Wypędzony (prawo niemieckie)
Wypędzeni (niem. Vertriebene) – według niemieckiego prawa osoby, które jako obywatele niemieccy lub deklarujące niemiecką narodowość (potwierdzoną np. przez posługiwanie się językiem), wskutek prześladowań przez reżim narodowosocjalistyczny lub zastosowania przymusu podczas II wojny światowej i później (np. przymusowych wysiedleń dokonanych na podstawie umów międzynarodowych) utraciły w wyniku wojny miejsce zamieszkania, pobytu lub stałego wykonywania zawodu na terenach utraconych przez Niemcy na wschodzie lub położonych poza granicami Niemiec (ustalonymi według stanu na 31 grudnia 1937)[1].
Status „wypędzonego” uprawnia m.in. do odszkodowania za utracone mienie i przywileje podatkowe.
W 1948 r. status wypędzonego miało ok. 8 mln osób, a w 1984 r. ok. 16 mln osób[2].
W latach 1949–1969 sprawami wypędzonych zajmowało się specjalne Federalne Ministerstwo do spraw Wypędzonych, Uchodźców i Ofiar Wojny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Pierwsza regulacja prawna dotycząca statusu osób wypędzonych pochodziła z 19 maja 1953 roku.
Pierwsi wypędzeni pochodzili przeważnie z terenów utraconych przez Niemcy po II wojnie światowej i innych obszarów Europy wschodniej i południowo-wschodniej, jak np. Kraj Sudetów (Niemcy sudeccy), Siedmiogród (Sasi siedmiogrodzcy) i to oni do początku lat 90. stanowili większość tej grupy migracyjnej.
Od lat 90. większość przesiedleńców przybywała do Niemiec z krajów byłego ZSRR (Niemcy kaukascy, reszta Niemców bałtyckich, Niemcy nadwołżańscy, Niemcy krymscy, Niemcy z Kazachstanu).
Przepisy prawne w tym zakresie zmieniały się od ich powstania wielokrotnie, np. ostatnie zmiany z 1990 i 1997 roku dotyczyły procedury uzyskania statusu przesiedleńca. Status ten mogą uzyskać obecnie jedynie osoby przybyłe do Niemiec po wcześniejszym sprawdzeniu ich pochodzenia i wydaniu przez niemieckie placówki dyplomatyczne za granicą stosownego zaświadczenia (Aufnahmebescheid). Dodatkowo od 1997 r. sprawdzana jest znajomość języka niemieckiego.
Heimatvertriebene[edytuj | edytuj kod]
Heimatvertriebene to obywatele niemieccy lub osoby deklarujące niemiecką narodowość, którzy opuścili miejsce zamieszkania przed 1 stycznia 1993 na terenach utraconych przez Niemcy po wojnie na wschodzie (na dzień 1 stycznia 1914 znajdujące się w granicach Cesarstwa Niemieckiego lub Monarchii Austro-Węgierskej)[3].
Zgodnie z powyższym status „wypędzonego” obejmuje również osoby narodowości niemieckiej, wysiedlone z terenów anektowanych w 1939 roku przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Pakt o granicach i przyjaźni pomiędzy III Rzeszą a Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich z 28.09.1939 r. przewidywał prawo repatriacji ludności pochodzenia niemieckiego z terenów okupowanych i anektowanych przez ZSRR. Obejmowało to zarówno wschodnie tereny II Rzeczypospolitej, jak i anektowane przez ZSRR latem 1940 Litwę, Łotwę, Estonię i rumuńską Besarabię w konsekwencji ustaleń paktu Ribbentrop-Mołotow.
Były prezydent Niemiec Horst Köhler zalicza się również do tej kategorii wypędzonych, choć sam zdystansował się publicznie od statusu „wypędzonego”[4]. Jego rodzina została repatriowana do Rzeszy w roku 1940 z anektowanej przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich rumuńskiej Besarabii[5].
Spätaussiedler[edytuj | edytuj kod]
Przesiedleńcy przybywający do Niemiec po 31 grudnia 1992 nieotrzymujący już statusu wypędzonych nazywani są Spätaussiedler (późnymi przesiedleńcami)[6].
Organizacje wypędzonych[edytuj | edytuj kod]
W Niemczech wypędzeni zorganizowani są w różnego typu ziomkostwach, ze Związkiem Wypędzonych stanowiącym dla nich organizację dachową. Okres wzrostu organizacje te mają od ok. końca lat 1970. za sobą, a wielu ich obecnych członków urodziło się już na terenie obecnych Niemiec.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Zarówno w Niemczech, jak i w Austrii liczne są pomniki upamiętniające wypędzonych. Duża ich ilość znajduje się zwłaszcza na pogranicznych terenach z Czechami, w bliskości dawnych rodzinnych stron.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gesetz über die Angelegenheiten der Vertriebenen und Flüchtlinge. BGBl. I S. 201.
- ↑ ziomkostwa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-02-14].
- ↑ Gesetz über die Angelegenheiten der Vertriebenen und Flüchtlinge. BGBl. I S. 201 (niem.).
- ↑ „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 30 grudnia 2007.
- ↑ Artykuł: Prezydent wszystkich wypędzonych we „Wprost” nr 35, 2006 r., s. 6. W 1942 zostali osiedleni przez Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle w Skierbieszowie koło Zamościa skąd dwa lata później, razem z matką i trojgiem rodzeństwa, uciekli przed Armią Czerwoną.
- ↑ Gesetz über die Angelegenheiten der Vertriebenen und Flüchtlinge. BGBl. I S. 201.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ustawa o wypędzonych i uchodźcach z 19 maja 1953, BGBl. I S. 201 (niem.)
- Ustawa o świadczeniach wyrównawczych z 14 sierpnia 1952, BGBl. I S. 446 (niem.)
- Bundesverwaltungsamt: procedura przyznawania statusu przesiedleńca z oficjalnej strony rządowej. bva.bund.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-20)]. (niem.)