Trzy zimy

Trzy zimy – tom poezji Czesława Miłosza wydany w 1936 r. przez Związek Zawodowy Literatów Polskich.

Tomik Trzy zimy, drugi zbiór wierszy poety wydany w okresie międzywojennym, zawiera utwory powstałe w latach 1932-1936, przeważnie w Wilnie, ale także w Paryżu, Krasnogrudzie i Suwałkach. Większość z nich ukazała się wcześniej na łamach czasopism: „Pion”, „Kamena”, „Droga”, „Kurier Wileński”, „Skamander”, „Środy Literackie” oraz „Sygnały”. Papier, czcionkę i okładkę wybrał sam autor. Jak podano w nocie wydawniczej, książka została odbita w Drukarni Artystycznej „Grafika” w Wilnie pod kierunkiem Stanisława Turskiego w nakładzie 300 egz.

Zawartość[edytuj | edytuj kod]

Oprócz 17 wierszy poety w tomie znalazły się wolne przekłady poetyckie czterech utworów litewskiego poety, prozaika i tłumacza Kazimierza Boruty (Kazysa Boruty) (1905-1965), które współtłumaczył przyjaciel Miłosza Franciszek Ancewicz (Pranas Ancevičius) oraz dwóch wierszy innych poetów: Oskara Miłosza i Patryka de La Tour du Pina. Tom zamyka wiersz Do księdza Ch. poświęcony księdzu Ludwikowi Chomskiemu, prefektowi Miłosza w latach licealnych. O swoim nauczycielu religii pisał poeta również w utworze Ksiądz Ch., po latach w tomie „Nieobjęta ziemia”.

Tytuł[edytuj | edytuj kod]

Tytuł tomu można zrozumieć w sensie kronikarskim (trzy zimy pisania wierszy) jak i symbolicznym (natura człowieka i świata są tu nietknięte, a jedynie zagrożone „zamrożeniem”). W liście do Jarosława Iwaszkiewicza z 3 listopada 1936 r. Miłosz pisał:

Ryszard Przybylski w komentarzu do Trzech zim stwierdzał:

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

W Trzech zimach odchodzi Miłosz od poezji awangardowej i społecznej. Staje się prorokiem-wizjonerem. Widoczne jest tu napięcie między wizją, obrazami kataklizmów, tajemniczymi proroctwami a rygorem, spokojną frazą i posągowością klasycyzmu. Obrazy i język odwołują się do nietrwałości rzeczy i świata oraz nieustannie przywołują pejzaż zimowy. Poeta utożsamia katastrofę z całkowitym „zaprzestaniem” i zastygnięciem świata. Część wierszy z tego tomu, ze względu na ich hermetyczność, sam autor określił po latach „mediumiczno-surrealistycznymi”. Nowością była tu również traktowana w sposób głęboko osobisty sfera przeżyć religijnych i symboliki religijnej^[3].

W oczach krytyków[edytuj | edytuj kod]

• Seweryn Pollak: „Czesław Miłosz stoi obecnie na rozdrożu, jeśli można się tak wyrazić – na przedprożu rozstajnych dróg. Zagubiony w bezsensie świata, przytłoczony oporem rzeczywistości, sublimuje trapiące go zagadnienia chwili w zagadnienia tzw. wieczne – życia, śmierci, miłości, ze świata realnego ucieka w świat abstrakcyj i idej”.
• Władysław Sebyła: „Piękno, nowość i świeżość obrazowania pozwalają mi nazwać Trzy zimy najwybitniejszym zbiorem liryki w ostatnich latach”.
• Kazimierz Wyka: „Płomień gorzkiej młodości huczy w marmurze klasycznej dojrzałości artyzmu Miłosza. Płomień na ścianach zastygł, łopoty ognia skreśliły się w języki i narysy, huk zwęźlił się w skróty, jak dźwięk w nutę się zwęźla”.
• Stefan Napierski: „Jest to bezpośredni spór ze światem, przybrany w szatę symboliczną, w szyfr, w znaki trudne lub niemożliwe do całkowitego odczytania; to zmaganie się oburącz, dotykalne, jak napięte mięśnie ramion, odwieczna, wciąż się ponawiająca Jakubowa walka”.
• Gustaw Herling-Grudziński: „Nasze czasy! Kiedy odmienią się wreszcie na lepsze, poezja Czesława Miłosza będzie pięknym i przejmującym dokumentem ich trudności i oporności”.
• Józef Czechowicz: „Poeta jest smutny, przejrzały, gorzki i pełen zrozumienia ciężaru świata, jego chłodu, grozy i okrucieństwa. Istnienie ukazuje mu się w kształcie zim wczesnych a srogich. Wiadomo, że ziemia wabi pięknymi barwami i głosami, ale czymże jest to wszystko na szalach, ważących sam sens istnienia?
• Ludwik Fryde: Czesław Miłosz to największy żyjący polski poeta, o skali talentu na poziomie Mickiewicza^[4].

Wydania polskie[edytuj | edytuj kod]

• Trzy zimy, Warszawa – Wilno: Związek Zawodowy Literatów Polskich, 1936
• Ocalenie, Warszawa: Czytelnik, 1945 (bez przekładów poetyckich)
• Trzy zimy, Warszawa: Signum, 1980, 1981 (drugi obieg)
• Trzy zimy, Poznań: Wydawnictwo Centrum Informacyjnego NZS UAM, 1981 (drugi obieg)
• Poezje, t. 1, Paryż: Instytut Literacki, 1981
• Poezje, Warszawa: Czytelnik, 1981
• Wiersze, t. 1, Kraków: Wydawnictwo literackie, 1984, 1985, 1987
• Trzy zimy. Głosy o wierszach, Londyn: Aneks, 1987 (faksymile I wydania oraz komentarze)
• Wiersze, t. 1, Kraków: Znak, 1993, 2001
• Wiersze wszystkie, Kraków: Znak, 2011, 2015

Reprint z komentarzami[edytuj | edytuj kod]

Z okazji 50-lecia edycji Trzech zim (1986) wydawnictwo Aneks w Londynie wydało reprint ich pierwszego wydania, pod red. Renaty Gorczyńskiej i Piotra Kłoczowskiego, opatrzony Głosami o wierszach. Eseje nie były wcześniej publikowane. Zamówiono je korespondencyjnie, autorzy więc nie znali nawzajem swoich tekstów. Analizy poszczególnych wierszy dokonało dwudziestu wybitnych krytyków.

• Jan Błoński, Przedsłowie, s. 59-60.
• Artur Międzyrzecki, „Ptaki”, s. 61-64.
• Krzysztof Dybciak, „Pieśń”, s. 65-69.
• Stefan Kisielewski, „Bramy arsenału”, s. 71-74.
• Marek Zaleski, „Hymn”, s. 75-79.
• Maria Janion, „Elegia”, s. 80-84.
• Ryszard Przybylski, „O młodszym bracie”, s. 85.
• Włodzimierz Bolecki, „O książce”, s. 89-92.
• Stanisław Barańczak, „Świty”, s. 92-101.
• Jan Kott, ***(„Ty silna noc”), s. 103-103.
• Jan Józef Lipski, „Kołysanka”, s. 104-106.
• Tomas Venclova, „Z wierszy bałtyckich”, s. 107-109.
• Renata Gorczyńska, „Wieczorem wiatr…”, s. 110-113.
• Aleksander Fiut, „Dialog”, s. 114-116.
• Jan Błoński, „Powolna rzeka”, s. 117-118.
• Adam Zagajewski, „Posąg małżonków”, s. 119-121.
• Wojciech Karpiński, „Obłoki”, s. 122-124.
• Jan Zieliński, „Symfonia listopadowa”, „Awanturnik”, s. 125-129.
• Michał Głowiński, „Roki”, s. 130-133.
• Irena Sławińska, „Do księdza Ch.”, s. 134-135.

Wybrane recenzje[edytuj | edytuj kod]

• Andrzejewski Jerzy, Jaką najciekawszą książkę przeczytałem w roku 1936, „Prosto z mostu” 1937, nr 9.
• Błoński Jan, Wzruszenie, dialog i mądrość, „Tygodnik Powszechny” 1980, nr 45.
• Czechowicz Józef, Uczeń marzenia. Rzecz o poezji Czesława Miłosza, „Pion” 1939, nr 8.
• Czernik Stanisław, „Okolica Poetów” 1937, nr 2.
• Domiński Henryk, Wiersze z trzech zim, poezja pesymizmu i buntu, „Kurier Poranny” 1937, nr 209.
• Fryde Ludwik, „Życie Literackie 1937, nr 2.
• Herling-Grudziński Gustaw, Granice poezji Czesława Miłosza, „Pion” 1939, nr 8.
• Jim, Trzej poeci, „Kurier Wileński” 1933, nr 90.
• Lubelska Magdalena, Dlaczego smoła ścieka po filarach mostu, „Brulion” 1988, nr 7-8, s. 191-193.
• Łaszowski Alfred, Renesans wileńskiego klasycyzmu, „Bluszcz” 1937, nr 11.
• Michalski Hieronim, Odmienna postawa, „Kultura” 1937, nr 24.
• Misiołek Edmund, Poetycki „bilans estetyzmu” Czesława Miłosza, „Verbum” 1937, nr 3.
• Napierski Stefan, Czesław Miłosz – „Trzy zimy” „Ateneum” 1938, nr 1.
• Pleśniewicz Andrzej, Poezje Czesława Miłosza, „Gazeta Polska” 1937, nr 80.
• Promiński Marian, Wiersze Miłosza, „Sygnały” 1937, nr 26.
• sp. (Seweryn Pollak), Apokalipsa w cuglach, „Nowa Kwadryga” 1937, nr 21.
• Troczyński Konstanty, Pesymizm integralny. Z powodu „Trzech zim” Czesława Miłosza, „Dziennik Poznański 1937, nr 21
• Waliszewska Marta, Z biblioteczki emigrantki, „Pogląd” (Berlin) 1987, nr 18(139), s. 64.
• Wyka Kazimierz, Płomień i marmur, „Pion” 1937, nr 21.
• Zawodziński Karol Wiktor, Liryka i epika wierszem, „Rocznik Literacki” 1936.
• Żakiej Tadeusz, Poezje, „Lwów Literacki” 1937, nr 5.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Aleksander Fiut, Bibliografia (wybór), [w:] Czesław Miłosz, Wiersze, t. 1, Kraków: Znak, 2001, s. 281-283.
• Renata Gorczyńska (Ewa Czarnecka), Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Komentarze, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992 (Rozmowa pierwsza – O „Trzech zimach”).
• Jerzy Illg, Kamil Kasperek, Nota wydawcy, [w:] Czesław Miłosz, Wiersze, t. 1, Kraków: Znak, 2001, s. 286-297.
• Jerzy Kwiatkowski, Dwudziestolecie międzywojenne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
• Andrzej Zawada, Miłosz, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996 (rozdz. Inna bajka).