Volksempfänger
Volksempfänger – nazwa niemieckiego radioodbiornika z okresu III Rzeszy, jednego z narzędzi wewnątrzniemieckiej propagandy Josepha Goebbelsa.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Odbiornik radiowy specjalnie zaprojektowany w celu umożliwienia dostępu do radia obywatelom niemieckim dla lepszego oddziaływania propagandy nazistowskiej. Odbiornik służył do odbioru stacji radiowych na falach średnich i długich (w założeniu chodziło o centralną rozgłośnię „Deutschlandsender” i jedną z radiostacji lokalnych). W sprzyjających warunkach odbiornik mógł służyć do odbioru radiostacji zagranicznych, co zostało zakazane po rozpoczęciu II wojny światowej; na odbiornikach umieszczano wówczas informację o zakazie i grożących za jego złamanie karach.
Ze względu na przeznaczenie i konstrukcję techniczną radio wyceniono na 65 reichsmarek (w wersji bateryjnej; w wersji zasilanej z sieci nieco więcej[1]), co stanowiło około 50% średniego wynagrodzenia robotniczego. Popularnie nazywane „radiem ludowym” lub „radiem Goebbelsa”, odbiornik był ponad dwukrotnie tańszy od oferowanych wówczas na rynku urządzeń, przyczynił się również do spadku popularności radioodbiorników opartych na detektorze kryształkowym. W 1938 roku liczba abonentów w III Rzeszy sięgała 10 mln osób, w 1940 roku – 13,7 mln, a w 1941 roku – 15,8 mln[2]. Dochody abonamentowe stanowiły poważną część budżetu Ministerstwa Propagandy i Oświecenia Publicznego.
Pierwszym odbiornikiem tego typu był VE301 z 1933 roku; wtedy też powstało kilka wersji odbiorników o oznaczeniach zaczynających się od VE301 (w oznaczeniu tym litery były skrótem niemieckiej nazwy Volksempfänger, natomiast cyfry 301 nawiązywały do daty – 30 stycznia – dojścia nazistów do władzy w 1933 roku, co znalazło odzwierciedlenie między innymi w reklamach tego odbiornika, w których pisano: Am 30.1.1933 ist das neue Deutschland geboren, to jest „30.1.1933 narodziły się nowe Niemcy”[1]). Kolejny model DKE powstał w 1935 roku. Produkowało go kilka niemieckich zakładów radiowych, na przykład „Roland Brandt” w Berlinie, do końca II wojny światowej.
Elementy konstrukcyjne radioodbiornika (m.in. wzornictwo) wykorzystywane były w konstrukcjach powojennych[3].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Volksempfänger był odbiornikiem reakcyjnym, jednoobwodowym. Źródłem zasilania mogła być sieć energetyczna prądu przemiennego lub stałego 110/220 V albo baterie (anodowa oraz żarzenia). Wersja podstawowa zawierała lampę elektronową typu VY2 (lampa prostownicza, w niektórych wersjach zastąpiona stosem selenowym) oraz lampę podwójną VCL11 (trioda-pentoda). Obudowa bakelitowa lub drewniana. Głośnik z podkowiastym magnesem i kotwiczką[4].
Zabytkowe egzemplarze występują w wielu kolekcjach. Istnieją też kluby zbieraczy specjalizujące się tylko w tym radioodbiorniku[5].
Produkowano kilkanaście modeli „ludowego” odbiornika[6]: VE301 z głośnikiem magnetycznym w różnych odmianach (fot. 1, schemat rys. 4) produkowany w latach 1933–1937, VE301 Dyn z głośnikiem dynamicznym (fot. 2) w latach 1938–1939, a Kleinempfänger DKE38 (fot. 3) w latach 1938–1944.
VE301B wyposażony był w trzy lampy elektronowe (o bezpośrednim żarzeniu)[6]:
- RE034 – detektor sygnałów wielkiej częstotliwości,
- RE034 – wzmacniacz napięciowy małej częstotliwości,
- RES174d – wzmacniacz końcowy (mocy, głośnikowy) małej częstotliwości.
VE301B2 wyposażony był w trzy lampy elektronowe (o bezpośrednim żarzeniu)[6]:
- KC1 – detektor sygnałów wielkiej częstotliwości,
- KC1 – wzmacniacz napięciowy małej częstotliwości,
- KL1 – wzmacniacz końcowy (mocy, głośnikowy) małej częstotliwości.
VE301W wyposażony był w trzy lampy:
- REN904 – audion (detekcja),
- RES164 – wzmacniacz małej częstotliwości,
- RGN354 – prostownik jednopołówkowy.
VE301G (o jednym obwodzie strojonym) wyposażony był w dwie lampy elektronowe o żarzeniu pośrednim[6]:
- REN1821 – detektor sygnału w.cz.,
- RENS1823d – wzmacniacz małej częstotliwości.
VE301Wn wyposażony był w trzy lampy elektronowe:
- AF7 – audion (detekcja),
- RES164 – wzmacniacz małej częstotliwości,
- RGN354 – prostownik jednopołówkowy.
VE301 Dyn wyposażony był w trzy lampy elektronowe:
- AF7 – audion (detekcja),
- RES164 – wzmacniacz małej częstotliwości,
- RGN1064 – prostownik jednopołówkowy.
DKE38 (GW) miał dwie lampy elektronowe:
- VCL11 – audion (detekcja) (część triodowa) + wzmacniacz małej częstotliwości (część pentodowa),
- VY2 – prostownik jednopołówkowy.
Symbole zastosowane w nazwach oznaczają kolejno przewidziany rodzaj zasilania energią elektryczną:
B – bateryjny, G – prąd stały z sieci energetycznej, W – prąd przemienny z sieci energetycznej (w Polsce do lat 70. XX wieku na ten rodzaj zasilania stosowano termin prąd zmienny).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zobacz reklama prasowa, październik 1933.
- ↑ Witold Kurpis, Głos „Lorda”. Warszawa, 1967, [seria „Żółty tygrys”], s. 17–18.
- ↑ Volksempfanger [online] [dostęp 2023-09-03] (niem.).
- ↑ „Zabytkowe radia, zabytki radiotechniki, radiotechnika, retro, antyki, muzeum, old, oldies, kolekcja”. [dostęp 2010-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-06)].
- ↑ UKE - Strona Główna - UKE [online], telemuzeum.uke.gov.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
- ↑ a b c d Czesław Klimczewski, Jak czytać schematy radiowe, Tadeusz Danowski (red.), Opiniodawca: Aleksander Witort; oprawa twarda, stron 288 + 4 nlb, zawiera erratę; format A5, nakład 20000 +150 egz., Warszawa: Wydawnictwa Komunikacyjne, luty 1954, s. 167–181.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona poświęcona różnym modelom Volksempfängera (niem.) [dostęp: 2022-10-16]
- Opis modelu Volksempfänger DKE38 (ang.) [dostęp: 2022-10-16]