Wacław Konderski
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 28 września 1886 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 30 grudnia 1974 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | Wyższa Szkoła Handlowa w Berlinie |
| Uczelnia | Szkoła Nauk Politycznych przy Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Odznaczenia | |
   | |
Wacław Wojciech Konderski, ps. „Zbigniew” (ur. 28 września 1886 w Warszawie, zm. 30 grudnia 1974 tamże) – polski działacz lewicowy i ekonomista, prezes BGK i PKO.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość i okres działalności rewolucyjnej[edytuj | edytuj kod]
Wacław Konderski urodził się 28 września 1886 roku w Warszawie, w rodzinie robotniczej o szlacheckim pochodzeniu – rodzinny majątek ziemski został skonfiskowany po powstaniu styczniowym. Był synem Stanisława (kolejarza) i Marii z Oleksińskich (1859–1942). Miał dwóch braci i siostrę[1]. Jego siostrzeńcem był znany poeta, ksiądz Jan Twardowski[1].
Konderski ukończył 2. Państwowe Gimnazjum w Warszawie, a w latach 1910–1914 studiował ekonomię w berlińskiej Wyższej Szkole Handlowej. Zaangażował się także w działalność rewolucyjną, wstępując na przełomie 1903 i 1904 roku pod pseudonimem „Zbigniew”, do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, gdzie jego pierwszym opiekunem był Feliks Dzierżyński. Początkowo Konderski prowadził socjalistyczne uświadamianie warszawskiego proletariatu, za co został jesienią 1905 roku aresztowany i osadzony w więzieniu w Mińsku Mazowieckim, a potem w Warszawie. Został zwolniony po kilku miesiącach i powrócił do pracy partyjnej jako sekretarz na Powiślu w Warszawie i za namową Dzierżyńskiego planował tworzenie organizacji związkowych wśród tamtejszych robotników. Wkrótce jednak musiał z powodu choroby wyjechać na leczenie do Krakowa, a później w Tatry. Po kilkumiesięcznej rehabilitacji wrócił do Warszawy i działalności partyjnej, ale wiosną 1907 roku został ponownie aresztowany i osadzony warszawskich więzieniach. Uzyskał zwolnienie za kaucją, ale był obserwowany przez policję – by kontynuować działalność polityczną musiał się ukrywać[1].
Z powodu nadzoru policyjnego przeniósł się do Krakowa. Został tam sekretarzem Biura Sekcji Zagranicznych SDKPiL, redaktorem partyjnych gazet „Hutnik” i „Przegląd Socjaldemokratyczny”, a także tłumaczem. Pod koniec 1909 roku zakończył aktywną działalność polityczną i ożenił się z Janiną Kilańską. Z tego związku miał dwoje dzieci, syna Zygmunta (ur. 1910) i córkę Zofię (ur. 1918)[1].
Okres pracy bankowej i naukowej[edytuj | edytuj kod]
W Krakowie pracował w kilku kolejnych prywatnych firmach jako buchalter. Po wybuchu wojny wyjechał do Wiednia, gdzie – jako były działacz rewolucyjny – był obserwowany przez tajną policję. W 1917 roku przeniósł się do Lwowa i podjął pracę jako dyrektor Związku Rewizyjnego Spółdzielni Rolniczo-Handlowych, a po dwóch latach – jako dyrektor Banku Rolniczego S.A[1].
W 1923 roku powrócił do Krakowa, na stanowisko dyrektora oddziału Banku Hipotecznego. Równocześnie wykładał w działającej przy Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego Szkole Nauk Politycznych i pracował w krakowskim oddziale Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Według Bolesława Drobnera należał wówczas do Stronnictwa Konserwatywnego[2], co inni autorzy uważają za wątpliwe w świetle kariery politycznej Konderskiego po II wojnie światowej[1]. W 1925 roku był członkiem zarządu klubu sportowego Cracovia. Od 1928 roku był zastępcą naczelnego dyrektora Banku Gospodarstwa Krajowego i miał duży wpływ na działalność instytucji, której dyrektorem był wówczas niemający wystarczających kompetencji politycznych nominat piłsudczyków, Roman Górecki. W 1933 roku „przestał być potrzebny przełożonemu”[1], zesłano go wówczas do Wolnego Miasta Gdańska na stanowisko naczelnego dyrektora The British and Polish Trade Bank, zależnego od BGK. Dodatkowo był, z nominacji rządowej, wiceprezesem rady nadzorczej Bank von Danzig. Przebywając w Gdańsku zaangażował się w działalność części polskich organizacji kulturalnych[1].
W 1935 roku odszedł z pracy w gdańskich bankach z powodu sporów z proniemieckimi urzędnikami gdańskiej administracji oraz z powodu braku poparcia polskich władz. Jednocześnie sprzedał nabyty kilka lat wcześniej majątek w Druchowie pod Płockiem i zakupił inny, w okolicach Wielgiego. Ten utracił następnie w okresie okupacji niemieckiej, powrócił więc do Warszawy, gdzie pracował jako buchalter. Po wybuchu powstania warszawskiego trafił prawdopodobnie do Pruszkowa i tam żył do czasu wyzwolenia stolicy[1].
Okres pracy w administracji państwowej i instytucjach międzynarodowych[edytuj | edytuj kod]
Od stycznia 1945 roku Konderski pracował w warszawskim urzędzie wojewódzkim; odpowiadał w nim za spółdzielczość. Po przeniesieniu urzędów centralnych do stolicy przeniesiono go do ministerstwa skarbu jako zastępcę dyrektora Departamentu Obrotu Pieniężnego. Nowa praca wymagała od niego reprezentowania władz Polski w różnych instytucjach międzynarodowych. Jako delegat Polski uczestniczył w pracach pierwszej sesji ONZ jako przewodniczący Komisji Ekonomiczno-Finansowej. Uczestniczył także w zebraniu organizacyjnym Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego, należał także do Rady Gubernatorów tej pierwszej instytucji. Uczestniczył również w konferencji pokojowej w Paryżu i w rozmowach nt. odszkodowań za majątki utracone w wyniku wojny i nacjonalizacji[1].
W tym samym czasie został mianowany na stanowisko komisarza rządowego w BGK. Pracował na tym stanowisku od grudnia 1945 do 1948 roku[1].
W listopadzie 1947 roku zapisał się do Polskiej Partii Robotniczej[1].
Okres pracy w PKO[edytuj | edytuj kod]
18 listopada 1947 roku został mianowany na prezesa Pocztowej Kasy Oszczędności i rozpoczął jej reformowanie, by dostosować ją do nowych warunków polityczno-gospodarczych. Jego działania natrafiły na opór, ponieważ kierunek reform nie był zgodny z założeniami władz centralnych. W październiku 1948 roku wydano dekret o reformie bankowej; zlikwidowano wtedy Pocztową Kasę Oszczędności i utworzono Powszechną Kasę Oszczędności. Jednocześnie rozpoczęły się naciski na zwalnianie kompetentnych pracowników o „niewłaściwym” pochodzeniu lub poglądach politycznych i zatrudnianie na ich miejsce zaufanych działaczy partyjnych. Konderski opierał się tej polityce, nominując na stanowiska decyzyjne osoby kompetentne, niezależnie od ich poglądów politycznych[1].
31 stycznia 1949 roku Konderski przestał być prezesem PKO, a od następnego dnia został dyrektorem naczelnym tej instytucji, co obniżało jego rangę i bardziej uzależniało od Wydziału Ekonomicznego KC PZPR i ministerstwa skarbu. Ostatecznie został zwolniony w 1951 roku[1].
Ostatnie lata[edytuj | edytuj kod]
Po zwolnieniu z PKO pracował prawdopodobnie w Warszawskim Przedsiębiorstwie Eksploatacji Kruszywa i Kamieniołomów. Przeszedł na emeryturę w 1958 roku, po czym kontynuował pracę naukową oraz pisał wspomnienia z okresu pracy w BGK i działalności w ruchu socjalistycznym[1].
Zmarł 30 grudnia 1974 roku i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim[1] (kwatera 221-5-12,13)[3].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Ekspanzja zagraniczna kapitału pieniężnego Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków)
- Rynek pieniężny Anglji po strajku, a nasze potrzeby (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków)
- Konjunktury światowe a nasza polityka gospodarcza (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków)
- Istota i granice gospodarcze ubezpieczeń społecznych (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 1928)
- Problem sfinansowania reformy rolnej (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków)
- Zagadnienia polityki kredytowej ze stanowiska meljoracji bilansu handlowego (Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków)
- Zmiany strukturalne w bankowości w Polsce (Skład Główny w „Domu Książki Polskiej”, Warszawa 1934)
- Banki w systemie gospodarstwa planowego (Spółdzielczy Przegląd Bankowy nr 4, 1947)
- Zagadnienie banków w realizacji planu gospodarczego (Gospodarka Planowa nr 5 (7), 1947)
- Z działalności banków polskich w latach 1928–1935 („Książka i Wiedza”, Warszawa 1962)
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1947)[4]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 11 listopada 1934[5], 18 stycznia 1946[6])
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Krzysztof Michalski: Od rewolucjonisty do bankiera – przypadek Wacława Konderskiego. Histmag.org, 2012-06-17. [dostęp 2012-12-15]. (pol.).
- ↑ Bolesław Drobner: Bezustanna walka. Wspomnienia 1883–1918 (cyt. według K. Michalskiego). Warszawa: 1962, s. 197.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW KILAŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 118, poz. 746 „za zasługi polu organizacji i usprawnienia administracji skarbowej”.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 338 „za zasługi na polu pracy na rzecz Pożyczki Narodowej”.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 50 „w uznaniu wielkich zasług położonych w dziele zorganizowania przez urzędników Skarbowości polskiej”.