Zakłady Fakora
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres | ul. Warneńczyka 18/20 |
| Data założenia | |
| Data likwidacji | |
 nr rej. A/97 z 10.09.2010 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Warneńczyka 18/20 |
| Ukończenie budowy | 1913 |
| Ważniejsze przebudowy | 1950 |
| Zniszczono | 2012 |
| Pierwszy właściciel | Towarzystwo John, Krebs & C.O |
| Kolejni właściciele | 1953 Fabryka Kotłów i Radiatorów „Fakora”, |
| Obecny właściciel | 2009 Plaza Centers[a] |
Położenie na mapie Łodzi  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
 51°43′29,48″N 19°28′58,50″E/51,724856 19,482917 | |
Zakłady Fakora – odlewnia żeliwa założona w 1866 przez Towarzystwo John, Krebs & Co[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zakład powstał w 1866 w Łodzi przy ul. Warneńczyka 18 w dzielnicy Górna między linią kolejową nr 540 oraz ulicami Władysława Warneńczyka i Rzgowską[2]. Budynek fabryki przy ul. Rzgowskiej 142 (ówczesny adres) został wybudowany w 1913, a fabryka przyjęła nazwę „Ruski Strebelwer”. Pierwszy kocioł został wyprodukowany w 1903. W 1929 zakład zdobył Złoty Medal za żeliwny kocioł grzewczy opalany węglem. W 1953 zakład przyjął nazwę: Fabryka Kotłów i Radiatorów „Fakora”. Od 2005 tradycję produkcji kontynuowała i rozwijała Odlewnia Żeliwa „Fakora Moc” Sp. z o.o.
W 2007 fabryka uległa częściowemu spaleniu. W 2009 nieruchomości przy ul. Warneńczyka zostały sprzedane firmie Plaza Centers[a], wchodzącej w skład Europe Israel Group, której założycielem i szefem jest Mordechaj Zisser (zaangażowany finansowo także w budowę Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Parku Ocalałych przy ul. Wojska Polskiego). Deweloper zapowiedział budowę centrum handlowego na terenach dawnej odlewni[3].
W lipcu 2009 Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi wstrzymał pracę przy budowie centrum rozrywki. Stwierdzono, że budynki starej fabryki są prawdopodobnie pierwszymi o konstrukcji żelbetowej wzniesionymi w Królestwie Polskim. Zakład składał się z dwóch hal. Pierwsza opiera się na rzędach przęseł w pięciu rozmiarach, które wykonano najpewniej w szalunku – w drewnianej skrzyni ułożono zbrojenie i mieszankę betonową[1].
Zakaz prowadzenia prac wygasł z dniem 11 września 2010[4].
Wiosną 2012 minister kultury i dziedzictwa narodowego uchylił część decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpisaniu zabudowań „Fakory” do rejestru zabytków[5].
W czerwcu 2012, po skandalicznej decyzji m.in. ministra Bogdana Zdrojewskiego fabryka Fakora przestała być zabytkiem[6], a inwestor otrzymał zgodę na kontynuację budowy centrum handlowego Łódź Plaza i 23 czerwca rozpoczął wyburzanie obiektu[6][7].
Zabytek[edytuj | edytuj kod]
Spośród budynków fabryki „Fakora” tylko wieża ciśnień była wpisana do gminnej ewidencji zabytków.
10 września 2010 do rejestru zabytków wpisano[4]:
- zespół budowlany dawnej fabryki firmy John, Krebs i Spółka, później Fabryki Kotłów i Radiatorów „Fakora” w Łodzi wraz z otoczeniem, 1913–14, l. 50 XX w., nr rej. A/97 z 10.09.2010 przy ul. Warneńczyka 18/20, łącznie z:
- budynkiem dawnej odlewni żeliwa, później wydziału mechaniczno-montażowego, 1913
- fabryczną wodociągową wieżą ciśnień, 1915
- budynkiem portierni, po 1950
- budynkiem socjalnym, po 1950
- kominem fabrycznym, I ćwierćwiecze XX w.
Nagrody i certyfikaty[8][edytuj | edytuj kod]
- 2006: Statuetka Złotego Instalatora dla Najlepszych 2005 za opracowanie i wdrożenie serii dekoracyjnych grzejników żeliwnych „Retro”
- 2006: I miejsce w Konkursie „Materiały i Technologie Instalacyjne” na najlepszy wyrób na XXVII Targach Budownictwa w Krakowie
- 2006: Wyróżnienie w konkursie o „Laur Instalatora” na targach budownictwa INTERBUD 2006
- 2000: Nagroda „Laur Instalatora” za żeliwny kocioł grzewczy, gazowy „FAKORA-1G” na VII Międzynarodowych Targach Budownictwa INTERBUD 2000
- 1999: Nagroda Marszałka Województwa Łódzkiego na II Międzynarodowych Targach Nowych Technologii, Innowacji i Techniki Przemysłowej INTERTECHNOLOGY’99 za opracowanie przyjaznego dla środowiska żeliwnego kotła grzewczego „FAKORA-1G”
- 1999: Nagroda „Złotego Instalatora” za żeliwny, niskotemperaturowy kocioł grzewczy „FAKORA-1G” przyznany przez Polską Korporację Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej i Klimatyzacji oraz redakcję „Polskiego Instalatora”
- 1999: Nagroda „Teraz Polska” w X edycji Konkursu na Najlepsze Produkty i Usługi
- 1999: Medal Wojewody Łódzkiego
- 1999: Dyplom Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
- 1998: Certyfikat jakości Mister Poland dla jedno- i wielofunkcyjnych kotłów gazowych i olejowych
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b W czerwcu 2005 firma Plaza Centers wyburzyła całkowicie zakupione wcześniej obiekty pofabryczne dawnych zakładów „Norbelana” przy ul. Żeromskiego w Łodzi, zobowiązując się do wybudowania na tym terenie centrum handlowo-rozrywkowego. Po wyburzeniu przez 7 lat pusty plac pozostaje niezagospodarowany.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Aleksandra Hac: Łódzką Fakorę można uratować. Jest na liście zabytków. Gazeta.pl > Łódź > Wiadomości Łódź. lodz.gazeta.pl [on-line], 2010-09-06. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ Fakora: O Nas. Strona internetowa firmy FAKORA MOC Sp. z o.o. > O Nas. fakora.pl [on-line]. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ Aleksandra Hac: Plaza Łódź: Nowe centrum handlowe z wieżą ciśnień. Portal Domiporta > Porady i aktualności > Aktualności. porady.domiporta.pl [on-line], 2010-01-18. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ a b Sebastian_Pioro: Fakora zrównana z ziemią?. Portal Halo Łódź > Wiadomości. halolodz.pl [on-line], 2010-09-10. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ Aleksandra Hac: Stuletnia Fakora częściowo w rejestrze zabytków. Portal Gazeta.pl > Łódź > Wiadomości Łódź > Wiadomości z Łodzi. lodz.gazeta.p [on-line], 2012-04-12. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ a b HollyLodz: Burzą łódzkie zakłady Fakora. Inwestor robi miejsce pod centrum handlowe Plaza Łódź. kontakt24.tvn.pl, 2012-06-24. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ ab: Fakora. Burzą ponad stuletnie zakłady. Portal „Dziennika Łódzkiego” > Wiadomości. dzienniklodzki.pl [on-line], 2012-06-23. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ Fakora: Osiągnięcia [online], FAKORA MOC Sp. z o.o. [dostęp 2012-09-19] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-08].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Film o fabryce „Fakora”
- Zdjęcia fabryki „Fakora” po pożarze w 2007 r.. mmlodz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-15)].
- Zdjęcia wieży na terenie fabryki „Fakora” (sierpień 2004). wieze.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-14)].
- Marek Janiak: Kilka słów na temat zburzenia Fakory (24 czerwca 2012). marekjaniak.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-29)].
- Projekt centrum Łódź Plaza na stronie inwestora – firmy Plaza Centers