Wojna celna między Polską a Niemcami

Władysław Grabski, premier RP
Kurs złotego polskiego względem dolara amerykańskiego w latach 1924–1939

Wojna celna między Polską a Niemcami – wojna celna pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Niemcami w 1925 roku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Do połowy lat 1920. handel z Niemcami stanowił blisko połowę wolumenu polskiego handlu zagranicznego, przy czym Niemcy były odbiorcą blisko 80% wydobywanego w Polsce węgla[1]. Stosunki polityczne pomiędzy oboma państwami utrzymywały się w stanie nieustannego napięcia na tle rozbieżności interesów, w szczególności sporu terytorialnego o Pomorze polskie i Wolne Miasto Gdańsk[2]. W styczniu 1925 wygasła nałożona na Niemcy w traktacie wersalskim klauzula najwyższego uprzywilejowania wobec towarów z państw Ententy, w tym z Polski[3]. W czerwcu zakończyło się zwolnienie z cła produktów z województwa śląskiego, głównie wydobywanego tam węgla kamiennego, które regulowała konwencja genewska o Górnym Śląsku z 1922 r.

W połowie 1925 roku strona niemiecka wystosowała do Polski szereg roszczeń politycznych, które rząd Władysława Grabskiego stanowczo odrzucił. Polska odmówiła także przyznania Niemcom zniżek celnych na ich towary, ze względu na brak zgody Niemiec na przyznanie takich ulg na polskie produkty w Niemczech. W odwecie Niemcy jednostronnie wstrzymały import polskiego węgla z województwa śląskiego, przyczyniając się w ten sposób do znaczących strat ekonomicznych strony polskiej. Jednocześnie strona niemiecka podniosła cła na polskie produkty i ustanowiła embargo na część towarów. W odpowiedzi polski rząd podwyższył cła na towary importowane z Niemiec i wprowadził zakaz importu z Niemiec wielu produktów[1].

Konsekwencje[edytuj | edytuj kod]

Kryzys wywołany wojną celną objawiał się 20-proc. spadkiem produkcji przemysłowej[1], spadkiem wartości złotego, inflacją, wysokim deficytem budżetowym i wysokim bezrobociem (szczególnie w woj. śląskim). Kryzys był jedną z przyczyn fali strajków i protestów w Polsce, które doprowadziły do przewrotu majowego w 1926 roku[2]. Innym następstwem był upadek w listopadzie 1925 r. drugiego rządu Władysława Grabskiego. Sytuacja ekonomiczna zaczęła poprawiać się w pierwszych miesiącach 1926 roku[1].

Traktat z Locarno zawarty 16 października 1925 nakazywał rozstrzygać spory Polski i Niemiec przez arbitraż międzynarodowy.

Sytuację próbował ustabilizować Józef Piłsudski, który spotkał się w grudniu 1927 roku w Genewie z niemieckim ministrem spraw zagranicznych Gustavem Stressmannem, jednak inicjatywa nie spotkała się z poparciem Niemców, dla których stan wojny celnej był mniej szkodliwy gospodarczo niż dla Polski, a przynosił wiele korzyści politycznych, destabilizując sytuację społeczną w Polsce[2].

Po tych wydarzeniach władze Rzeczypospolitej podjęły działania prowadzące do uniezależnienia się od niemieckiego rynku zbytu. W latach 1926–1933 zbudowano magistralę węglową łączącą województwo śląskie z portami na Pomorzu, co umożliwiło eksport węgla kamiennego m.in. do Skandynawii. W wyniku tego nastąpił dynamiczny rozwój portu w Gdyni.

Stan konfliktu gospodarczego utrzymywał się jeszcze przez kilka lat, choć podejmowano działania w celu jego zakończenia. 31 października 1929 roku podpisano umowę likwidacyjną, w której Polska i Niemcy zrezygnowały z roszczeń finansowych związanych z I wojną światową. Odprężenie związane z tą umową umożliwiło zawarcie 17 marca 1930 roku umowy dotyczącej kontyngentów importowych, jednak ta druga umowa nie została ratyfikowana przez żadną ze stron. Do znaczącej poprawy stosunków doszło po dojściu do władzy w Niemczech Adolfa Hitlera, który uznał porozumienie z Polską za drogę dla stabilizacji swoich rządów. Efektem odprężenia było zawarcie 26 stycznia 1934 roku w Berlinie deklaracji dwustronnej o niestosowaniu przemocy, a 7 marca tego samego roku podpisano protokół o zakończeniu wojny gospodarczej[2][4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Mieszko Rozpędowski, Polsko-niemiecka wojna celna. Jak zakończył się konflikt gospodarczy sprzed 91 lat? [online], 11 stycznia 2016 [dostęp 2016-08-13] (pol.).
  2. ↑ a b c d stosunkimiędzynarodowe.pl [online], stosunkimiędzynarodowe.pl [dostęp 2016-08-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-21].
  3. ↑ Piotr Sobański, Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 67, ISBN 978-83-60038-70-3.
  4. ↑ Protokół handlowy między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką podpisany w Warszawie 7 marca 1934.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Tadeusz Kotłowski: Niemcy. Dzieje państwa i społeczeństwa 1890–1945, Avalon, Kraków 2008, ISBN 83-604-4839-6.
  • Stefan Kowal: Partnerstwo czy uzależnienie? Niemieckie postawy wobec stosunków gospodarczych z Polską w czasach Republiki Weimarskiej, Poznań 1995, ISBN 83-232-0658-9.
  • Zbigniew Landau: Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, wyd. 5, Warszawa 1986.
  • Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski: Gospodarka Polski Międzywojennej, t. 1–4, Książka i Wiedza, Warszawa 1971.
  • Czesław Łuczak: Od Bismarcka do Hitlera. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1988, ISBN 83-210-0767-8.
  • Barbara Ratyńska: Stosunki polsko-niemieckie w okresie wojny gospodarczej 1919–1930, Książka i Wiedza, Warszawa 1968.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_celna_między_Polską_a_Niemcami&oldid=69032284”