Zdobycie władzy

Zdobycie władzy – pierwsza powieść Czesława Miłosza, napisana latem 1952, opublikowana w 1953 w języku francuskim (La prise du pouvoir) oraz w oryginale polskim w 1955 przez Instytut Literacki w Paryżu, jako 9 tom Biblioteki „Kultury”. Pierwsze oficjalne wydanie krajowe ukazało się w 1990^[1].

Akcja powieści rozgrywa się w latach 1944-1948 i przedstawia proces instalacji władzy komunistycznej w Polsce, polegający na ubezwłasnowolnieniu społeczeństwa przemocą i strachem. Utwór koresponduje z traktatem Zniewolony umysł pokazując złożone motywacje inteligenckich bohaterów prowadzące do wymuszonej zgody na narzucony odgórnie porządek. Powieść składa się z dwóch części:

• Lato 1944 roku
• Aż do Elby

Rękopis utworu znajduje się w archiwum Czesława Miłosza zdeponowanym w zbiorach Biblioteki Rzadkich Ksiąg i Rękopisów im. Beinecke’ów (Uniwersytet Yale) w New Haven. Kserokopię autografu posiada Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” w Krakowie.

Europejska Nagroda Literacka[edytuj | edytuj kod]

Książka napisana została na konkurs literacki ogłoszony z inicjatywy Centre Européen de la Culture przez Communauté des Guildes du Livre (rodzaj klubów związkowych) w Szwajcarii w 1952. Międzynarodowe jury w składzie Gottfried Benn, Elizabeth Bowen, Hagmud Hansen, Salvador de Madariaga, Gabriel Marcel, Hans Oprecht, Denis de Rougemont oraz Ignazio Silone na posiedzeniu w Genewie 24 marca 1953 spośród 356 prac zgłoszonych na konkurs wybrało dwa utwory. Europejską Nagrodę Literacką (Prix Litteraire Européen) otrzymali ex aequo niemiecki pisarz Werner Warsinsky (1910-1992) za powieść wojenną Kimmerische Fahrt (Stuttgart 1953) oraz Czesław Miłosz za Zdobycie władzy. W 1953 r. ukazały się trzy edycje francuskojęzyczne powieści (La prise du pouvoir) nakładem wydawnictw: Gallimard (Paryż), Le Club Français du Livre (Paryż) oraz La Guilde du Livre (Lozanna). Powieść na język francuski przełożyła przyjaciółka Miłosza, Szwajcarka polskiego pochodzenia Jeanne Hersch^[2], filozofka, uczennica Karla Jaspersa, później profesor Uniwersytetu Genewskiego. Recenzje powieści ukazały się m.in. w czasopismach: „Books Abroad” (obecnie „World Literature Today”), „Library Journal”, „Chicago Sunday Tribune”, „The Polish Review”, „The Minesota Review”, „Wiadomości” (Londyn), „Życie” (Londyn)^[3].

Powieść z kluczem[edytuj | edytuj kod]

Zdobycie władzy to typowa powieść z kluczem personalnym. Pod fikcyjnymi postaciami kryją się rzeczywiste postaci z realnej historii Polski lat okupacji i okresu stalinizmu. Twórca machiny propagandowej major Baruga – to Jerzy Borejsza. Wintera i Wolina łączą podobieństwa z Jerzym Putramentem i gen. Karolem Świerczewskim. Prawicowy działacz polityczny i ideolog Michał Kamieński wzorowany jest na Bolesławie Piaseckim. Satyryk Bunio podobny jest do Janusza Minkiewicza, a młody pisarz żydowski Bruno do Adolfa Rudnickiego. Główny bohater utworu Piotr Kwinto wzorowany jest na postaci poety i eseisty Pawła Hertza^[4].

Wydania polskie[edytuj | edytuj kod]

• Paryż: Instytut Literacki, 1955, 1980, 1987
• Paryż: Stowarzyszenie Budowniczych Polski Ludowej im. Wandy Wasilewskiej. Sekcja Paryż, 1955.^[5]
• Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA, 1980
• Kraków: KOS,1980
• Suwałki: Oficyna Wydawnicza NSZZ “Solidarność”. Region Pojezierze, 1981
• Kraków: [b. m.], 1981
• Warszawa: Wydawnictwo Recto, 1989
• Olsztyn: Wydawnictwa Pojezierze, 1990.
• Kraków: Znak, 1999
• Warszawa: Świat Książki, 2007.

Trzy rozdziały powieści zostały opublikowane w krakowskim tygodniku “Życie Literackie” (1956, nr 52/53).

Przekłady na języki obce[edytuj | edytuj kod]

• La prise du pouvoir, Lausanne: La Guilde du Livre, 1953
• La prise du pouvoir, Paryż: Le Club Français, 1953; Paryż: Gallimard, 1953, 1981
• Das Gesicht der Zeit, Zurych: Büchergilde Gutenberg, 1953
• Das Gesicht der Zeit. Roman, Stuttgart: Europäischer Buchklub, 1953
• El poder cambia de manos, Barcelona: Ediciones Destino, 1955
• Sattano Kabio, Bombaj: Tarachaud Ravani, Ahmedabad, 1955 (jęz. gudżarati)
• The Usurpers, London: Faber and Faber, 1955
• The Usurpers, New York: British Book Service, 1955
• Cārāhi vāttā, Bombaj: Nava-Lakhan, 1958 (jęz. marathi)
• Gill – kyôju no kodoku, Tokio: Kagamiura Shobô, 1958; Tokio: ShinchoSha, 1958
• Adhikaram pidichedukkal, Alleppey: Vidyarambham Press, 1959 (malaj.)
• Kekuasaan jang dibekukan, Dżakarta: Immajority, 1959
• Gweonryeog-eui Jang-ag, Seul: Munhwyseojeog, 1982
• Maktövertagandet, Sztokholm: Bromberg, 1982
• Osvajanje vlasti, Belgrad: Narodna Knjiga, 1983
• Erobringen av makten, Oslo: Oktober, 1983
• El poder cambia de manos, Barcelona: Orbis, 1983, 1984, 1985
• Osvajanje vlasti, Beograd: Narodna Kniga, 1983
• A tomada do poder, Lisboa: Publicaçōes Dom Quixote, 1987
• A tomada do poder, Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1988
• A hatalom megragadasa, Budapest: 2000/Szazadveg, 1993
• Prevzem oblasti, Lublana: Nova Revija, 2003.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Stanisław Barańczak, Przedmowa do szwedzkiego i amerykańskiego wydania, [w:] Czesław Miłosz, Zdobycie władzy, Olsztyn: Pojezierze, 1990, s. 5-7.
• Andrzej Franaszek, Córka proroków. Czesław Miłosz i Jeanne Hersch, „Znak” 2011, nr 4, s. 126-135.
• Renata Gorczyńska (Ewa Czarnecka), „Zdobycie władzy” i konieczność historyczna, [w:] Renata Gorczyńska, Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992, s. 258-266.
• Krzysztof Kłosiński, Czytane po latach: „Zdobycie władzy”, „Śląsk”, 1996, nr 7, s. 64.
• Czesław Miłosz, Przypis po latach, [w:] Czesław Miłosz, Zdobycie władzy, Kraków: Znak, 1999, s. 7-10.
• Zdzisława Mokranowska, „Zdobycie władzy” Czesława Miłosza – dzisiaj, „Postscriptum Polonistyczne”, 2011, nr 1, s. 167-181.