku uprawianej rośliny, różnego okresu ich karencji itd., w praktyce rolniczej i szkółkarstwie nadano nazwy licznym z nich (w nawiasie wywołujące je patogeny; gatunki lub rodzaje, gdy gatunek nie został określony). Wśród roślin uprawianych w Polsce są to:

Nazwy naukowe według Index Fungorum[4].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Patogeny przenoszone są wraz z zainfekowanym podłożem, nasionami, wodą stosowaną do nawadniania, pojemnikami do uprawy i narzędziami ogrodniczymi. Siewek porażonych zgorzelą przeważnie nie da się już uratować. Można jedynie zapobiegać chorobie przez:

  • w uprawach pod osłonami stosowanie podłoża przepuszczalnego i odkażonego (np. termicznie);
  • dezynfekcja pojemników i narzędzi lub stosowanie jednorazowych pojemników;
  • używanie kwalifikowanego materiału siewnego;
  • zaprawianie nasion lub otoczkowanie ich;
  • pod szkółki leśne należy wybierać gleby piaszczysto-gliniaste o pH wyższym od 5;
  • w szkółkach leśnych unikać nawożenia azotem przed wschodami siewek i przez 6 tygodni po wschodach;
  • stwarzanie warunków do szybkich wschodów przez niezbyt głębokie wysiewanie nasion do ogrzanej gleby;
  • umiejętne podlewanie – wczesnym przedpołudniem, tak, by rośliny i podłoże zdążyły obeschnąć;
  • zamiast fungicydów do zaprawiania nasion stosowanie w uprawach ekologicznych preparatów biologicznych z mikroorganizmami hamującymi rozwój grzybów[1][2].

Zaprawianie nasion odgrywa ważną rolę, jednak tylko częściowo chroni przed patogenami glebowymi, nie pomaga też, gdy nasiona są już silnie porażone. Istotne w zwalczaniu zgorzeli siewek jest kompleksowe stosowanie wszystkich metod ochrony[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010, ISBN 978-83-09-01063-0.
  2. ↑ a b c d Karol Manka, Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, ISBN 83-09-01793-6.
  3. ↑ Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
  4. ↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2020-12-21] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zgorzel_siewek&oldid=73595017”