Ulica 3 Maja w Katowicach

ulica 3 Maja
Śródmieście
Ilustracja
Ulica 3 Maja na wysokości Rynku (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

640 m

Przebieg
0m Rynek
150m ul. Wawelska
250m ul. Stawowa
światła 480m ul. Juliusza Słowackiego
640m plac Wolności
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica 3 Maja”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica 3 Maja”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica 3 Maja”
Ziemia50°15′34,5″N 19°01′05,8″E/50,259580 19,018282
Multimedia w Wikimedia Commons
Dawna Grundmannstraße – dziś ulica 3 Maja
Grundmannstraße w roku 1907
Dawna Grundmannstraße – dziś ulica 3 Maja
Ulica 3 Maja w 2005
Ulica 3 Maja w 2011
Świąteczna iluminacja na ulicy 3 Maja, widok w kierunku Rynku, 2014
Kamienica Oswalda Findeisena na rogu ul. Stawowej i ul. 3 Maja
Kamienica z 1872 przy ul. 3 Maja 18
Kamienica „Pod Butem” (ul. 3 Maja 6 i 8)
Kamienica przy ul. 3 Maja 33 (róg z placem Wolności)
Kamienica „Pod Butem” – portal wejściowy
Płaskorzeźba w bramie kamienicy pod numerem 23
Płaskorzeźba w bramie kamienicy pod numerem 23
Kamienica na rogu ulic Juliusza Słowackiego i 3 Maja
Kamienice przy ul. 3 Maja (widok od strony Rynku)
Ulica w kierunku wschodnim (po prawej budynek pod numerem 40)
Tabliczka katowickiego SIM-u z nazwą ulicy

Ulica 3 Maja w Katowicach (dawniej Grundmannstraße[1], pierwotnie Industriestraße, w XIX wieku nazywana również ulicą Pańską lub Główną) – jedna z najważniejszych i najbardziej reprezentacyjnych[2] ulic w katowickim Śródmieściu. Według Cushman & Wakefield należy do najdroższych ulic w Polsce, zajmując w tym zestawieniu piąte miejsce (dane z 2010[3] i 2011[4]).

Rozpoczyna swój bieg przy katowickim Rynku. Ciągnie się na zachód, krzyżując się z ulicą Wawelską, przechodząc przy placu Wilhelma Szewczyka blisko Dw. PKP Katowice, krzyżując się z ulicą Stawową, blisko swego krańca krzyżuje się z ulicą Juliusza Słowackiego. Kończy swój bieg łącząc się z placem Wolności. Większość ulicy jest wyłączona z ruchu samochodowego (od Rynku do ul. Juliusza Słowackiego).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ulica została wytyczona, gdy Katowice były wsią, w 1856 jako łącznik pomiędzy placem Wolności a Rynkiem[5]. Od połowy XIX wieku nosiła nazwę Industriestraße. Polscy mieszkańcy miasta nazywali ją ulicą Pańską ze względu na umiejscowienie przy niej eleganckich sklepów i mieszkań[6]. Niedługo po nadaniu praw miejskich 24 października 1867 Rada Miasta Katowice na wniosek Urzędu Miasta Katowice podjęła decyzję o przemianowaniu jej na Grundmannstraße. Było to zjawiskiem wyjątkowym, gdyż Friedrich Grundmann zmarł dwadzieścia lat później – 30 lipca 1887. Świadczyło to o jego zasługach dla miasta[7][8][9].

W 1871 miasto zakupiło dom nr 9 przy Grundmannstraße na cel tymczasowej siedziby magistratu i radnych miejskich. Koszt zakupu wyniósł 21 500 talarów. Wcześniej radni wynajmowali pomieszczenia w domu Immerwartha (również przy tej ulicy)[10]. W 1908 na ulicy poprowadzono drugi tor tramwajowy[11]. Od 1907 pod numerem 11 funkcjonowało kino Grand-Kinematograf[12]. W dwudziestoleciu międzywojennym pod numerem 9 funkcjonowała centrala Banku Śląskiego – Banque de Silésie SA[13][14] i spółka akcyjna „Śląskie Zakłady Elektryczne” (do 1939)[15]. W latach 1861/62[16] na rogu ulic Industriestraße i Schillerstraße (ul. J. Słowackiego) wybudowano pierwszą katowicką synagogę według projektu Ignatza Grünfelda[17].

Do 1939 pod numerem 3 zlokalizowany był największy damski i dziecięcy dom konfekcyjny w mieście – Baender[18]. Swoją siedzibę w nim posiadała firma Ocularium (oferująca artykuły fotograficzne i optyczne) oraz sklep Pedicura (oferujący obuwie oraz usługi związane z pielęgnacją nóg). Pod numerem 2 istniał skład win i wódek B. Hartmanna i firmy Klonowski i Ska oraz biuro wynajmu filmu „Espefilm”[12], a do 1910 – fabryka likierów Ewalda Puschkewitza[15]. Pod numerem 6 w 1862 założono Dom Obuwia, prowadzony przez F. Kochmana, a pod numerem 5 swoją hurtownię towarów kolonialnych posiadał L. Broński[6]. W budynku nr 31 istniał do 1939 Katowicki Dom Licytacyjny B. Cubera[12], a pod nr 32 – sklep Moritza Nebla[19]. Do 1939 przy ulicy istniały konsulaty; francuski i włoski pod numerem 23, a brytyjski pod numerem 33[20][21].

Ulica 3 Maja została wspomniana w książce Kazimierza Gołby „Wieża spadochronowa”, opowiadającej o bohaterskiej obronie Katowic w czasie kampanii wrześniowej przez harcerzy. Opis ulicy w przeddzień II wojny światowej, w dniu 31 sierpnia 1939[22]:

Główna arteria Katowic, ulica 3 Maja, była już prawie pusta. Pierwsza fala uchodźców przewaliła się przez nią i rozpłynęła po mieście. Rzadcy przechodnie przemykali się w mrokach jak duchy. Zaciemnione tramwaje prawie bez przerwy dzwoniły.

Opis ulicy pojawia się także w kilku miejscach w powieści Wilhelma Szewczyka „Ptaki ptakom”, której akcja dzieje się w pierwszych dniach września 1939[23]:

Działo się to na ulicy 3 Maja, po której tak przyjemnie można się było przechadzać wieczorami; do rana nie gasły światła nad sklepami, migotały reklamy i w kolorowych blaskach obracało się koło szczęścia nad kantorem loterii państwowej. Tutaj ponad brukiem patrzyły wzajem na siebie kuropatwy Borinskiego, jak totemy dobrobytu zawieszone u wejścia do sklepu, i oczy Hitlera z okien niemieckiej księgarni. Żółte tramwaje podzwaniały dumnie; dopiero opuszczając miasto traciły dumę i w karkołomnych podkokach przemykały obok hałd, obok szałasów i nor, obok cygańskich ognisk, przy których nie-Cyganie ogrzewali swoje ciemne bezczynne dłonie. Dzisiaj zniknęły totemy u Borinskiego, odfrunęły w niewiadomą dal kuropatwy, uciekła ustrzelona sarna i zające pokicały do niespokojnych lasów. Płaty papieru, odezwy i plakaty zakryły wystawowe okna niemieckiej księgarni. Wózek z ranną dziewczynką potoczył się w stronę rynku, gdzie patriotyczne panie kielami nabierały gorącej kawy dla wysuszonych warg.

Ulica 3 Maja jest wspomniana w powieści Aleksandra Baumgardtena „Spotkanie z jutrem”, opowiadającej o przybyłych w 1945 do Katowic lwowiakach-repatriantach. Opis ulicy w lecie 1945[24]:

Przez Plac Wolności, okrążając go znowu w jakiś skomplikowany sposób, dostał się na 3-go Maja. Onieśmielony piekielnym ruchem, przystanął na rogu. Do reszty dobiły go dwa apokaliptyczne tramwaje, tratujące ulice z hukiem tabunu bawołów. Tramwaje minęły się szczęśliwie, szyby sąsiednich domów dzwoniły coraz ciszej. Zrobiło się luźniej.

W 2010 zamknięto plac W. Szewczyka – rozpoczęto przebudowę dworca kolejowego i budowę centrum handlowego Galeria Katowicka, której ściana północna wypełniła w tym miejscu południową pierzeję ulicy[25]. Kamień węgielny pod nowy dworzec i centrum handlowe położono 31 maja 2011[26].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Przy ulicy 3 Maja znajdują się następujące historyczne obiekty[27]:

  • Zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 6 i 8); zwana także kamienicą Pod Butem; wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1390/89 z 23 października 1989[28]), wzniesiona w latach 1903–1907 według projektu sygnowanego przez Hugo Grünfelda[29], wybudowana w stylu neogotyckim z elementami secesji[30]. Jako pierwsza powstała kamienica pod numerem 6, wzniesiona w 1903. W 1907 dom rozbudowano do rozmiarów dziesiejszych. Kamienice zlokalizowano na planie przypominającym prostokąt (posiadają one boczną oficynę). Niesymetryczną elewację frontową przebudowano w parterze i licowano czerwoną cegłą z tynkowanym detalem architektonicznym. Powyżej istnieją okna zamknięte łukiem odcinkowym, a na osi centralnej – wsparty na kosolach trójboczny wykusz z loggią balkonową. Dekoracje loggi i płycin podokiennych przedstawiają dęby. Kamienica posiada cztery kondygnacje, podpiwniczenie oraz poddasze. W partii centralnej elewacji umieszczono tarczę herbową z wyobrażeniem buta. Część zachodnia na pierwszej i drugiej kondygnacji jest dwuosiowa z dużymi oknami wystawowymi. Okna wyższych kondygnacji zamknięto łukiem odcinkowym. Na pierwszej osi zaznaczono wykusz dwuosiowy na planie wyciętego koła. Przylegają do niego balkony z metalowymi balustradami. Pod oknami istnieją także płyciny z dekoracją geometryczną. Zachowała się oryginalna stolarka okienna i drzwiowa, w sieni – posadzka z płytek ceramicznych, ściany obłożono okładziną ceramiczną z motywami stylizowanych liści. Dwubiegowe schody posiadają balustradą tralkową.
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 7); wybudowana w 1909 w stylu modernizmu, przebudowana w latach trzydziestych XX wieku w stylu funkcjonalizmu[31]. Obecnie siedziba Kina Światowid. Od 1909 pod numerem 7 funkcjonowało kino „Colosseum”[12]. Budynek przy ul. 3 Maja 7 stanowił także siedzibę firmy Włókno H. Pinkensfelda (sprzedaż towarów tekstylnych), sklepu R. Gajewskiego (sprzedaż importowanych papierosów), filii fabryki sukna Ja-Ra z Bielska (sprzedaż materiałów jednolitych i wojskowych)[15].
  • Dom handlowy braci Barasch[32] (ul. 3 Maja 9); wzniesiony na początku XX wieku w stylu modernizmu/neoklasycyzmu, następnie przebudowany[31]. Dom handlowy był własnością braci Arthura i Georga Barasch, którzy byli właścicielami całej sieci sklepów i domów handlowych w Niemczech, m.in. w Bytomiu, Gliwicach, Katowicach, Królewcu, Magdeburgu, Nysie i we Wrocławiu. Siedziba firmy braci Barasch mieściła się we Wrocławiu. W dwudziestoleciu międzywojennym była to siedziba Banku Śląskiego – Banque de Silésie SA.
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 10); wybudowana w 1899 według projektu Antona Zimmermanna w stylu eklektycznym z elementami modernizmu, na miejscu trójkondygnacyjnego, neorenesansowego domu. Wzniesiono ją na planie litery „L”, z oficyną boczną. Posiada pięć kondygnacji, podpiwniczenie, poddasze, dach dwuspadowy, bryłę rozbita dwoma wykuszami na pierwszej i ostatniej osi. Pierwszą kondygnację w dużym stopniu przebudowano. Na pozostałych kondygnacjach istnieje fasada sześcioosiowa, ukształtowana symetrycznie. Druga kondygnacja jest tynkowana, boniowana, prostokątne i łukowe okna umieszczono na osiach pod wykuszami. Wszystkie ujęto w tynkowane opaski zdobione diamentowymi boniami. W pozostałej części zachowała się fasada licowana białą glazurowaną cegłą, detal architektoniczny i wykusze – tynkowane. Prostokątne okna na kondygnacjach trzeciej i czwartej ujęto w tynkowane opaski i zwieńczono dekoracją sztukatorską. Czwartą kondygnację zamyka gzyms wypełniony dekoracjami sztukatorskimi. Okna ostatniej kondygnacji są łukowe, z klińcem. Zachowały się także dwubiegowe schody z drewnianą, tralkową balustradą, a na podestach – posadzka lastrykowa. Do 1939 w budynku funkcjonowała firma Textil, oferująca firany oraz dywany podłogowe, i sklep spółki Pagel, wyrabiającej porcelanowe serwisy[15].
  • Dom Towarowy „Pedant” (ul. 3 Maja 11), wybudowany w 1948, który był pierwszym domem towarowym w Polsce po II WŚ[33].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 12)[31]; wzniesiona w 1901 w miejscu wcześniejszego neorenesansowego domu, zaprojektowana przez Antona Zimmermanna w stylu eklektycznym z elementami manieryzmu. Wybudowano ją na planie w kształcie litery „L” z oficyną tylną, podpiwniczeniem i poddaszem. Kamienicę nakryto dachem dwuspadowym o stromej połaci frontowej. Pięciokondygnacyjna bryła budynku jest dwuskrzydłowa, rozbita trójkondygnacyjnym wykuszem i zwieńczona schodkowym szczytem. Fasadę ukształtowano niesymetrycznie, przebudowano w strefie pierwszej i drugiej kondygnacji. Okna ujęto w profilowane opaski, na trzeciej kondygnacji – łukowe, na czwartej i piątej – prostokątne zwieńczone wyprofilowanymi w tynku łukami kotarowymi. Na wyższych kondygnacjach istnieje elewacja pięcioosiowa o zdwojonej pierwszej osi z wykuszem na osi centralnej, licowana czerwoną cegłą. Do wykusza od lewej strony przylegają balkony z kamiennymi balustradami. Dekoracje sztukatorskie o motywach roślinnych umieszczono w naczółkach i na szczycie budynku. We wnętrzu znajdują się schody dwubiegowe z metalową ozdobną balustradą. W pierwszej połowie XX wieku w kamienicy znajdowała się siedziba wydawnictwa i redakcji gazety Kattowitzer Zeitung, jej drukarnia oraz księgarnia. Założycielem, właścicielem był Gottfried Siwinna. Po nim, do grudnia 1921 Carl Siwinna. C. Siwinna sprzedał przedsiębiorstwo Kattowitzer Buchdruckerei- und Verlagsgesellschaft AG, z obawy o odłączenie Górnego Śląska od Cesarstwa Niemieckiego i wyjechał do Berlina[19].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 14)[31]. Pod nr 14 na początku XX wieku istniał sklep wędliniarski Alfreda Nebla[19].
  • Zabytkowa kamienica (ul. Stawowa 13, róg z ul. 3 Maja); wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1306/83 z 7 lipca 1983[28])[29]. Budynek wzniesiono na planie zbliżonym do prostokąta z zaokrąglonym narożnikiem oraz boczną oficyną. Posiada cztery kondygnacje, podpiwniczenie i poddasze oraz dwuskrzydłową bryłę, urozmaiconą niewielkimi wykuszami na osiach przylegających do narożnika i na osi skrajnej. Parter i druga kondygnacja zostały przebudowane i pozbawione pierwotnego wystroju. Okna zamknięte są łukiem obniżonym, w tynkowanych opaskach. Okna trzeciej kondygnacji zwieńczono gzymsami wspartymi na konsolkach, pomiędzy którymi umieszczono rzeźby główek aniołów. Na czwartej kondygnacji opaski okienne przerwano sztukatorskimi kartuszami. Okna czwartej, szóstej i narożnej osi są flankowane hełmami. Wszystkie wykusze zamknięto balkonami z kutymi, ozdobnymi balustradami. Elewację wieńczą neobarokowy fryz sztukatorski oraz gzyms oparty na konsolach.
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 15)[31]; wybudowana w 1898 według projektu powstałego w firmie budowlanej Ignatza Grünfelda w stylu historyzmu z dominującymi elementami neobaroku. Pierwotnie kamienicę zdobiła loggia balkonowa usytuowana na osi budynku. Kamienicę zbudowano na planie liery „L”. Bryła budynku jest dwuskrzydłowa, z nieznacznym, centralnym, dwuosiowym ryzalitem zwieńczonym szczytem. Okna na drugiej i trzeciej kondygnacji są prostokątne, w uszatych obramieniach. Pod oknami osi skrajnych drugiej kondygnacji istnieją płyciny wypełnione pseudobalustradami tralkowymi. Okna te zamykają łukowe naczółki wypełnione dekoracjami sztukatorskimi. Na ostatniej kondygnacji okna łukowe ujęto w profilowane opaski z kluczem pośrodku. Elewację wieńczy kostkowy gzyms. W sieni zachowały się dwubiegowe drewniane schody z metalową balustradą. Na początku XX wieku w kamienicy swoją siedzibę posiadało towarzystwo Block-Burn S.A., oferujące maszyny do pisania „Remington”, oraz sklep Perfumerie Parisienne i oddział „Kuriera Warszawskiego”[20].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 16)[31]. Obecnie jest to żydowski dom modlitwy – synagoga im. Chaskela Bessera oraz siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach i oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce.
  • Zabytkowa kamienica (ul. 3 Maja 17); wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1440/91[28] z 31 października 1991; obecnie nr rej.: A/1012/22[34]), wzniesiona w 1904, w stylu secesji[29]. Kamienicę wybudowano na planie litery „U”. Posiada oficyny boczną i tylną. Budynek jest czterokondygnacyjny, podpiwniczony, nakryty dachem dwuspadowym z lukarnami, trójskrzydłową bryłą z dwoma nieznacznymi, zamykającymi ją ryzalitami (zwieńczone secesyjnymi szczytami). Fasadę na wyższych kondygnacjach ukształtowano niesymetrycznie (licowana białą cegłą glazurowaną). Parter elewacji frontowej przebudowano. Otwory okienne posiadają prostokątny wykrój, ujęte w tynkowane opaski. Pod oknami trzeciej i szóstej osi trzeciej kondygnacji oraz ósmej osi ostatniej kondygnacji istnieją balkony wsparte na konsolach z dekoracyjnymi, secesyjnymi, kutymi balustradami. Okna trzeciej kondygnacji zwieńczone są mniejszymi, secesyjnymi naczółkami. Na pierwszej osi ostatniej kondygnacji zlokalizowano balkon na planie wycinka koła z pełną, tralkową balustradą. Szczyty zdobi bogata secesyjna dekoracja (liście kasztanów, rzeźby głów ludzkich). Schody dwubiegowe posiadają metalową balustradę. Od 1896 do 1939 w kamienicy swoją siedzibę posiadała firma Kahle i Cless, sprzedająca aparaty elektryczne i instalacje[19]. W dwudziestoleciu międzywojennym XX w. funkcjonował tu oddział towarzystwa ubezpieczeniowego Orzeł, Sp. Akc. w Warszawie[35].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 18)[31]; wybudowana w 1872 w stylu eklektycznym, zaprojektowana przez budowniczego Schwarzera jako dom własny. Wszystkie okna parteru i podkreślonych osi centralnych miały mieć kształt łukowy, nadający budynkowi cechy stylu „okrągłych łuków”. Ostatecznie zmieniono jednak wystrój okien i dekoracje ryzalitu centralnego (zmienił się styl budynku). Trójkondygnacyjną kamienicę wybudowano na planie zbliżonym do litery „U” z podpiwniczoną zwartą bryła, nakryta dachem jednospadowym. Na osiach skrajnych budynek posiada nieznaczne ryzality. Elewację przebudowano w partii parteru, w czwartej osi elewacji północnej zlokalizowano drzwi wejściowe do kamienicy. Elewacja północna – posiada osiem osi, jest symetryczna; elewacja wschodnia – czteroosiowa, o symetrycznych głównych podziałach, lecz parze okien odpowiada ślepa ściana. Na wyższych kondygnacjach fasadę otynkowano. Ryzality są flankowane boniowanymi lizenami. Prostokątne okna ujęto w uszate obramienia. Nad oknami pierwszej kondygnacji w ryzalitach umieszczono dekoracje sztukatorskie przedstawiające gryfy, okna trzeciej kondygnacji zwieńczono łukowymi naczółkami. Kondygnacje oddzielono gzymsem. W części centralnej elewacji na pierwszej kondygnacji osie wydzielono pilastrami jońskimi; na drugiej okna ujęto w uszate obramienia. W części centralnej okna ujęto w uszate opaski. Niesymetryczna czteroosiowa elewacja wschodnia posiada ryzalit, przylegający do narożnika, pozbawiony okien, ryzalit skrajny został ukształtowany identycznie jak ryzality skrajne elewacji północnej. Kamienicę wieńczy gzyms wsparty na konsolach. Zachowały się we wnętrzu kręte schody na półeliptycznym rzucie, z tralkową balustradą. W latach międzywojennych w budynku mieścił się skład mydła Czwiklicera[20].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 19)[31]. W latach trzydziestych XX wieku przy ul. 3 Maja 19 działała drukarnia Abrahama Grünbauma – drukowano tu książki modlitewne i druki akcydensowe[36].
  • Kamienica mieszczańska (ul. 3 Maja 20)[31]; wybudowana w 1873 przez J. Brinsa w stylu neorenesansowym równe kondygnacje. Bryłę zwieńczono gzymsem koronkowym, a piętra oddzielono ozdobnymi gzymsami. W latach międzywojennych XX w. w budynku działalność prowadził Kasprowski – naprawiał maszyny biurowe[37].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 21)[31].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 22)[31].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 23)[31]. W dwudziestoleciu międzywojennym pod numerem 23 funkcjonował oddział towarzystwa ubezpieczeniowego Generali Assicurazioni Trieste[35]. Swoją siedzibę miały tu także konsulaty francuski i włoski[20].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 24)[31].
  • Narożna kamienica mieszkalna (ul. 3 Maja 25, ul. J. Słowackiego 20)[31]. W dwudziestoleciu międzywojennym pod nr 25 działalność prowadziło kino „Union”[12]. Siedziba Galerii Ateneum
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 26)[31].
  • Narożna kamienica mieszkalna (ul. 3 Maja 27, ul. J. Słowackiego 33)[31].
  • Zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 28, róg z d. pl. Wilhelma Szewczyka 1); wzniesiona w latach 1891–1900 w stylu neobarokowym według projektu wykonanego przez pracownię Ignatza Grünfelda; wpisana do rejestru zabytków 11 grudnia 2000 (nr rej.: A/40/00), granice ochrony obejmują wymieniony budynek[29].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 29)[31].
  • Galeria Katowicka (ul. 3 Maja 30). Pod tym adresem w przeszłości istniało założone w 1948 przedsiębiorstwo Hurtownia Włókiennicza i Galanteryjna spółka A. Glaser, W. Kaczmarek[38].
  • Narożna kamienica mieszkalna (ul. 3 Maja 33, róg z pl. Wolności)[31]. W dwudziestoleciu międzywojennym pod numerem 33 działała Apteka Świętej Elżbiety[39]. Do 1939 pod numerem 33 funkcjonował wicekonsulat brytyjski[20][21].
  • Kamienica mieszkalna (ul. 3 Maja 34); wzniesiona w końcu XIX wieku w stylu późnego modernizmu, następnie przebudowana[31]. W kamienicy pod numerem 34 w dwudziestoleciu międzywojennym znajdowały się największe w ówczesnej Polsce składy rowerów, maszyn do pisania i szycia, oraz oddział Polskiej Agencji Telegraficznej „Pat” pod kierownictwem Adama Mikulskiego[20] i drukarnia Centrali Papieru i Druków „PaP” (założona 10 lutego 1923)[37].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 36)[31]; wzniesiona w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku w stylu eklektycznym. Budynek wzniesiono na planie zbliżonym do litery „U”. Posiada cztery kondygnacje, podpiwniczenie, poddasze, dach dwuspadowy z trzema szczytami (facjatkami). Bryła jest zwarta, z nieznacznymi opinającymi ja ryzalitami oraz wykuszem na osi centralnej. Elewację frontową mocno przebudowano w strefie parteru, na osi budynku istnieje brama przejazdowa ujęta w profilowaną opaskę z kluczem, zwieńczoną gzymsem. Na wyższych kondygnacjach jednoosiowa symetryczna fasada była licowana czerwoną cegłą, z tynkowanym architektonicznym detalem i wykuszem. Wykusz ujęto w boniowane pilastry i półkolumny. W tynkowane i boniowane lizeny ujęto dwuosiowe ryzality. Okna ryzalitów nakryto wspólnymi naczółkami (na drugiej kondygnacji – naczółki łukowe wypełnione dekoracjami roślinnymi, wsparte na półkolumnach; na trzeciej – trójkątne z wyobrażeniem głowy ludzkiej, wsparte na pilastrach). Prostokątne okna pozostałych osi (z wyjątkiem wykuszu) drugiej i trzeciej kondygnacji ujęto w tynkowane opaski. Na drugiej kondygnacji wieńczą je wypełnione dekoracjami sztukatorskimi gzymsy i łukowe naczółki utworzone z ozdobnych, dekoracyjnych cegieł; na trzeciej – pozbawione dekoracji naczółki. Okna ostatniej kondygnacji zamyka łuk pełny, opinają je profilowane opaski. Oryginalna stolarka okienna zachowała się w około 90%. Bramę przejazdową sklepiono krzyżowo, ściany przedzielono pilastrami. We wnętrzu umiejscowiono dwie klatki schodowe z dwubiegowymi schodami, posiadającymi tralkową balustradę. Na podestach istnieją oryginalne posadzki kamienne. Przed 1914 w kamienicy istniało biuro pośrednictwa sprzedaży nieruchomości Siegmunda Kornbluma[15]. W dwudziestoleciu międzywojennym swoją siedzibę miał tu oddział towarzystwa ubezpieczeniowego „Vesta”[35].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. 3 Maja 38)[31].
  • Zabytkowy budynek narożny (ul. 3 Maja 40, ul. J. Słowackiego 22); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: 1303/83 z 7 lipca 1983; obecnie nr rej. A/1303/23[40]), wybudowany w 1904 w stylu historycznym[29] według projektu Paula Frantziocha[41]. W latach międzywojennych w kamienicy istniała Centralna Drogeria Alojzego Szmyta[20]. Obiekt znajduje się w miejscu dawnej żydowskiej bożnicy (pierwszej katowickiej synagogi)[42]. Obiekt przeszedł modernizację elewacji w latach 2018–2019.
  • Gmach szkoły (ul. 3 Maja 42, róg z ul. J. Słowackiego 35), obecnie VIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Katowicach, wzniesiony w latach siedemdziesiątych XIX wieku w stylu modernizmu/neorenesansu, przebudowany w 1910[31].

Przy ulicy 3 Maja swoją siedzibę mają[43]: przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, banki i kancelarie adwokackie, biura podróży, antykwariaty, domy maklerskie, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” – Oddział Wojewódzki, restauracje, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, kantory, „Księgarnia św. Jacka” Sp. z o.o., Śląska Okręgowa Izba Architektów, biura poselskie Platformy Obywatelskiej, Wojewódzkie Biuro Poselsko-Senatorskie KP PiS, Wojewódzki Związek Ogrodniczy.

Ulicą 3 Maja na całej swojej długości kursują tramwaje na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM)[44].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  2. ↑ Ulica 3 Maja. www.pascal.pl. [dostęp 2011-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-14)]. (pol.).
  3. ↑ Ulica 3 Maja tańsza niż rok temu. www.katowice.naszemiasto.pl. [dostęp 2011-09-01]. (pol.).
  4. ↑ Katowicka ulica wśród najdroższych w Polsce (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-09-01].
  5. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 29. ISBN 83-913341-0-4.
  6. ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 30. ISBN 83-913341-0-4.
  7. ↑ Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 86.
  8. ↑ cyfrowa kopia oryginału książki G.Hoffmanna Geschichte der Stadt Kattowitz.
  9. ↑ Jadwiga Lipońska-Sajdak: W zwierciadle mody. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2000, s. 7. ISBN 83-87727-40-7.
  10. ↑ Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 80, 81.
  11. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 55. ISBN 978-83-7729-021-7.
  12. ↑ a b c d e Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 92. ISBN 978-83-7729-021-7.
  13. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 50. ISBN 978-83-7729-021-7.
  14. ↑ Aleksander Gąsiorski, Bank Handlowy w Warszawie SA Oddział w Częstochowie 1897-1997. Historia oddziału banku na tle instytucji finansowych regionu, Częstochowa: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, 1997, s. 179, ISBN 83-7193-001-1, OCLC 69530940.
  15. ↑ a b c d e Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 31. ISBN 83-913341-0-4.
  16. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 132, ISBN 978-83-7729-502-1.
  17. ↑ Bogucice, Załęże et nova villa Katowice. Rozwój w czasie i przestrzeni, scenariusz i koncepcja edytorska J. Moskal, współpraca W. Janota, esej pióra W. Szewczyka, fot. S. Gadomski, A. John, Katowice 1993, s. 28.
  18. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 84. ISBN 978-83-7729-021-7.
  19. ↑ a b c d Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 32. ISBN 83-913341-0-4.
  20. ↑ a b c d e f g Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 33. ISBN 83-913341-0-4.
  21. ↑ a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 12. ISBN 978-83-7729-021-7.
  22. ↑ Kazimierz Gołba, Wieża spadochronowa, Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1996, s. 78, ISBN 33-7164-026-9, OCLC 84552434.
  23. ↑ Wilhelm Szewczyk: Ptaki ptakom. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 28.
  24. ↑ Aleksander Baumgardten: Spotkanie z jutrem. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1962, s. 37.
  25. ↑ Galeria Katowicka. Nowy Dworzec Katowice (pol.) www.dworzec-katowice.pl [dostęp 2011-09-01].
  26. ↑ Wmurowanie kamienia węgielnego (pol.) www.katowice.eu [dostęp 2011-09-01].
  27. ↑ Barbara Klajmon: Katowicka kamienica mieszczańska 1840−1918, wyd. I, Katowice 1997.
  28. ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-09-01].
  29. ↑ a b c d e Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-01]. (pol.).
  30. ↑ Edward Wieczorek. Najstarsza oś miejska. „Kronika Katowicka”, s. 6, wrzesień 2005. ISSN 1733-2303. 
  31. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-01]. (pol.).
  32. ↑ Takich Katowic już nie zobaczycie – część druga. [dostęp 2016-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-06)].
  33. ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 35. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
  34. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14].
  35. ↑ a b c Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
  36. ↑ D. Sieradzka, Drukarstwo województwa śląskiego w latach 1920–1939, Katowice 2001, s. 101.
  37. ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 34. ISBN 83-913341-0-4.
  38. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 35. ISBN 83-913341-0-4.
  39. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7729-021-7.
  40. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 27 listopada 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-01-01]
  41. ↑ Tajemnicza Biała Dama (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-09-01].
  42. ↑ Żydowskie Katowice nadal istnieją. www.katowice.gazeta.pl. [dostęp 2011-09-01]. (pol.).
  43. ↑ Spis firm na ulicy 3 Maja w mieście Katowice. www.katalog.pf.pl. [dostęp 2011-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-19)]. (pol.).
  44. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-03-03]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • E. Wieczorek; Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0, s. 2, 5.
  • Broszkiewicz Jacek; Katowice – reflektorem po mieście, wydawca: Urząd Miejski w Katowicach, ISBN 83-901884-0-6, s. 52.
  • Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 11, 15, 16.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, s. 28, 29, 33, 36, 37, 38.
  • Lech Szaraniec, Górny Śląsk – Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 56, 57, 58.
  • Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Budynki przy ulicy 3 Maja w Katowicach
Istniejące
Nieistniejące

Ulica 3 Maja na przedwojennej pocztówce

Wybrane ulice i place Śródmieścia w Katowicach
Ulice
Place i skwery
Nieistniejące

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_3_Maja_w_Katowicach&oldid=73040003”