Transport na Malcie

Położenie międzynarodowych portów morskich i lotniczych[1] na Malcie

System transportu na Malcie opiera się na transporcie morskim, lotniczym i drogowym. Publiczny transport zbiorowy wewnątrz Malty obsługiwany jest za pomocą autobusów. Dawniej na Malcie działała linia kolejowa i tramwajowa.

Transport morski[edytuj | edytuj kod]

Statki wycieczkowe w Wielkim Porcie

Malta ma dwa większe porty morskie: Grand Harbour oraz Malta Freeport, które przeładowały w 2010 roku 6 milionów ton towarów[2]. Znajduje się także kilka mniejszych portów lokalnych – głównie rybackich i jachtowych, np. port Marsamxett. W ostatnich latach porty na Malcie obsługują około pół miliona pasażerów, w 2009 roku – 439.630, w 2010 roku – 491.201, natomiast w 2011 roku – 556.564 pasażerów[3]. W 2014 roku obsłużono również około 0,5 miliona pasażerów, 38 tys. w I kwartale[4], 123 tys. w II kwartale[5], 157 tys. w III kwartale[6] i 153 tys. w IV kwartale[7].

Wielki Port[edytuj | edytuj kod]

Wielki Port (Grand Harbour) jest głównym portem pasażerskim Malty i drugim pod względem wielkości maltańskim portem handlowym. Jest także portem naturalnym i wcinającym się na około 3,6 km w głąb lądu[8]. Częścią portu jest forteca Fort Saint Angelo oraz stocznia wykorzystywana przede wszystkim do naprawy statków cywilnych[9].

Malta Freeport

Malta Freeport[edytuj | edytuj kod]

Malta Freeport jest dziewiątym największym portem morskim w Europie oraz trzecim nad Morzem Śródziemnym pod względem przeładunku kontenerów[10]. W 2015 roku przeładowano w nim 3,06 miliona kontenerów typu TEU oraz obsłużono 2189 statków[11]. Jest to także największy port rybacki na Malcie i jest bazą dla 70% maltańskiej floty rybackiej[12].

Mariny[edytuj | edytuj kod]

Na Malcie znajduje się kilka marin (portów jachtowych):

Nazwa Współrzędne Zdjęcie
Vittoriosa Yacht Marina
(także jako Grand Harbour Marina) 		Współrzędne geograficzne:
35°53′14,7″N 14°31′12,3″E/35,887417 14,520083
Manoel Island Marina
(także jako Manoel Island Yacht Marina) 		Współrzędne geograficzne:
35°54′08,3″N 14°29′52,4″E/35,902306 14,497889
Msida Marina
(także jako Msida Yacht Marina) 		Współrzędne geograficzne:
35°53′49,6″N 14°29′39,6″E/35,897111 14,494333
Kalkara Marina Współrzędne geograficzne:
35°53′26,4″N 14°31′24,8″E/35,890667 14,523556
Portomaso Marina Współrzędne geograficzne:
35°55′16,1″N 14°29′37,5″E/35,921139 14,493750
Mġarr Harbour Marina Współrzędne geograficzne:
36°01′35,3″N 14°18′03,0″E/36,026472 14,300833

Promy[edytuj | edytuj kod]

Prom Jean de la Valette, jeden z promów przewoźnika Virtu Ferries

Pomiędzy Maltą a oddaloną o 80-90 km włoską Sycylią istnieje przeprawa promowa. Jest ona też najlepszą metodą dostania się na Maltę samochodem. Głównym przewoźnikiem promowym jest Virtu Ferries, który oferuje kursy na trasie Wielki Port ↔ Pozzallo (czas podróży 1 godzina 45 minut) oraz Wielki Port ↔ Katania (czas podróży 4 godziny 15 minut), przy czym prom płynie tylko do portu w Pozzallo, a na trasie Pozzallo ↔ Katania jest podstawiany autobus (w cenie biletu promowego). Koszt biletu dla jednej osoby bez samochodu u przewoźnika do/z Pozzallo wynosi około 70 euro, natomiast do/z Katanii wynosi około 90 euro, koszty biletów u pośredników np. directferries czy aferry są wyższe[13][14][15].

W 2021 roku uruchomiono również promy z Malty do włoskich miast: Palermo i Genua. Obsługiwane są przez operatora Gollcher Company Limited[16].

Innym przewoźnikiem promowym obsługującym transport na włoską Sycylię jest Ponte Ferries, który oferuje kursy na trasie Wielki Port ↔ Augusta (czas podróży ok. 3 godzin)[17].

Promy kursują także pomiędzy główną wyspą (port Ċirkewwa w Mellieha) a wyspą Gozo (port Mġarr w Għajnsielem). Promy obsługiwane są przez operatora Gozo Channel Company Limited. Czas podróży wynosi ok. 25 minut[18]. W 2015 roku połączenie to obsłużyło ponad 4,7 mln pasażerów[19]. Od 2021 kursują również promy Gozo Fast Ferry przewoźnika Virtu Ferries na trasie Wielki Port w Valletcie na głównej wyspie (współrzędne geograficzne: 35°53′40,8″N 14°30′49,3″E/35,894667 14,513694) a wyspą Gozo (port Mġarr w Għajnsielem)[20]. Czas podróży pomiędzy obydwoma portami wynosi 45 minut[21].

Taksówki wodne[edytuj | edytuj kod]

Na Malcie działają taksówki wodne (ang. water taxi) zwane Dgħajsa[22]. Do transportu wykorzystywane są tradycyjne łodzie maltańskie – luzzu. Zasadą działania przypominają gondole w Wenecji – jest to podłużna łódź wiosłowa kierowana przez jednego człowieka do przewozu pasażerów i towarów. Niektóre mają zamontowane silniki[23].

Transport lotniczy[edytuj | edytuj kod]

Jeden z budynków portu lotniczego
 Osobny artykuł: Lista portów lotniczych na Malcie.

Malta jest obsługiwana przez międzynarodowy port lotniczy Malta (ang. Malta International Airport, kod IATA: MLA), który w 2015 roku obsłużył ponad 4,6 mln pasażerów[24]. Maltański port lotniczy ma bezpośrednie połączenia z kilkoma portami lotniczymi w Polsce: lotniskiem w Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku i Poznaniu poprzez linie lotnicze Ryanair[25] a także z lotniskiem w Katowicach, Warszawie i Gdańsku poprzez linię lotniczą Wizz Air[26]. Ponadto znajduje się tutaj międzynarodowy heliport – Heliport Xewkija. Na wyspie Comino istnieje wyznaczone miejsce do lądowania śmigłowców – Heliport Comino[27] (współrzędne geograficzne: 36°00′36,1″N 14°20′50,5″E/36,010028 14,347361).

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Informacje ogólne[edytuj | edytuj kod]

Na Malcie obowiązuje ruch lewostronny. Maksymalna prędkość w terenie zabudowanym wynosi 50 km/h, a poza nim – 80 km/h. Malta ma 3096 km dróg, z czego 2704 km to drogi o twardej nawierzchni[28].

Do jazdy samochodem na Malcie wymagane jest ważne prawo jazdy. Posiadacze praw jazdy wydanych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, mogą prowadzić samochody na Malcie (do jednego roku), bez konieczności uzyskiwania dodatkowych zezwoleń. Osoby te mogą wymienić swoje prawo jazdy na prawo jazdy maltańskie, o ile czas zamieszkania na Malcie wynosi co najmniej 185 dni[29].

Malta ma najniższą liczbę śmiertelnych wypadków w Unii Europejskiej, zarówno pod względem wypadków w ogóle jak i w przeliczeniu na milion mieszkańców[30][31][32]. W 2014 roku na Malcie było 10 śmiertelnych wypadków drogowych[32].

Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]

 Główny artykuł: Autobusy na Malcie.

Publiczny transport zbiorowy wewnątrz Malty obsługiwany jest za pomocą autobusów.

Omnibusy na Malcie zaczęły kursować w 1856 roku. Pierwsze autobusy zaczęły funkcjonować w 1905 roku. Początkowo zakupiono z Wielkiej Brytanii sześć autobusów marki Thornycroft, które zaczęły kursować między Vallettą i St Andrews (obecnie pogranicze Swieqi i Pembroke). Później stopniowo zwiększano flotę, w 1930 roku funkcjonowało 385 licencjonowanych autobusów. W 1931 roku została utworzona Izba Kontroli Ruchu[33].

Autobusy na Malcie

W 2009 roku funkcjonowało 508 autobusów, każdy o średniej wieku 35 lat, i były one obsługiwane przez ponad 400 niezależnych licencjobiorców. Restrukturyzacja transportu publicznego rozpoczęła się w latach 2008–2011. 3 lipca 2011 sieć została przejęta przez Arriva. Nowy operator wprowadził nowe taryfy i autobusy niskopodłogowe. 118 autobusów niskopodłogowych, które stanowiły część starego systemu zostały odkupione przez nowego operatora. Zwiększono też liczbę miejsc dostępnych w autobusach z 6600 do 20500. Obecnie system przewozów autobusowych to 265 nowoczesnych autobusów, a liczba przystanków na Malcie wynosi 970, z czego 850 znajduje się na wyspie Malta, natomiast 120 na wyspie Gozo[33]. Istnieje w sumie 80 różnych tras. Jedna lub dwie cyfry w oznaczeniu trasy oznaczają autobus z/do Valletty. Ekspresowe trasy są oznaczone znakiem „X”. Wszystkie autobusy są klimatyzowane, niskopodłogowe, są wyposażone w system głosowy oraz elektroniczne tablice informacyjne wyświetlające kolejne przystanki[34]. Bilety pełne na głównej wyspie dla osoby dorosłej kosztują 1,5 euro (2 euro w sezonie letnim) za bilet dzienny, 21 euro za bilet tygodniowy, 26 euro za bilet miesięczny i 72 euro za bilet kwartalny. Dzieci, osoby starsze i posiadacze Blue Badge płacą około 1/3 ceny pełnego biletu[35]. Maltańskie autobusy obsłużyły w 2015 roku ponad 40 milionów pasażerów[36].

Od 2020 roku we wszystkich autobusach komunikacji miejskiej funkcjonuje darmowy bezprzewodowy Internet Wi-Fi[37].

Od października 2022 roku, komunikacja miejska na Malcie ma być darmowa dla jej mieszkańców[38].

Autobus piętrowy turystyczny
Dorożka konna Karozzin
Autobus piętrowy turystyczny (pierwsza grafika). Dorożka konna Karozzin (druga grafika).

Autobusy turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Na Malcie funkcjonują również autobusy turystyczne (ang. tour bus), które obwożą pasażerów po wszystkich najważniejszych atrakcjach państwa-miasta. Autobusy te są piętrowe, z nie zadaszonym górnym pokładem[39]. Dwaj przewoźnicy turystyczni to: MaltaSightSeeing[40] i CitySightseeing Malta[41]. W autobusach dostępny jest wielojęzyczny system audio przewodnika, w autobusach MaltaSightSeeing dostępny również w języku polskim[40].

Dorożki konne[edytuj | edytuj kod]

W centralnej i północnej części Malty, w rejonach Valletty, Sliemy i St. Julian's, Rabatu i Mdiny, Buġibby i Qawry kursują konne dorożki zwane Karozzin. To maltański tradycyjny (pochodzący z połowy XIX wieku) środek transportu składający się z powozu ciągniętego przez konia lub parę koni. Kiedyś popularny jako środek ogólnego transportu, dziś używany głównie podczas ceremonii oraz jako atrakcja turystyczna[42][43].

Taksówki[edytuj | edytuj kod]

Maltańskie taksówki

Maltańskie taksówki docierają do każdego miejsca na wyspie. Na Malcie działa 250 licencjonowanych taksówek. Samochody mają znak „TAXI” na dachu, napisy na przednich drzwiach i są koloru białego (standardowe) lub czarnego. Taksówki można wzywać zarówno telefonicznie i e-mailowo, jak również poprzez przywoływanie, jeśli istnieje miejsce do bezpiecznego zatrzymania samochodu. W ruchliwych miejscach Malty, w tym na lotnisku są miejsca postojowe taksówek. Wszystkie białe taksówki mają jednakowe ceny: opłata początkowa wynosi 3,5 euro, przez pierwsze 8 km stawka wynosi 1,40 € za kilometr, od 8 km stawka wynosi 1 euro za kilometr[44][45][46].

W niektórych miejscach funkcjonują również elektryczne minitaksówki. Usługa została wprowadzona w 2011 roku. Są one widoczne głównie w Valletcie i okolicy terminalu pasażerskiego Wielkiego Portu[47].

Wypożyczalnie pojazdów[edytuj | edytuj kod]

Na Malcie funkcjonują wypożyczalnie samochodów jak i skuterów, w tym skuterów elektrycznych Blinkee[48].

Tablice rejestracyjne[edytuj | edytuj kod]

 Główny artykuł: Tablice rejestracyjne na Malcie.
Przykładowa maltańska tablica rejestracyjna dla samochodów osobowych

Maltańskie tablice rejestracyjne zasadniczo składają się z sześciu znaków – trzech liter i trzech cyfr (ZZZ 999); wyjątkami są tablice przydzielane taksówkom i członkom parlamentu, a także tablice spersonalizowane. Tablice rejestracyjne składają się z czarnego napisu (pisanego alfabetem łacińskim i cyframi arabskimi) na białym tle. Po lewej stronie znajduje się niebieskie pole (tzw. euroband) z flagą Unii Europejskiej, a pod nią wyróżnik kraju – M.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Tramwaj na Malcie w 1905 roku podczas jazdy inauguracyjnej
 Osobny artykuł: Malta Railway.

W latach 1883–1931 na Malcie funkcjonowała kolej. Linia została otwarta 28 lutego 1883 na trasie z Valletty do Mdiny. Czas przejazdu: około 25 minut[49]. W 1895 roku zaczęto rozbudowę linii i w 1900 roku otwarto przedłużony odcinek do koszar w Mtarfa. Pełna długość linii wynosiła 11,1 km. Pierwsze dwie stacje, Valletta i Floriana, były pod ziemią.

Rozwój przewozów autobusowych przyczynił się do spadku zainteresowania koleją i tramwajami na Malcie. Linię kolejową zamknięto 31 marca 1931 roku[33][50][51].

Transport tramwajowy[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Tramwaje na Malcie.

Tramwaje na Malcie zostały uruchomione 23 lutego 1905. System składał się z linii rozpoczynających się w Valletcie i prowadzących do Three Cities, Żebbuġ i Birkirkary. W latach 20. ze względu na zwiększającą się liczbę samochodów na wyspie linia zaczęła przynosić straty i podjęto decyzję o jej likwidacji. Linię zamknięto 15 grudnia 1929 roku[33].

Plany[edytuj | edytuj kod]

Metro[edytuj | edytuj kod]

Istnieją plany budowy maltańskiego metra[52][53].

Tunel / most[edytuj | edytuj kod]

Istnieją propozycje zbudowania mostu lub tunelu łączącego wyspę Malta z wyspą Gozo. Zobacz też: Tunel Malta-Gozo(inne języki).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Airports in Malta – mapsofworld.com.
  2. ↑ Malta. Port system – Portius, International and EU Port Law Centre.
  3. ↑ Cruise passengers: December 2011 – National Statistics Office Malta.
  4. ↑ Cruise Passengers: Q1/2014 – National Statistics Office Malta.
  5. ↑ Cruise Passengers: Q2/2014 – National Statistics Office Malta.
  6. ↑ Cruise Passengers: Q3/2014 – National Statistics Office Malta.
  7. ↑ Cruise Passengers: Q4/2014 – National Statistics Office Malta.
  8. ↑ Port of Valletta. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. – Transport Malta.
  9. ↑ Malta Harbour – battleships-cruisers.co.uk.
  10. ↑ APPA: World Port Rankings 2011.
  11. ↑ Container Terminals, Traffic. maltafreeport.com.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-11)]. – Malta Freeport site.
  12. ↑ Port of Marsaxlokk. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-06)]. – Transport Malta.
  13. ↑ Passenger Fares – virtuferries.com.
  14. ↑ Prom z Valletta – directferries.pl.
  15. ↑ Promy Virtu Ferries. aferry.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-31)]. – aferry.pl.
  16. ↑ New ferry service to run route between Malta and Sicily [online], independent.com.mt.
  17. ↑ sicily to malta ferry [online], maltainfoguide.com.
  18. ↑ Prom na Gozo, jak dostać się z Malty na Gozo [online], rzucokiemnaswiat.pl.
  19. ↑ European Commission, Top 20 passenger ports in 2015 – on the basis of number of passengers embarked and disembarked – Statistics Explained [online].
  20. ↑ Virtu Ferries to run Malta-Gozo fast ferry from June [online], Times of Malta.
  21. ↑ Voyages [online], virtuferries.com.
  22. ↑ History – maltesewatertaxis.com.
  23. ↑ The Dgħajsa – A History of the Maltese Gondola – azure.com.mt.
  24. ↑ Annual Statistical Summary 2015. miamain.blob.core.windows.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. – Malta International Airport.
  25. ↑ miejsca docelowe - Oficjalna Strona Ryanair, 2016
  26. ↑ Loty na Maltę 2015 – maltaigozo.pl
  27. ↑ JCO – Heliport – Great Circle Mapper.
  28. ↑ Malta Transport Stats – Nation Master.
  29. ↑ General Info on Driving in Malta. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-12)]. – transport.gov.mt.
  30. ↑ Road Safety: new statistics call for fresh efforts to save lives on EU roads – European Commission, Press Release Database, 2015
  31. ↑ Road Deaths per Million Inhabitants 2014 – European Commission
  32. ↑ a b Road safety evolution in EU – European Commission
  33. ↑ a b c d Maltese Public Transport since 1856 – Maltese History & Heritage.
  34. ↑ Bus Service. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-11)]. – transport.gov.mt.
  35. ↑ Bus Fares – transport.gov.mt.
  36. ↑ Bus passengers increase by 20 per cent since introduction of card system.
  37. ↑ UPDATE Wifi on buses [online], publictransport.com.mt (ang.).
  38. ↑ independent.com: Budget 2022: Free public transport to all Maltese residents as from October 2022.
  39. ↑ Tour Buses – visitmalta.com.
  40. ↑ a b MaltaSightSeeing.
  41. ↑ CitySightseeing Malta.
  42. ↑ Horse Drawn Cabs (Karozzini) - transport.gov.mt
  43. ↑ Sean Sheehan, Malta, ISBN 0-7614-0993-9.
  44. ↑ Other Public Transport – Taxis. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-28)]. – transport.gov.mt.
  45. ↑ Taxis reform launched – timesofmalta.com.
  46. ↑ Malta: Taxis in Malta – tripadvisor.co.uk.
  47. ↑ Electric mini cabs - transport.gov.mt
  48. ↑ blinkee.city - strona główna
  49. ↑ Opening of the Malta Railway – The Malta Standard, 1883.
  50. ↑ Malta Railway – History of The Malta Railway, N Azzopardi.
  51. ↑ Malta Railway. The Route.
  52. ↑ Metro would consist of four lines, one linked to Gozo - www.independent.com.mt
  53. ↑ PN unveils metro plan: first train in five years - maltatoday.com.mt
Transport w Europie
Państwa
Terytoria zależne
Podmioty o ograniczonym
uznaniu międzynarodowym
Pozostałe

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Transport_na_Malcie&oldid=70975280”