Vrbno pod Pradědem
 Stacja kolejowa w miejscowości Vrbno pod Pradědem | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Burmistrz | Petr Kopínec | ||||
| Powierzchnia | 68,91 km² | ||||
| Wysokość | 545 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Kod pocztowy | 793 26 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
 50°07′05″N 17°23′11″E/50,118056 17,386389 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Vrbno pod Pradědem (hist. niem. Würbenthal) – miasto w Czechach, w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Bruntál. Według danych z 2017 powierzchnia miasta wynosiła 6 891 ha, a liczba jego mieszkańców 5305 osób[1]. Położone jest na terenie Śląska Czeskiego, w jego górnośląskiej części, z wyjątkiem dzielnic Mnichov (niem. Einsiedel) i Železná (niem. Buchbergsthal), leżących na terenie dawnego dolnośląskiego księstwa nyskiego[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą miejscowością w miejscu dzisiejszego miasta była górnicza osada Gesenek, rozwijająca się w XIV wieku pod książęcym zamkiem Fürstenwalde. W 1611 osadzie nadał prawa miejskie Heinrich von Würben (Hynek Bruntálský z Vrbna) − miasto nosi dzisiaj jego rodowe nazwisko. Vrbno stało się wolnym miastem górniczym. Wtedy także powstała pierwsza szkoła dla około 100 uczniów (działała głównie w zimie, bo latem uczniowie pomagali rodzicom w pracach polowych).
Do XVII wieku w pobliżu Vrbna wydobywano złoto, srebro i rudę żelaza, działały huty oraz szklarnia. Od XVIII wieku rozwijało się włókiennictwo, a w XIX wieku przemysł.
Podczas spisu powszechnego w 1910 wszyscy mieszkańcy (w liczbie 3519) zadeklarowali język niemiecki jako rodzinny. W latach 1938-1945 należało do III Rzeszy.
Po II wojnie światowej miejscowi Niemcy zostali wysiedleni i nastąpiła gwałtowna industrializacja. Jej ofiarą oraz rozbudowy miasta stała się część zabytkowej zabudowy, wyburzanej m.in. na osiedla mieszkaniowe. Obecnie coraz większą rolę odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa oraz turystyka.
Części miasta[edytuj | edytuj kod]
Terytorium miejscowości Vrbno pod Pradědem składa się z pięciu części:
- Bílý Potok;
- Mnichov;
- Vidly;
- Vrbno pod Pradědem (centrum);
- Železná.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- rynek św. Michała - istniejący od 1607. Po wyburzeniach domów w północnej i zachodniej pierzei w 1974 najstarsze zachowane obiekty to dawna oberża Adler (obecnie dom mieszkalny nr 11) oraz kompleks klasztorny i szkoła Zakonu Krzyżackiego (miał w okolicy dobra aż do 1945, obecnie to dom dziecka i gimnazjum).
- kościół św. Michała, pierwotnie z lat 1635-1637, postawiony w miejscu starszej kapliczki, zniszczonej przez protestantów. W 1837 dokonano przebudowy (a właściwie wybudowano go od nowa), zakończonej dopiero w 1844 (z powodów konstrukcyjnych niemal odpadła wieża). Wybudowany w stylu klasycystycznym.
- pałacyk Grohmann, przebudowany w I połowie XIX wieku zamek z XVII wieku,
- cmentarz z początku XIX wieku. Część nagrobków zostało przeniesionych ze starego cmentarza; najstarszy pochodzi z 1789,
- drewniana dzwonnica ewangelicka z 1921,
- ruiny zamku Fürstenwalde z XV wieku na zboczu góry Zámecká hora
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Źródło: Czeski Urząd Statystyczny
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości Vrbno pod Pradědem są hotele: „Centrum Stone – Hotel Sport” i „PARKHOTEL” oraz pensjonaty: „Ariana”, „Pod Pradědem”, „Pomodoro”, „U Hradilů”, „U Sedlářů” i „Zámeček Grohmann”.
Prowadzą z niego liczne szlaki turystyczne na trasach:
Vrbno pod Pradědem – Mnichov – dolina potoku Černá Opava – Rejvíz – góra Bleskovec – góra Bílé skály – szczyt Zlatý Chlum – Jesionik;
- Vrbno pod Pradědem – góra Kopřivník – Kościół św. Anny – góra Anenský vrch – Andělská Hora – Světlá Hora;
Vrbno pod Pradědem – góra Vysoká hora – przełęcz Malá hvězda – góra Ovčí vrch (1)[a] – góra Hřeben – Hvězda – Karlova Studánka;
- Vrbno pod Pradědem – góra Větrník – góra Ostrý – Spálené – Komora – góra Kotel – szczyt Solná hora – góra Supí lán – U Obrázku;
Vrbno pod Pradědem – Bílý Potok – góra Pytlák – ruiny zamku Rabenštejn – góra Medvědí vrch – góra Medvědí louka – dolina potoku Šumný p. – Adolfovice;
oraz dwa szlaki spacerowe:
Vrbno pod Pradědem – góra Výří kameny – Vrbno pod Pradědem;
Vrbno pod Pradědem – góra Huk – Vrbno pod Pradědem.
Z Vrbna pod Pradědem prowadzi również pięć szlaków rowerowych na trasach:
(nr 553) Drakov – Vrbno pod Pradědem – Ludvíkov – Karlova Studánka – Hvězda – Malá Morávka – Dolní Moravice – góra Harrachovský kopec – Rýmařov;
- (nr 6029) Vrbno pod Pradědem – Vidly – Sedlo nad Karlovou Studánkou (Kóta) – Karlova Studánka – Hvězda – Suchá Rudná – Bruntál[3];
- (nr 6070) Vrbno pod Pradědem – Karlovice – Široká Niva – Skrbovice;
Vrbno pod Pradědem – góra Kopřivník – góra Anenský vrch – Andělská Hora – Suchá Rudná;
Vrbno pod Pradědem – góra Zámecká hora – góra Plošina – góra Žárový vrch-SV – góra Žárový vrch – góra Lyra – góra Lyra-J – Sedlo nad Karlovou Studánkou (Kóta).
Na stoku góry Pod Vysokou znajduje się trasa narciarstwa zjazdowego:
długość około 1500 m z wyciągiem narciarskim, określona jako łatwa[4].
Współpraca[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Počty obyvatel v obcích ČR. (ASPX). [w:] Ministerstvo vnitra České republiki [on-line]. Mvcr.cz, 2016-01-01. [dostęp 2016-01-17]. (cz.).
- ↑ Vrbno pod Pradědem – kostel sv. Michala (Turistická mapa) 1:12 000. Mapy.cz. (cz.).
- ↑ Trasy rowerowe – Z Vrbna pod Pradědem do Bruntalu. Czeskiegory.pl. [dostęp 2015-11-07]. (pol.).
- ↑ Ski Arena pod Vysokou horou – Vrbno pod Pradědem. Jeseniky.net. (cz.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hrubý Jeseník (Turistická mapa) 1:12 000 (cz.)
- JESIONIKI. Pradziad, Śnieżnik, Jeseník, mapa aktualizowana w terenie, skala 1:50 000, Studio PLAN, Wrocław, wyd. II, 2011 r., ISBN 978-83-62645-80-0
- JESENÍKY JIH, turistická a cykloturistická mapa, 1:25 000, Eurokart, 1 vyd., 2010, ISBN 978-80-87380-18-5 (czes.)
- JESENÍKY SEVER, turistická a cykloturistická mapa, 1:25 000, Eurokart, 1 vyd., 2010, ISBN 978-80-87380-17-8 (czes.)
- JESENÍKY – Praděd, Králický Sněžník, turistická mapa 1:50 000, vyd. SHOCart, 2010, ISBN 978-80-7224-178-1 (czes.)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Werbno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 218.
- Strona miasta