Wincenty Łepkowski
| Data i miejsce urodzenia | 19 sierpnia 1866 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 13 maja 1935 |
| Miejsce spoczynku | cmentarz Rakowicki w Krakowie |
| Zawód, zajęcie | |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy | |
| Rodzice | Józef Łepkowski, Stanisława Libelt |
| Odznaczenia | |
 | |
Wincenty Jacek Łepkowski (ur. 19 sierpnia 1866 w Krakowie, zm. 13 maja 1935 tamże) − polski lekarz, stomatolog, pionier nowoczesnej stomatologii polskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Józefa Aleksandra Łepkowskiego i Stanisławy Libelt (zm. 1882). W 1884 roku ukończył II LO i zdał maturę. W latach 1884−1890 studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, pracował w Klinice Chirurgicznej UJ pod kierunkiem Ludwika Rydygiera. Wiedzę uzupełniał studiując we Wrocławiu, Berlinie i Paryżu. Od 1892 roku wykładał dentystykę na Wydziale Lekarskim UJ[1], w 1897 uzyskał habilitację. Jako pierwszy otworzył w 1903 roku na ziemiach polskich ambulatorium dentystyczne[2]. Według innego źródła Uniwersyteckie Ambulatorium Dentystyczne przy I Klinice Chirurgii prof. L. Rydygiera powstało w 1897 roku[3]. W 1903 roku założył pierwszy w Polsce Instytut Stomatologiczny UJ w Krakowie[1][3], który funkcjonował z przerwą wojenną do 1947 roku. W 1904 roku został profesorem i kierownikiem instytutu[3].
W 1906 roku został założycielem Związku Stomatologów Polskich[2][1]. Był założycielem w 1912 roku Kwartalnika Stomatologicznego[2]. Podczas I wojny światowej uruchomił ambulatorium dentystyczne dla legionistów. Był członkiem i długoletnim wiceprezesem polskiego komitetu Fédération Dentaire Internationale, autor kilkudziesięciu prac naukowych dotyczących histologii zęba, zastosowania środków farmakologicznych w dentystyce oraz prac z zakresu medycyny sądowej, które publikował między innymi w „Przeglądzie Lekarskim”[1].
Wincenty Łepkowski – pierwszy profesor z zakresu stomatologii – zyskał miano ojca polskiej stomatologii uniwersyteckiej[3]. Utworzył także przy instytucie pierwszą w Polsce Szkołę dla techników dentystycznych[3].
27 listopada 1929 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[4].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Był żonaty z Celiną Libelt (1869−1950), z którą miał synów: Jerzego (jego chrzestnym ojcem był Leon Wyczółkowski), Tadeusza (1894−1970) oraz Edwarda historyka sztuki, znawcę twórczości Jana Matejki wieloletniego kustosza jego muzeum. Wincenty Łepkowski nabył od rodziny Fischerów majątek ziemski w Bronowicach Wielkich, składający się z dawnego „pałacyku japońskiego” i części parku[5].
Pałacyk został rozbudowany, a dobudowaną część ozdobiono płaskorzeźbą z nietoperzem (stąd nowa nazwa - „Willa „Pod Gackiem” lub „Pod Gackami”). W gospodarstwie Łepkowskich wprowadzono wiele nowoczesnych w tamtym czasie rozwiązań: doprowadzono do willi wodę, korzystano z magla, prasy do wyciskania soku z jabłek, wybudowano własną „elektrownię” i „lodownię”. Gospodarze zatrudniali wiele służących, pokojówek, ogrodników i stangreta. Obok willi znajdowały się zabudowania gospodarcze: stodoła z kieratem, młockarnią i wialnią, obora, kurniki, pieczarkarnia, wozownia. Hodowano kilka krów, barany, świnie, kury, indyki. Trzymano też konie[6][5]. Dom otoczony był parkiem z alejkami, ławeczkami i drewnianymi altankami. Znajdował się tam także kort tenisowy. W części gospodarczej znajdował się sad, ogród warzywny, pastwisko i łąka. Łepkowscy dzierżawili także tereny łowieckie wokół Bronowic (Pasternik, Tonie, Modlnica, Modlniczka, Rząska)[5].
Bronowicki pałacyk odwiedzali przedstawiciele elity społecznej: politycy, naukowcy, ludzie kultury. Największą przyjaźnią gospodarze darzyli Leona Wyczółkowskiego, który namalował wiele portretów członków rodziny. Łepkowscy gościli także między innymi Erazma Barącza, Włodzimierza Tetmajera, Lucjana Rydla, Ludwika Solskiego, Edwarda Rydza-Śmigłego, Józef Piłsudskiego[5]. Gospodarz interesował się sztuką. Cały jego dom wypełniały kolekcje cennych obrazów, mebli i porcelany[5].
Pisał także wiersze, głównie o tematyce łowieckiej i podróżniczej. Był autorem sztuk teatralnych o medycznym środowisku Krakowa[7].
Pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera Ł-płn-po lewej Biechońskiego)[8].
Osiągnięcia naukowe, działalność stomatologiczna, zasługi dla stomatologii krakowskiej[edytuj | edytuj kod]
Prace badawcze profesora w dziedzinie stomatologii wyprzedzały epokę w której żył. Uważany jest za prekursora endodoncji[7].
Opracował w 1909 roku autorską metodę leczenia kanałowego zębów z wykorzystaniem do irygacji i chemicznego opracowania kanału podchlorynu sodu, zwanego wtedy antyforminą lub radycyną. Do jego metody powrócono w XXI wieku. Wykonywał także zabiegi wyłuszczenia żywej miazgi w znieczuleniu domiazgowym, prowadził badania nad replantacją, transplantacją zębów i implantacją. Standardowo stosował diagnostykę radiologiczną przed leczniem zębów. Odbudowy protetyczne wykonywał na zdrowym lub prawidłowo przeleczonym uzębieniu. Był także autorem wielu nowatorskich rozwiązań w protetyce stomatologicznej. Prowadził badania poświęcone morfologii zębów, a także budowie histologicznej tkanek zębów (sam przygotowywał preparaty według własnej metody), budową zębiaków. Zajmował się też materiałoznawstwem, problemami klinicznymi np. tamowanie krwotoków po usunięciu zębów, zastosowanie kokainy w znieczuleniu. Jako drugi na świecie lekarz stosował w stomatologii formalinę.
Promował nazwę „stomatologia” zamiast „dentystyka”, był orędownikiem traktowania stomatologii jako integralnej części nauk medycznych[7].
Przy powoływaniu Instytutu oprócz działań organizacyjnych miał on znaczny wkład finansowy. Do dotacji Ministerstwa Wyznań i Oświaty w Wiedniu w wysokości 5000 koron dołożył z własnych środków kwotę 2500 koron. Ofiarował także placówce wyposażenie: aparaturę do podawania gazu rozweselającego przy znieczuleniu, mikroskop Zeiss, „stołek operacyjny”, wiertnicę, zaopatrzył także bibliotekę instytutu. Profesor prowadził klinikę przy ul. Straszewskiego 26 w Krakowie. Posiadał prywatną „elektrownię”, która mieściła się w piwnicy kamienicy. Jako pierwszy stomatolog na ziemiach polskich do pracy używał wiertarkę elektryczną. Posiadał własny aparat rentgenowski. W klinice działała pracownia protetyczna. Jeszcze przed utworzeniem instytutu użyczał uniwersytetowi pomieszczenia w swojej klinice, umożliwiając kształcenie praktyczne przyszłym stomatologom[7].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Tablica epitafijna Wincentego Łepkowskiego znajduje się w kruchcie kościoła OO Kapucynów[1].
- Na ścianie librarii, czyli dawnej biblioteki Collegium Maius, znajduje się portret Łepkowskiego namalowany przez Leona Wyczółkowskiego (Łepkowski przyczynił się do rozwoju księgozbioru Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego)[9]. Obraz składa się z dwóch części oddzielonych listwą, umieszczonych na jednym podobraziu, oprawionych we wspólną ramę. W części górnej znajduje się portret Łepkowskiego w pozycji stojącej z ręką w kieszeni i papierosem w lewej dłoni. W części dolnej malarz umieścił willę Łepkowskich w Bronowicach Wielkich oraz napis SADYBA.
- Łepkowski pojawił się także na portrecie zbiorowym Rydygiera jako asystent profesora namalowanym przez Wyczółkowskiego, który znajduje się Muzeum Narodowym w Warszawie[10].
- W Muzeum Stomatologii Instytutu Stomatologii w gmachu na ul. Montelupich 4 w jednej z sal znajduje się gipsowe popiersie profesora, a także jego fotografie oraz gabinet stomatologiczny z czasów uczonego[11].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Encyklopedia Krakowa. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 206, ISBN 978-83-66334-91-5ISBN 978-83-66253-47-6
- ↑ a b c Mała encyklopedia medycyny. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 616 ISBN 83-01-06177-4
- ↑ a b c d e Stanisław Majewski: Instytut Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego – przeszłość, teraźniejszość i perspektywy rozwoju. is.cm-uj.krakow.pl. [dostęp 2024-02-14].
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”.
- ↑ a b c d e Historia. [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Bronowice Wielkie kryją w sobie wiele tajemnic. Bywała tu cała śmietanka towarzyska Krakowa [ROZMOWA z Anną Zborowską, autorką książki o Bronowicach Wielkich „W bronowickiej skrzyni”]. [dostęp 2021-11-05].
- ↑ a b c d Joanna Zarzecka: 115-lecie Instytutu Stomatologii. issuu.com. [dostęp 2024-02-14].
- ↑ Karolina Grodziska, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803−1939), wyd. II, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s. 123.
- ↑ Libraria [online], maius.uj.edu.pl [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Portrety profesorskie Leona Wyczółkowskiego [online], ruj.uj.edu.pl [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Muzeum „Galeria na Schodach Pokolenia” [online], is.cm-uj.krakow.pl [dostęp 2024-02-13].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Krakowa, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków 2000.
- Mała Encyklopedia Medycyny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. ISBN 83-01-00200-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wincenty Łepkowski – publikacje w bibliotece Polona