Ulica Wilanowska w Warszawie
| Solec | |||||||||||||
 Ulica Wilanowska przy Czerniakowskiej, po prawej park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||
 52°13′36,4″N 21°02′28,4″E/52,226780 21,041230 | |||||||||||||
Ulica Wilanowska – ulica w śródmieściu Warszawy biegnąca od ulicy Solec do ulicy Czerniakowskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica pojawiła się po raz pierwszy na planie Lindleya m.st. Warszawy w 1900[1].
W 1928 w narożniku ulic: Okrąg, Czerniakowskiej i Wilanowskiej wzniesiono dom mieszkalny pracowników Banku Polskiego zaprojektowany przez Stanisława Filasiewicza[2]. Frontowa część budynku uległa zniszczeniu w 1944, natomiast skrzydła od strony ulic Okrąg i Wilanowskiej przetrwały wojnę[3][4].
W czasie powstania warszawskiego we wrześniu 1944 w rejonie ulicy Wilanowskiej toczyły się ciężkie walki[5]. 19 i 20 września 1944 cofający się pod naporem wojsk niemieckich powstańcy i żołnierze 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta, którzy 16 września rozpoczęli desant na tzw. przyczółku czerniakowskim, kontrolowali już tylko niewielki obszar ograniczony brzegiem Wisły i ulicami: Wilanowską, Idźkowskiego i Zagórną[6]. Broniona do 23 września kamienica nr 1 była ostatnim punktem oporu Polaków na Górnym Czerniakowie[7]. Oddziały niemieckie dopuściły się w rejonie tej ulicy wielu mordów na powstańcach i ludności cywilnej[8]. Na terenie pomiędzy ulicami: Wilanowską, Solec, Zagórną i Czerniakowską zamordowano kilkaset osób, wśród nich kapelana zgrupowania „Kryska” ks. Józefa Stanka[9].
W 1950 nazwę ulicy zmieniono na Gwardzistów[10]. Pierwotną nazwę przywrócono w drugiej połowie lat 90.[11].
W 1951 na gruzach dawnej zabudowy, w tym zniszczonych magazynów „Społem” oraz innych budynków po nieparzystej stronie ulicy, utworzono Centralny Park Kultury (obecnie park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego)[12]. W 1997 w miejscu zniszczonego i rozebranego po wojnie budynku nr 1 odsłonięto upamiętnienie ks. Józefa Stanka, oddziałów powstańczych i ludności cywilnej[13].
W Warszawie istnieje druga ulica o takiej samej nazwie – aleja Wilanowska na Mokotowie[11].
Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]
- Głaz upamiętniający ks. Józefa Stanka (przy skrzyżowaniu z ul. Solec)[14].
- Tablica pamiątkowa Tchorka (nr 6)[15].
- Tablica upamiętniająca żołnierzy zgrupowań AK „Kryska” i „Radosław” oraz żołnierzy 9 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta broniących kamienicy przy ul. Wilanowskiej 1 (ul. Solec 57, od strony ul. Wilanowskiej).
- Upamiętnienie 535 plutonu Słowaków na skwerze Mirosława Iringha (u zbiegu z ulicami Czerniakowską i Okrąg)[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Atlas Historyczny Warszawy. Wybrane źródła kartograficzne. Warszawa: Miasto Stołeczne Warszawa, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy i Wojewoda Mazowiecki, 1999, s. 113. ISBN 83-911735-0-X.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2. Canaletta–Długosza. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 163. ISBN 83-9066291-4.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2. Canaletta–Długosza. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 164. ISBN 83-9066291-4.
- ↑ Dom mieszkalny pracowników Banku Polskiego. warszawa1939.pl. [dostęp 2017-03-06].
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 458–485.
- ↑ Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja "Warszawa Walczy 1939-1945", 2005, s. 115. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012, s. 192. ISBN 978-83-273-0091-1.
- ↑ Janusz Dereziński: Pamiętne miejsca Czerniakowa. Ząbki: Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów, 2004, s. 30. ISBN 83-7031-445-7.
- ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 485, 484.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 298. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ a b Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 218. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 338. ISBN 83-06-00089-7.
- ↑ Janusz Dereziński: Pamiętne miejsca Czerniakowa. Ząbki: Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów, 2004, s. 94–97. ISBN 83-7031-445-7.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 275. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 335. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Janusz Dereziński: Pamiętne miejsca Czerniakowa. Ząbki: Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów, 2004, s. 54. ISBN 83-7031-445-7.