Wesoła (Warszawa)
| Dzielnica Warszawy | |||||
 Wesoła, rondo Emanuela Bułhaka na skrzyżowaniu ul. 1 Praskiego Pułku i ul. Niemcewicza | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Miasto | |||||
| Prawa miejskie | 1969–2002 | ||||
| W granicach Warszawy | 2002 | ||||
| SIMC | 0921728[1] | ||||
| Burmistrz | Marian Mahor | ||||
| Powierzchnia | 22,94 (1.01.2023)[2] km² | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 1154 (1.01.2023)[2] os./km² | ||||
| Strefa numeracyjna | 22 | ||||
| Kod pocztowy | 05-075, 05-077 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WX...YA-YZ (bez B, D, I, O), WX...XA | ||||
Plan Wesołej | |||||
Położenie na mapie Warszawy | |||||
| Strona internetowa | |||||
.jpg)
_2.jpg)
Wesoła – dzielnica Warszawy. W latach 1969–2002 samodzielne miasto[3].
Historia przedwojenna[edytuj | edytuj kod]
Tereny pierwotnej miejscowości Wesoła obejmowały obszar współczesnego osiedla Wesoła-Centrum, należący ok. 500 lat temu do dóbr wsi Długa, a w XVII w. – do gminy Okuniew, a także tereny osiedla Plac Wojska Polskiego, należące jeszcze w XIX wieku do folwarku Wola Grzybowska w dobrach Okuniew.
Początki Wesołej[edytuj | edytuj kod]
Początki osadnictwa na tym obszarze są związane z budową Kolei Terespolskiej. Powstała wówczas platforma przeładunkowa dla wojska rosyjskiego, która z czasem stała się przystankiem kolejowym. Wokół niego powstawały domy urzędników, kolejarzy, tramwajarzy, a także letnisko. Do I wojny światowej przy starej drodze stanisławowskiej istniał duży kompleks koszar dla potrzeb wojsk rosyjskich.
W 1918 r. miejscowość przybrała nazwę Wesoła. Koszary początkowo przekształcono w zaplecze poligonowe. Dalszy rozwój wiązał się ściśle z Warszawą. Według danych z 1931 r. w Wesołej było 70 budynków mieszkalnych. Pod koniec lat trzydziestych nastąpił burzliwy rozwój budownictwa willowego, czemu sprzyjały klimat i walory krajobrazowe Wesołej. W maju 1939 przeniesiono z Torunia 2 Dywizjon Pomiarów Artylerii, dla którego wybudowano sztab, budynek orkiestry i WAK-u, a także trzy budynki mieszkalne.
Miejscowości pierwotnie odrębne[edytuj | edytuj kod]
Wola Grzybowska[edytuj | edytuj kod]
Początkowo folwark i osada należąca do gminy Okuniew. Legenda o pochodzeniu nazwy głosi, iż jej właścicielem był starosta warszawski – Grzybowski. Co najmniej od początku XX wieku własność księcia Emanuela Bułhaka. Według spisu z 1931 r. na terenie Woli Grzybowskiej były 52 domy. W czasach II wojny światowej poważnie zniszczona.
Groszówka[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Groszówka pochodzi od niskiej ceny ziemi – 20 kopiejek (popularnie 1 grosz) za łokieć gruntu. Piaszczyste gęsto zalesione pagórki utrudniały rozwój osadnictwa na tym terenie, ale dzięki temu współcześnie większość ulic przypomina leśne aleje, a całość – park.
Grzybowa i Zielona[edytuj | edytuj kod]
Grzybowa w XVII w. była niewielką osadą, której rozwój warunkował trakt z Grochowa do Stanisławowa, przy którym stała karczma o nazwie Zielona. W spisach z 1827 r. Grzybowa miała zaledwie trzy domy i dwunastu mieszkańców. Natomiast wokół karczmy zaczynała rozwijać się osada Zielona.
W 1895 r. Zielona była wsią w powiecie warszawskim, w gminie Okuniew, o powierzchni 245 mórg z 68 mieszkańcami. W 1795 r. Austriacy wystawili tu komorę celną. Był to murowany, klasycystyczny budynek, zburzony przez Niemców w 1944 r. Grzybowa i Zielona od lat 30. z biednych osad przekształciły się w pokaźne osady letniskowe, wchodzące w skład gminy Wawer, położone wśród lasów między dwiema wydmami parabolicznymi. Na jednej z nich znajduje się „Kamień Piłsudskiego”, upamiętniający ćwiczenia polowe Polskiej Organizacji Wojskowej 29 kwietnia 1917, w których uczestniczył brygadier Józef Piłsudski.
Stara Miłosna[edytuj | edytuj kod]
Stara Miłosna jest najwcześniej zasiedloną częścią Wesołej, której udokumentowana historia sięga XIV w. Była to wieś szlachecka. Najstarszy zapis nazwy ma postać Milosina, późniejsze: Miłośnia, Miłośna, aż po znaną ze współczesności Miłosnę (także: Miłosną[4]). Przez Miłosnę wiódł trakt, którym przeganiano stada bydła, a także wożono zaopatrzenie dla Warszawy. Przy trasie istniały liczne karczmy oraz domy pocztowe (zajazdy). W I połowie XIX w. właścicielem dużej części ziem Miłosny był książę Ksawery Drucki Lubecki, ówczesny minister skarbu, który miał tu pałacyk letni, zniszczony w trakcie bitwy o Olszynkę Grochowską.
Następnie dobra Miłosny przeszły w ręce Rychłowskich, a na przełomie XIX i XX w. uległy parcelacji. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego z 1885 podano: na dobra Miłosny składały się folwarki: Miłosna, Borków, Kaczydół i Żurawka, nomenklatury: Pohulanka, Janówek i Zakręt oraz osada Zakręt. Ponadto Miłosna posiada stacyą drogi żelaznej warszawsko-terespolskiej, a w odległości 17 wiorst od Warszawy jest była stacya pocztowa przy drodze bitej[5].
Podczas I wojny światowej w 1915 r. wojska niemieckie przejęły rosyjską linię obrony, przebiegającą przez pasmo wydm Starej Miłosny, tworząc linię obronną zwaną Brückenkopf Warschau (Przedmoście Warszawy). W latach międzywojennych Stara Miłosna staje się prosperującą miejscowością letniskową z uzdrowiskiem borowinowym dla dzieci Nasza Chata i lotniskiem szybowcowym.
Historia współczesna[edytuj | edytuj kod]
Podczas II wojny światowej Wesoła była ośrodkiem działalności konspiracyjnej. Organizatorem walki podziemnej i założycielem Piątej Kompanii Armii Krajowej Rejonu (pułku) „Dęby” w Wesołej był por. Stefan Berent – pseudonim „Steb”. Piąta kompania składała się z trzech plutonów, z których pierwszy obejmował teren Wesołej, Groszówki, Grzybowej, Zielonej oraz Szkopówkę, drugi działał na obszarze Woli Grzybowskiej, Sulejówka i Żurawki, natomiast trzeci – obejmował Starą Miłosnę, Żwir i Zakręt. W 1944 Piąta Kompania liczyła ok. 100 żołnierzy. W lipcu 1944 w związku z przygotowywaniem Niemców do obrony wysiedlono ludność i zaminowano teren. Wiele osób trafiło do Rembertowa, a także do obozu w Pruszkowie. Przez 6 tygodni przebiegał tu odcinek frontu niemiecko-sowieckiego, skutkując znacznymi zniszczeniami.
Ze względu na duże zniszczenia w Warszawie, po wojnie przesiedlono na teren Wesołej ponad tysiąc mieszkańców stolicy. W czerwcu 1946 do koszar przeniesiono Szkołę Oficerów Informacji w związku z czym obiekt został objęty ścisłą tajemnicą.
Gmina Wesoła i dzielnica Wesoła[edytuj | edytuj kod]
W 1952 utworzono gminę Wesoła, wchodzącą w skład powiatu warszawskiego. Tworzyły ją wyłączone z dotychczasowej gminy Sulejówek gromady: Miłosna Stara, Szkopówka, Wesoła i Zielona Grzybowska, oraz gromada Pohulanka z gminy Wiązowna[6]. Ostatecznie jednak powiat warszawski jeszcze tego samego dnia zniesiono, a w miejsce gminy powołano dzielnicę Wesoła, jako jedną z tzw. dzielnic powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock[7]. Na jej obszar złożyły się następujące obszary[7]:
- gromad Groszówka, Miłosna Stara, Szkopówka, Wesoła i Zielona Grzybowska z gminy Sulejówek w powiecie warszawskim (przekształconej równocześnie w dzielnicę Sulejówek)[7];
- gromady Pohulanka z gminy Wiązowna w powiecie warszawskim (przekształconej równocześnie w dzielnicę Wiązowna)[7].
Ponieważ powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock nie był zaliczany do powiatów ziemskich lecz do miejskich (grodzkich), jego dzielnice były jednostkami miejskimi[8]. Dlatego też, kiedy jesienią 1954 w związku z reformą reorganizującą administrację wiejską na obszarze całego kraju zniesiono gminy zastępując je przez gromady[9], dzielnice powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock nie uległy zmianom[10]. Dzielnica istniała do 1957, kiedy została zniesiona wraz z zastąpieniem w 1958 r. powiatu miejsko-uzdrowiskowego zwykłym powiatem otwockim[11][12].
Osiedle Wesoła[edytuj | edytuj kod]
1 stycznia 1958 Wesołej nadano status osiedla, przez co nie stała się ponownie gromadą, przy czym w skład osiedla nie weszła miejscowość Szkopówka, którą włączono do nowo utworzonego osiedla Sulejówek[12]. Koszary przejął 1 Pułk Piechoty 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Na terenie jednostki wybudowano wiele bloków, szkołę podstawową, amfiteatr, ogród działkowy „Zachęta”, pawilon handlowy, Klub „Kościuszkowiec”.
Miasto Wesoła[edytuj | edytuj kod]
1 stycznia 1969 z obszaru osiedla Wesoła utworzone zostało miasto Wesoła w województwie warszawskim[3]. W 1971 r. liczyło ono 8367 mieszkańców i obejmowało obszar 23 km².
Od końca lat 80. nastąpiła intensywna rozbudowa osiedla Stara Miłosna, gdzie notowany był przyrost mieszkańców. Powstała zabudowa wielorodzinna oraz jednorodzinna (przed przemianami ustrojowymi nazwa osiedla miała brzmieć Osiedle 50-lecia PRL). Powstające kolejne domy jednorodzinne zaczęły wkraczać w granice Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Na osiedlu powołano Stowarzyszenie Sąsiedzkie Stara Miłosna, biorące udział m.in. w wyborach samorządowych.
1 stycznia 1999 w związku z reformą administracyjną znalazła się w powiecie mińskim w województwie mazowieckim, a 1 stycznia 2002 została przeniesiona do powiatu warszawskiego w tymże województwie.
Warszawa-Wesoła[edytuj | edytuj kod]
27 października 2002 r. miasto weszło w skład Warszawy i stało się jedną z jej 18 dzielnic, w następstwie wcześniejszego referendum, w którym większość mieszkańców Wesołej tak zadecydowała[13]. W głosowaniu brało udział ok. 25% mieszkańców Wesołej, z czego ponad 70% zagłosowało za przyłączeniem Wesołej do Warszawy. Od momentu wcielenia Wesołej do Warszawy (2002) postępowała budowa infrastruktury (dróg i kanalizacji), a także sukcesywnie rozwijał się transport publiczny.
Odrębności Wesołej jako dzielnicy Warszawy[edytuj | edytuj kod]
Po przyłączeniu Wesołej do Warszawy podjęto precedensową decyzję o pozostawieniu bez zmian ponad 260 (z ok. 300 ogółem) dublujących się nazw ulic i placów[14]. Wcześniej w takich przypadkach nazwy na włączanych terenach zmieniano, jeżeli powtarzały one nazwy już istniejące w Warszawie. W Wesołej funkcjonują one równolegle z takimi samymi nazwami w innych częściach stolicy, a rozróżnianie podwójnych lokalizacji w tej dzielnicy odbywa się poprzez częste posługiwanie się w adresach nazwą „Warszawa-Wesoła”, a także poprzez kod pocztowy[14], jako że jest to jedyna dzielnica, która nie przynależy do przydzielonych pierwotnie Warszawie stref kodowych w zakresie od „00” do „04”, o kodach pocztowych zróżnicowanych dla poszczególnych ulic, a zamiast tego pozostaje objęta zaledwie dwoma kodami (05-075 oraz 05-077), należącymi do strefy kodowej „05”, pierwotnie obejmującej co do zasady miejscowości podwarszawskie[15]. Ponadto Wesoła jako jedyna dzielnica m.st. Warszawy pozostaje poza obszarem Garnizonu Warszawa, zamiast tego stanowiąc siedzibę osobnego Garnizonu Wesoła[16], a także jest jedyną dzielnicą miasta, na obszarze której operatorem systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej nie jest Stoen Operator, lecz PGE Dystrybucja SA — Oddział Warszawa-Teren[17].
Rada dzielnicy[edytuj | edytuj kod]
| Ugrupowanie | Kadencja 2002–2006[18] | Kadencja 2006–2010[19] | Kadencja 2010–2014[20] | Kadencja 2014–2018[21] | Kadencja 2018–2024[22] |
|---|---|---|---|---|---|
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 3 (SLD-UP) | – | – | – | – |
| Razem Polsce | 1 | – | – | – | – |
| Wesoła Razem | 3 | 2 | – | – | – |
| Wesoła 2002/2006/2010/2014 | 6 | 1 | 2 | 3 | – |
| Wesoła -Samorządna Dzielnica | 2 | – | – | – | – |
| Prawo i Sprawiedliwość | – | 3 | 3 | 7 | 5 |
| Platforma Obywatelska | – | 5 | 6 | 9 | 8 |
| Stowarzyszenie Sąsiedzkie Stara Miłosna „Sąsiedzi dla Miłosnej” | – | 3 | – | 2 | – |
| Stara Miłosna | – | 1 | – | – | – |
| Stowarzyszenie Sąsiedzkie Razem | – | – | 3 | – | – |
| Nasz Dom – Stara Miłosna | – | – | 1 | – | – |
| Tak Wesoła | – | – | – | – | 4 |
| Sąsiedzi dla Wesołej | – | – | – | – | 4 |
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół parafialny Opatrzności Bożej – kościół rzymskokatolicki ufundowany w latach 30. XX wieku przez właściciela okolicznych dóbr Emanuela Bułhaka. W latach 70. XX wieku wnętrze kościoła zostało przebudowane i ozdobione polichromiami i drogą krzyżową autorstwa Jerzego Nowosielskiego[23].
- Kościół parafialny św. Antoniego Padewskiego w Starej Miłośnie – świątynia zbudowana z drewna w stylu zakopiańskim. Wybudowana po I wojnie światowej w Rokitnie pod Błoniem. W 1948 budynek został przeniesiony na obecne miejsce. W 2006 r. wnętrze kościoła uległo zniszczeniu przez pożar. Podczas remontu zostało odtworzone.
Sąsiednie dzielnice Warszawy lub gminy[edytuj | edytuj kod]
- Na północy: gmina miejska Zielonka
- Na południu: gmina Wiązowna
- Na zachodzie: dzielnice Warszawy Rembertów i Wawer
- Na wschodzie: gmina miejska Sulejówek
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyszukiwarka TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-12].
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku. Tabl. 21 Powierzchnia, ludność oraz lokaty według gmin. [w:] Główny Urząd Statystyczny [on-line]. stat.gov.pl, 20 lipca 2023. [dostęp 2023-09-08].
- ↑ a b Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 1968 r. w sprawie utworzenia i połączenia niektórych miast w województwach warszawskim i katowickim Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 343
- ↑ Andrzej Markowski (red.): Wielki Słownik Poprawnej Polszczyzny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 545. ISBN 83-01-14198-0.
- ↑ Miłosna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 440.
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia, zmiany granic, siedzib i nazw niektórych gmin w powiecie warszawskim (Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 180).
- ↑ a b c d Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
- ↑ Podział administracyjny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych, 1956.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Zarządzenie Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67
- ↑ Wyłączając z niego jednak Otwock, który stał się powiatem miejskim
- ↑ a b Dz.U. z 1957 r. nr 39, poz. 176
- ↑ ustawa warszawska
- ↑ a b Kwiryna Handke: Zespół Nazewnictwa Miejskiego Warszawy – historia i dokonania, [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 259. ISBN 978-83-62189-21-2.
- ↑ Spis Pocztowych Numerów Adresowych
- ↑ Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 sierpnia 2022 r. w sprawie utworzenia, przekształcenia i zniesienia garnizonów oraz określenia zadań, siedzib i terytorialnego zasięgu właściwości ich dowódców Dz.U. z 2022 r. poz. 1868
- ↑ Rejon Energetyczny Mińsk Mazowiecki. [w:] PGE Dystrybucja S.A. [on-line]. pgedystrybucja.pl. [dostęp 2023-05-13].
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-19].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-19].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo mazowieckie – miasto st. Warszawa – dz. Wesoła. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-19].
- ↑ Radni dzielnicowi wybrani. Oficjalne wyniki – Bielany, Mokotów, Praga Południe, Wawer, Wilanów, Włochy, Śródmieście. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2015-10-19].
- ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Zofia Łukomska-Chojecka: Jerzy Nowosielski w Wesołej. Przewodnik po kościele i kaplicy parafii pw. Opatrzności Bożej w Warszawie-Wesołej. Warszawa: Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wesoła m.st. Warszawy, 2019, s. 4, 7. ISBN 978-83-953741-0-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona urzędu dzielnicy Wesoła
- Miłosna (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 440.
- Zielona 1 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 596.
- Grzybowo 1 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 895.
- Wola (146) Grzybowa al. Grzybowska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 783.
