Wieża Zamkowa w Golczewie
 nr rej. 331 z 12.09.1958 | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Ukończenie budowy | początek XV wieku |
Położenie na mapie Golczewa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kamieńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Golczewo  | |
 53°49′15,4415″N 14°58′17,0698″E/53,820956 14,971408 | |
Wieża Zamkowa – część dawnego zamku biskupów kamieńskich, w zachodniej części Golczewa, na przesmyku między jeziorami: Szczuczym i Okonim[1], przy drodze wojewódzkiej nr 108 (Parłówko–Płoty), w połowie drogi pomiędzy Nowogardem a Kamieniem[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Wieża została zbudowana na cokole zbliżonym do kwadratu (8,5×9 m) wzniesionym w dolnej partii z głazów eratycznych. Wyżej przechodzi w cylindryczną część wykonaną z cegły. Ma wysokość 31[2] lub 33[3] metry . Znajdują się w niej wąskie strzelnicze otwory na wschód i zachód oraz jest zakończona kamiennym krenelażem[2]. Na szczycie wieży znajduje się sześcioboczny ceglany hełm o wysokości około 10 metrów[2]. W podziemnej części ulokowany został loch więzienny. Wejście do wieży umieszczono na wysokości około 6 metrów nad poziomem dziedzińca, przylegające do murów obwodowych. Były to w większości obiekty gospodarcze, pochodzące najpewniej z czasów nowożytnych, m.in. browar od wschodu, piekarnia i budynek bramy od północy.
Pierwotna osada składała się z obwałowania i stojącego w obrębie dziedzińca murowanego domu. Obiekt ten był użytkowany i rozbudowany przez biskupów kamieńskich. W kolejnej fazie, przypadającej zapewne na lata 1406-1418, rozszerzono teren zamku nadając założeniu kształt czworoboku o wymiarach 40×40 m. Zburzeniu uległa wtedy starsza zabudowa. Nowy dom rycerski o wymiarach około 12×25 m stanął przy południowym murze obronnym. Narożnik południowo-wschodni zajęła wolnostojąca cylindryczna wieża o wysokości około 24 metrów.
W roku 1684, plac w kształcie czworoboczna o wymiarach 40 na 35 metrów był otoczony potężnym murem obronnym. Z północnej strony znajdowała się solidna budowla bramna, chroniąca wejście do zamku, które prowadziło nad fosą za pomocą mostu zwodzonego. Centralnie na dziedzińcu stała studnia. Oprócz wieży w południowo-wschodnim narożniku dziedzińca, do najstarszych budynków należał przylegający do niej budynek mieszkalny zbudowany z cegieł, usytuowany naprzeciw wjazdu, który, jak wspomniano wcześniej, znajdował się w południowej części.
Z końcem epoki średniowiecza, zamek utracił swoje militarne znaczenie, a opuszczone budynki zamkowe oraz fortyfikacje ulegały coraz większym zniszczeniom. Zachowała się jedynie wieża z czternastego wieku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Sam zamek biskupów kamieńskich powstawał w dwóch fazach. Pierwsza łączona jest z okresem poprzedzającym rok 1304. Wówczas Golczewo należało do rycerzy Ekharda i Wulfekina (wymieniany też jako Wulvekin[1]) Smellingów (lub Schmelingów) i Echarda Wedelstedta (lub Wedelstädt). Zamek wraz z przedzamczem powstał na przełomie XIII i XIV wieku tuż obok grodziska w kształcie pierścienia[2] jako siedziba rycerska na kopcu o wysokości 3 metrów. Było to doskonałe miejsce obronne na przesmyku między dwoma jeziorami[2]. Pierwsza wzmianka pochodzi właśnie z roku 1304 lub 1305 a zachowała się w dokumencie castrum Gülzow[2]. Zawiera informacje o sprzedaży zamku biskupowi kamieńskiemu Henrykowi Wacholzowi (okres sprawowania 1302-1317)[1]. Po tym czasie rozpoczęło proces rozbudowy warowni, która przeszła w posiadanie kościelne. W ciągu kolejnych dwóch wieków, zamek i przyległy majątek wielokrotnie zmieniali swoich właścicieli, będąc często źródłem zadłużeń oraz sporów, konfliktów, ustanawiania zabezpieczeń i procesów prawnych[1][2]. Zamek czasowo użytkowała kapituła. Potem zarządzała nim rodzina Flemingów, która w roku 1406 (lub 1402[3]) sprzedała go księciu Bogusławowi VIII, pretendentowi do stolca biskupa kamieńskiego, który miał go do roku 1436[3][1], gdy kapituła ponownie objęła warownię, spłaciła długi, przez co w roku 1500 zamek przeszedł na ręce kapituły i stał się rezydencją biskupią[2], z krótką przerwą do roku 1534, gdy zamek wszedł skład dóbr książęcych[1].
Kilka razy gościł tutaj książę Bogusław X. Po wprowadzeniu reformacji na Pomorzu (sejm trzebiatowski) Golczewo stało się własnością książęcą. W roku 1684 po śmierci ostatniego biskupa kamieńskiego, Ernsta Bogusława de Croy, zamek został opuszczony i przeszedł w posiadanie elektora brandenburskiego[2]. Od tego czasu zaczął ulegać stopniowej destrukcji[1]. Z końcem epoki średniowiecza, zamek utracił swoje militarne znaczenie, a opuszczone budynki zamkowe oraz fortyfikacje ulegały coraz większym zniszczeniom[1]. Zachowała się jedynie wieża z czternastego wieku[2]. Po roku 1812 dokonano rozbiórki murów z wyłączeniem wieży zamkowej[1].
Zachowana wieża zamkowa poddana została renowacji wraz z rekonstrukcją zwieńczenia (blanek i hełmu[1]) w roku 1895[1] i 1929[1]. Po II wojnie światowej przeprowadzono badania archeologiczne pod kierunkiem Tadeusza Nawrolskiego. Pozwoliły one ustalić położenie niektórych elementów średniowiecznego założenia. Po remoncie w roku 2004 wieża została udostępniona do zwiedzania w okresie letnim[1].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Biskupi szczecińsko-kamieńscy → Biskupi diecezji pomorskiej (kamieńskiej) (1186-1545)
- zamek w Karlinie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Białecki, Herby miast Pomorza Zachodniego, Polskie Pismo i Książka, Szczecin 1991, ISBN 83-85360-01-8 (str. 50-51)
- Marian Klasik, Zamki, pałace i worki. Przewodnik po kulturowym dziedzictwie gmin: Golczewo, Świerzno i Wolin, Lokalna Grupa Działania "Partnerstwo w rozwoju", 2011 [dostęp 2023-11-11] (pol.).
- Jerzy Kosacki, Bogdan Kucharski: Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 2001, s. 403. ISBN 83-7200-583-4.
- Bolesław Drozd i inni, Rocznik Kamieński. II. 1967, Kamień Pomorski: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kamieńskiej, 1967.