Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1788 i 1789 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj | wybory prezydenckie | ||
| Data przeprowadzenia | 15 grudnia 1788 – 10 stycznia 1789 (głosowanie powszechne) | ||
| Data zarządzenia | 13 września 1788 | ||
| Podstawa prawna | |||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1788 i 1789 – pierwsze wybory prezydenckie w historii Stanów Zjednoczonych. W ich wyniku wyłoniono pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych. Był to nowy urząd, utworzony na mocy Konstytucji z 1787. Przedtem, od czasu zakończonej kilka lat wcześniej wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, ograniczona władza wykonawcza należała do prezydenta Kongresu Kontynentalnego.
W wyborach wzięło udział mniej niż 1,3% ludności. Prezydenta wybierali bezpośrednio elektorzy nominowani przez administracje poszczególnych stanów, które ratyfikowały Konstytucję Stanów Zjednoczonych. Były to jedyne w historii Stanów Zjednoczonych wybory prezydenckie, które odbyły się na przełomie dwóch lat.
Zwycięzcą wyborów został były naczelny dowódca Armii Kontynentalnej w czasie wojny o niepodległość, George Washington. Na wiceprezydenta został wybrany dyplomata i były parlamentarzysta John Adams. Washington był jedynym kandydatem na prezydenta Stanów Zjednoczonych, na którego wszyscy elektorzy zagłosowali jednogłośnie, oraz jedynym bezpartyjnym zwycięzcą wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych.
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
W 1787 na Konwencji Konstytucyjnej w Filadelfii została uchwalona Konstytucja Stanów Zjednoczonych, która zastąpiła istniejące dotąd Artykuły konfederacji i wieczystej unii[1]. Nowy dokument ustanawiał urząd prezydenta i wiceprezydenta oraz określał pośredni sposób ich wyboru[1]. Zgodnie z ideą autorów konstytucji, prezydent miał skutecznie sprawować władzę wykonawczą i jednocześnie nie przejawiać tendencji w kierunku monarchii lub dyktatury[2].
4 września 1787 Komisja Spraw Niedokończonych opracowała projekt ordynacji, zgodnie z którą przedstawiciela władzy wykonawczej mieli wybierać delegaci w organie zwanym Kolegium Elektorów[3].
Aby procedura wyboru prezydenta i wiceprezydenta mogła się rozpocząć, 9 stanów musiało ratyfikować Konstytucję Stanów Zjednoczonych[4]. 21 czerwca 1788 stan New Hampshire uczynił to jako dziewiąty stan[4].
Ordynacja wyborcza[edytuj | edytuj kod]
13 września 1788 Kongres Konfederacyjny ustanowił ordynację wyborczą[4]. Zgodnie z jego postanowieniem, 7 stycznia 1789 miał być dniem wyboru elektorów w poszczególnych stanach, a 4 lutego 1789, dniem, kiedy elektorzy wybiorą prezydenta i wiceprezydenta[4]. Każdy elektor oddawał dwa głosy – na prezydenta i wiceprezydenta, jednak bez rozróżnienia[5]. Osoba, która otrzymałaby w sumie najwięcej głosów, miała zostać prezydentem, a druga w kolejności wiceprezydentem[6]. Elektorom nie wolno było oddawać głosów na dwóch kandydatów pochodzących z tego samego stanu, z którego pochodzi głosujący na nich elektor[7].
Ordynacja w poszczególnych stanach[edytuj | edytuj kod]
Konstytucja Stanów Zjednoczonych pozostawiła stanom decyzję o tym w jaki sposób elektorzy mają zostać wybrani[6]. Tylko w Pensylwanii i Maryland wyboru dokonywano całkowicie w wyborach powszechnych[6]. W pozostałych stanach lokalna legislatura dokonywała wyboru[6] lub zatwierdzała wybór dokonany przez obywateli[4].
Karolina Północna i Rhode Island nie ratyfikowały jeszcze Konstytucji, w związku z czym nie przysługiwało im prawo do nominowania elektorów w 1789[4]. Nowemu Jorkowi przypadało 8 elektorów, ale nie nominowano żadnego, ponieważ stanowa legislatura nie uchwaliła w wyznaczonym czasie ustawy o sposobie ich wyboru[4].
Decyzję o tym którzy obywatele Stanów Zjednoczonych będą uprawnieni do głosowania również pozostawiono samym stanom[8]. Większość z nich swoją ordynację opierała na tej pochodzącej z okresu kolonialnego, która uprawniała do głosowania tylko wolnych białych mężczyzn wyznania protestanckiego, którzy płacili podatki, posiadali ziemię i ukończyli 21 lat[8]. W sumie 6% ludności Stanów Zjednoczonych było uprawnionych do głosowania[8].
| Stan | Liczba elektorów | Ordynacja |
|---|---|---|
| New Hampshire | 5 | 15 grudnia 1788 w wyborach powszechnych wybrano 10 kandydatów na elektorów, spośród których 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 5 elektorów. |
| Massachusetts | 10 | 18 grudnia 1788 w ośmiu okręgach wybrano po jednym kandydacie na elektora w wyborach powszechnych. 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała dwóch dodatkowych elektorów. |
| Connecticut | 7 | 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 7 elektorów. |
| New Jersey | 6 | 7 stycznia 1789 gubernator New Jersey i Tajna Rada wybrali 6 elektorów. |
| Delaware | 3 | 7 stycznia 1789 trzech elektorów zostało wybranych w trzech okręgach wyborczych. 24 stycznia 1789 Tajna Rada stanu zatwierdziła wybór. |
| Pensylwania | 10 | 7 stycznia 1789 w wyborach powszechnych wybrano 10 elektorów. |
| Maryland | 8 | W dniach 7-10 stycznia 1789 w wyborach powszechnych wybrano 8 elektorów. |
| Wirginia | 12 | 7 stycznia 1789 w dwunastu okręgach wybrano po jednym kandydacie na elektora w wyborach powszechnych. |
| Karolina Południowa | 7 | 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 7 elektorów. |
| Georgia | 5 | 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 5 elektorów. |
| Razem | 73 |
Przebieg kampanii[edytuj | edytuj kod]
Głównym kandydatem na prezydenta był George Washington, dowódca powstania w czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych i jeden z autorów Konstytucji[9]. Jego zwycięstwo w tych wyborach było powszechnie uważane za pewne od samego początku[9]. On sam nie prowadził kampanii wyborczej i wyrażał wątpliwość, czy objąłby urząd, gdyby został wybrany[2]. W listach pisał, że wolałby pozostać osobą prywatną[2], a ubieganie się o urząd prezydenta byłoby z jego strony niehonorowe[6]. Zgodził się jednak kandydować za namową innych, między innymi Alexandra Hamiltona[6] i Marie Josepha de La Fayette'a[10].
Większość federalistów zgadzała się, że John Adams powinien być wiceprezydentem[6]. Cieszący się poszanowaniem polityk Alexander Hamilton obawiał się, że Adams mógłby zremisować z George’em Washingtonem, a nawet wygrać wybory[6]. Hamilton uważał, że taki wynik byłby kompromitujący dla Washingtona i nowego systemu wyborczego, dlatego namawiał część elektorów, by nie głosowała na Adamsa, chcąc doprowadzić do sytuacji, w której Adams zdobyłby o połowę mniej głosów, niż Washington[6].
Kandydaci[edytuj | edytuj kod]
Początkowo w Stanach Zjednoczonych nie było partii politycznych. Istniał jednak podział na zwolenników Konstytucji, zwanych federalistami, i jej przeciwników, zwanych antyfederalistami[11].
Federaliści[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
Antyfederaliści[edytuj | edytuj kod]
Wyniki wyborów[edytuj | edytuj kod]
Głosowanie powszechne[edytuj | edytuj kod]
Głosowanie powszechne miało miejsce między 15 grudnia 1788, a 10 stycznia 1789[4]. Były to jedyne wybory w historii Stanów Zjednoczonych, które odbyły się na przełomie dwóch lat[4].
W głosowaniu powszechnym wzięło udział 38 818 osób, czyli mniej, niż 1,3% ludności ówczesnych Stanów Zjednoczonych[12], co przy około 6% ludności uprawnionej do głosowania oznacza frekwencję na poziomie ~22%[8].
Elektorzy federalistyczni popierali George’a Washingtona[13][14]. Opozycja wobec Washingtona pochodziła głównie z Maryland (2 280 głosów) i Pensylwanii (672 głosów)[14][10].
| Frakcja | Głosy | % |
|---|---|---|
| Elektorzy federalistyczni | 35 866 | 92,20 |
| Elektorzy antyfederalistyczni | 2 952 | 7,60 |
| Razem | 38 818 | 100 |
Kolegium Elektorów[edytuj | edytuj kod]
Choć łącznie wybierano 73 elektorów, na głosowanie Kolegium zjawiło się 69[4]. Dwóch elektorów z Marylandu i jeden z Wirginii nie dotarło na spotkanie w wyznaczonym czasie, a w jednym z okręgów wyborczych w Wirginii nie podano w wyznaczonym czasie wyników wyborów[4].
4 lutego 1789 odbyło się głosowanie Kolegium[15].
George Washington był jedynym prezydentem w historii Stanów Zjednoczonych, który został wybrany jednogłośnie przez Kolegium Elektorów[2]. Aby wygrać potrzebował 35 głosów, a otrzymał wszystkie 69[16]. Drugie miejsce zajął federalista John Adams, otrzymując 34 głosy[16]. Kolejne miejsca zajęli: John Jay (9 głosów), Robert H. Harrison i John Rutledge (po 6 głosów) oraz John Hancock (4 głosy)[17]. Senat ratyfikował wybory 4 kwietnia 1789[10].
W wyniku głosowania George Washington został pierwszym prezydentem Stanów Zjednoczonych i został zaprzysiężony 30 kwietnia 1789 w ówczesnej stolicy kraju – Nowym Jorku[18].
| Stan \ Kandydat | George Washington | John Adams | John Jay | Robert H. Harrison | John Rutledge | John Hancock | George Clinton | Samuel Huntington | John Milton | James Armstrong | Benjamin Lincoln | Edward Telfair | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Connecticut | 7 | 5 | – | – | – | – | – | 2 | – | – | – | – | 14 |
| Delaware | 3 | – | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 6 |
| Georgia | 5 | – | – | – | – | – | – | – | 2 | 1 | 1 | 1 | 10 |
| Karolina Południowa | 7 | – | – | – | 6 | 1 | – | – | – | – | – | – | 14 |
| Maryland | 6 | – | – | 6 | – | – | – | – | – | – | – | – | 12 |
| Massachusetts | 10 | 10 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 20 |
| New Hampshire | 5 | 5 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 10 |
| New Jersey | 6 | 1 | 5 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 12 |
| Pensylwania | 10 | 8 | – | – | – | 2 | – | – | – | – | – | – | 20 |
| Wirginia | 10 | 5 | 1 | – | – | 1 | 3 | – | – | – | – | – | 20 |
| Łącznie | 69 | 34 | 9 | 6 | 6 | 4 | 3 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 69 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b M. Jones: Historia USA. s. 86.
- ↑ a b c d 10 Facts about Washington's Election [online], George Washington's Mount Vernon [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 56.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Papers of George Washington [online], George Washington Papers – Uniwersytet Wirginii, 14 września 2013 [dostęp 2019-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-14] (ang.).
- ↑ M. Jones: Historia USA. s. 100.
- ↑ a b c d e f g h i Presidential Elections [online], History [dostęp 2019-10-21] (ang.).
- ↑ Jon Greenberg, Can the president and the vice president be from the same state? [online], PolitiFact, 16 kwietnia 2015 [dostęp 2019-10-24] (ang.).
- ↑ a b c d Grace Panetta, Olivia Reaney, Today is National Voter Registration Day. The evolution of American voting rights in 242 years shows how far we've come — and how far we still have to go [online], Business Insider, 24 września 2019 [dostęp 2019-10-21] (ang.).
- ↑ a b A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 65.
- ↑ a b c 1792, [w:] Gil Troy, Arthur Meier Schlesinger (Jr.), Fred L. Israel, History of American Presidential Elections, 1789-2008, Facts On File, 2012, s. 10-14, ISBN 978-0-8160-8220-9 [dostęp 2019-11-04] (ang.).
- ↑ The Debate for the United States Constitution [online], Constitution Facts [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ Knowing the Presidents: George Washington [online], America's Presidents: National Portrait Gallery [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ a b US President – National Vote Race – Dec 08, 1788 [online], Our Campaigns [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ a b c Donald Richard Deskins, Hanes Walton, Sherman C. Puckett, Presidential Elections, 1789-2008: County, State, and National Mapping of Election Data, University of Michigan Press, 2010, s. 19, ISBN 978-0-472-11697-3 [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 34.
- ↑ a b Electoral College Box – 1789. NARA. [dostęp 2017-04-29]. (ang.).
- ↑ 1788 election. NARA. [dostęp 2017-04-29]. (ang.).
- ↑ M. Jones: Historia USA. s. 92.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.).
- Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).
| Wybory według lat |
|
|---|---|
| Kandydaci | |
| Zasady | |
| Prawybory |
