Wał Zygmuntowski
Wał Zygmuntowski – ziemne umocnienia otaczające Warszawę, usypane w latach 1621–1624 z rozkazu króla Zygmunta III Wazy. Powstały po bitwie pod Cecorą na wypadek najazdu Turcji. Zostały prawie całkowicie splantowane na początku XVIII wieku.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Od północy wał biegł łukiem wzdłuż koryta rzeczki Nalewki (wykorzystanej jako fosa)[1], przecinając ul. Franciszkańską przy zbiegu z ul. Bonifraterską, dalej dochodził do Arsenału, przez dzisiejszy plac Bankowy (zachodni fragment) i dalej na południe przez Ogród Saski do ulicy Karowej kończąc się na skarpie wiślanej. Miał kształt półkola opartego o Wisłę, którego środek znajdował się przy Zamku Królewskim. Wewnątrz wału znalazł się teren o powierzchni ok. 125 ha[2].
Był to wał ziemny umocniony kamieniami, z drogą wewnętrzną. W związku z brakiem konserwacji wobec braku zagrożenia, w późniejszych latach został wchłonięty przez miejską zabudowę (np. w rejonie Ogrodu Saskiego już w latach 60. XVII wieku). Kolejnym etapem wyznaczającym granice miasta były usypane w końcu XVIII wieku okopy Lubomirskiego. Jednak w czasie potopu szwedzkiego obrona miasta opierała się o stare mury miejskie, wzmocnione dodatkowo umocnieniami ziemnymi[3].
W związku z faktem, że nieznany jest dokładny przebieg umocnień, kolejne wykopaliska archeologiczne korygują ich przebieg[4], choć jeszcze w okresie międzywojennym zakładano, że dochodziły aż w rejon Pałacu Kazimierzowskiego[5].
Wały zostały niemal całkowicie splantowane na początku XVIII wieku[6]. Ich istnienie miało jednak wpływ na rozwój sieci dróg w północnej Warszawie[7]. Od nazwy umocnień pochodzi także nazwa obecnej ulicy Wałowej, której nieuregulowany w tamtym czasie bieg wyznaczał właśnie Wał Zygmuntowski[8]. Nazwa ulicy została po raz pierwszy oficjalnie poświadczona w drugiej połowie XVIII wieku[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 32.
- ↑ Maria Bogucka, Maria I Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Władysław Tomkiewicz, Andrzej Zahorski: Warszawa w latach 1526–1795. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 83-01-03323-1, s. 19.
- ↑ Co widać m.in. na rycinach Erika Dahlbergha.
- ↑ Tomasz Urzykowski: Sensacyjne odkrycie na pl. Piłsudkiego (sic!). gazeta.pl, 2006-10-05. [dostęp 2007-04-19].
- ↑ Oskar Sosnowski, Powstanie, układ i cechy charakterystyczne sieci ulicznej na obszarze wielkiej Warszawy, Warszawa, 1930.
- ↑ Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 41.
- ↑ Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 33.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 926. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 188. ISBN 978-83-62189-08-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Kuźma, Zygmuntowskie obwarowania..., Biuletyn Historii Sztuki t. IX, 1947, nr 1/2.
- A. Miłobędzki, Nowo odkryte varsoviana..., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki t. VI, 1961, z. 1.
- J. Putkowska, Fortyfikacje Warszawy..., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki t. XXV, 1980, z. 1.