Zdzisław Macierewicz

Zdzisław Macierewicz (ur. 28 kwietnia 1907 w Warszawie, zm. 11 listopada 1949 w tamże^[1]) – polski chemik, nauczyciel akademicki, docent na Uniwersytecie Warszawskim, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Związany z chadecją, ojciec polityka Antoniego Macierewicza.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się jako syn Adama, mierniczego oraz drobnego właściciela ziemskiego, członka Ligi Narodowej, i Teresy z Grabowskich. Uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Lublinie, w latach 1926-1935 studiował chemię na Uniwersytecie Warszawskim, m.in. pod kierunkiem Wojciecha Świętosławskiego. Po uzyskaniu dyplomu uniwersyteckiego pozostał na uczelni jako asystent w Katedrze Chemii Organicznej (Wydział Matematyczno-Przyrodniczy). W 1939 obronił rozprawę doktorską Synteza laktonu substancji macierzystej jangoniny, przygotowaną pod kierunkiem Wiktora Lampego; stanowiła ona efekt jego badań nad zsyntetyzowaniem macierzystego żółtego laktonu jangonowego z rośliną Micropiper methysticum.

W czasie okupacji uczestniczył w ruchu oporu, był żołnierzem Armii Krajowej, a także brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim. W 1945 powrócił do pracy naukowej na Uniwersytecie Warszawskim, na podstawie pracy Studia w grupie dwucynamoilometanu. O trzech izomerycznych aminopochodnych dwucynamoilometanu uzyskując stanowisko docenta. Przyczynił się do odbudowy gmachu chemii na uniwersytecie po zniszczeniach wojennych. Prowadził wykłady z reakcji związków organicznych i metod syntezy organicznej, a także jako pierwszy w Polsce monograficzne wykłady z mechanizmów reakcji chemicznych, które już po jego śmierci zostały wydane w formie książkowej (Reakcje chemiczne związków organicznych w świetle elektronowej teorii wiązań, 1951). Jednocześnie od 1945 kierował Pracownią Chemiczną w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie, z którym był już związany w latach II wojny światowej.

W 1946 powołany został na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Specjalizował się w chemii barwników organicznych, chemii związków heterocyklicznych, syntezie organicznej. Poza wymienionymi wyżej był m.in. autorem prac Reakcja chlorku kwasu p-metoksycynamonowego z magnezobromooctanem (1935), Studia w grupie dwucynamoilometanu. Synteza trzech izometrycznych nitropochodnych (1938, z Wiktorem Lampe), Sulfanilamidy (1948), Z nowszych zagadnień chemii organicznej (1948). Prowadził badania nad widmami absorpcyjnymi pochodnych metoksylowych w świetle ultrafioletowym. Interesował się terapią chorób nowotworowych. Część prac ogłosił na łamach "Chemii i Techniki".

Należał do Stronnictwa Narodowego^[2]. Od 1937 działał w Stronnictwie Pracy, po wojnie w warunkach podziemnych. Był inwigilowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Pod koniec października 1949 w następstwie ujawnienia w jego posiadaniu dolarów (co było wówczas nielegalne), podpisał zobowiązanie do współpracy z UB „celem wykrywania i unieszkodliwiania elementów godzących w podstawy demokratycznego ustroju Polski Ludowej”, deklarując zachowanie tajemnicy i przyjmując pseudonim Z-3^[3]. W listopadzie tegoż roku został znaleziony martwy w laboratorium, w którym pracował^[4]. Popełnił samobójstwo poprzez otrucie cyjankiem potasu^[3]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 242-6-3)^[5].

Był żonaty z Marią ze Strączyńskich (1910-2004). Mieli dzieci: Barbarę (1938), Wojciecha (1945) i Antoniego (1948)^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Biogramy uczonych polskich, część III: Nauki ścisłe (opracowali Andrzej Śródka i Paweł Szczawiński), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 219-220
• Teresa Bochwic, Antoni Macierewicz, w: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89, tom I (pod redakcją Jana Skórzyńskiego), Ośrodek "Karta", Warszawa 2000, s. 219 (informacje w życiorysie syna)
• Tomasz Piątek: Macierewicz. Jak to się stało?. Warszawa: Arbitror, 2018. ISBN 978-83-66095-02-1.