Trójmorze

Trójmorze

Międzymorze

Państwa Trójmorza
Członkowie	Austria Bułgaria Chorwacja Czechy Estonia Grecja Litwa Łotwa Polska Rumunia Słowacja Słowenia Węgry
Utworzenie	2015
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Trójmorze lub Międzymorze (w skrócie 3M, a także 3S, 3SI lub TSI od ang. Three Seas Initiative albo BABS od ang. Baltic, Adriatic, Black Sea Initiative; łac. Trimarium lub Intermarium^[1]) – międzynarodowa inicjatywa gospodarczo-polityczna skupiająca 13 państw Unii Europejskiej położonych w pobliżu mórz Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. W skład grupy wchodzą: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry^[2] i Grecja^[3].

Obszar obejmujący państwa należące do Inicjatywy Trójmorza stanowi prawie jedną trzecią całkowitej powierzchni Unii Europejskiej, zamieszkałą przez ponad 112 milionów ludzi^[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze spotkanie Inicjatywy miało miejsce 29 września 2015 roku w Nowym Jorku^[5].

Idea Trójmorza, mimo że czasem jest łączona z ideą Międzymorza, różni się od koncepcji forsowanej przez polską dyplomację w okresie międzywojennym. Współpraca gospodarcza i inne relacje między państwami bloku socjalistycznego, silnie związanymi przez lata ze Związkiem Radzieckim, były dość słabe^[6]. Po dołączeniu państw byłego bloku radzieckiego do Unii Europejskiej, pojawiły się szanse na rozszerzenie współpracy gospodarczo-politycznej tych państw.

W 2015 roku, w celu poszerzenia współpracy, postanowiono – z inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji, Andrzeja Dudy i Kolindy Grabar-Kitarović – powołać grupę Trójmorza^[2].

Pierwszy szczyt grupy inicjatywnej odbył się w Dubrowniku 25 i 26 sierpnia 2016 roku. Przyjęto tam deklarację, w której wskazano cele współpracy w dziedzinach: energetyki, transportu (m.in. Via Carpatia), komunikacji cyfrowej oraz gospodarki i wyrażono przekonanie, że Europa Środkowa i Wschodnia staną się bezpieczniejsze i bardziej konkurencyjne oraz przyczynią się tym samym do wzmocnienia Unii Europejskiej jako całości^[7].

Kolejne spotkanie odbyło się w Warszawie w dniach 6 i 7 lipca 2017 roku. W szczycie wziął udział prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump^[8]. Hasłem szczytu było „Connectivity, Commerciality, Complementarity” (tłum. Łączność, Komercyjność, Komplementarność) – 3C, jako główne obszary współdziałania państw^[9].

Na Szczycie Trójmorza zapowiedziano m.in. powołanie Funduszu Trójmorza (podpisano w tej sprawie list intencyjny) oraz Sieci Izb Handlowych Trójmorza^[10]. Zaprezentowano także katalog wspólnych inwestycji w dziedzinach: transportu, energetyki i cyfryzacji, które są wspólnym priorytetem państw Inicjatywy.

W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i rumuński EximBank podpisały w Luksemburgu akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza. Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza^[11]. Powołanie Funduszu zostało zainicjowane przez stronę polską, a jego powstanie zapowiedział w 2018 roku Prezydent Polski Andrzej Duda.

12 stycznia 2021 roku, podczas zagranicznej wizyty prezydent Mołdawii Mai Sandu w Kijowie podpisano wraz z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełeńskim deklarację, w której oba państwa zadeklarowały zainteresowanie uczestnictwem w inicjatywie Trójmorza^[12][13].

Cele[edytuj | edytuj kod]

Celem grupy Trójmorza jest głównie współpraca na płaszczyznach: energetycznej, logistyczno-transportowej i informatyczno-telekomunikacyjnej w Europie Środkowej^[6].

Najważniejszymi dokumentami, które ukazują cele Inicjatywy Trójmorza, są deklaracje z Dubrownika (2016), Warszawy (2017),  Bukaresztu (2018) i Lublany (2019). W deklaracji z Bukaresztu w 2018 roku za trzy główne cele Trójmorza uznano^[14]:

• zdynamizowanie rozwoju gospodarczego,
• wzmocnienie spójności UE,
• wzbogacenie więzi transatlantyckich.

Koncepcje, które pozwoliłyby połączyć północ i południe wschodnie części Unii Europejskiej spotykają się z największą aprobatą. Dodatkowo w związku ze współpracą regionalną wskazano na trzy obszary: Europa Środkowa, Unia Europejska i więzi transatlantyckie (współpraca z USA).^[15]

Inicjatywa Trójmorza opiera się na szczytach, organizowanych przez prezydentów (organizatorów), podczas których przyjmowane są deklaracje.

Szczyty Inicjatywy Trójmorza^[16]:

Kraje członkowskie[edytuj | edytuj kod]

Kraje członkowskie

Lp.	Kraj	Ludność (2020)[17]	Dodatkowe informacje
1	Austria	8 901 064
2	Bułgaria	6 951 482	– gospodarz Szczytu w 2021 roku
3	Chorwacja	4 058 165	– Państwo założycielskie – gospodarz Szczytu w 2016 roku – CEEplus
4	Czechy	10 693 939	– CEEplus
5	Estonia	1 328 976	– gospodarz Szczytu w 2020 roku
6	Grecja	10 678 632
7	Litwa	2 794 090
8	Łotwa	1 907 678
9	Polska	38 179 800	– Państwo założycielskie – Państwo założycielskie funduszu trójmorza – gospodarz Szczytu w 2017 roku – CEEplus
10	Rumunia	19 317 984	– Państwo założycielskie funduszu trójmorza – gospodarz Szczytu 2x w 2018 i 2023 roku – CEEplus
11	Słowacja	5 457 873	– CEEplus
12	Słowenia	2 095 861	– gospodarz Szczytu w 2019 roku – CEEplus
13	Węgry	9 769 526	– CEEplus
Łącznie:		121 913 408

Obserwatorzy

Lp.	Państwo
1	Stany Zjednoczone
2	Niemcy

Fundusz Trójmorza[edytuj | edytuj kod]

Instytucje założycielskie złożyły zobowiązania do wpłat w łącznej kwocie przekraczającej 500 mln euro. Fundusz jest otwarty dla innych państw Trójmorza, które mogą do niego dołączyć po uzyskaniu stosownych zezwoleń. Rada nadzorcza funduszu składa się z przedstawicieli banków rozwoju z Polski, Rumunii i Czech^[18].

W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i EximBank podpisały akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza.

Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza.

Zapraszani do funduszu będą również prywatni inwestorzy spośród funduszy emerytalnych, prywatnych funduszy inwestycyjnych i innych podmiotów. Celem funduszu jest zebranie od 3 do 5 mld euro^[19].

CEEplus[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 2019 roku prezesi giełd państw Grupy Wyszehradzkiej – Polski, Czech, Słowacji i Węgier oraz Chorwacji, Rumunii i Słowenii – podpisali list intencyjny, dotyczący rozpoczęcia publikacji nowego indeksu giełd z regionu Trójmorza – CEEplus. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) będzie odpowiadać za kalkulację i publikację indeksu, Informacje o indeksie będą podawane raz dziennie na podstawie kursów zamknięcia, a następnie przeliczanie po kursie NBP w walutach lokalnych, euro oraz dolarze amerykańskim. CEEplus będzie indeksem cenowym, który będzie jednocześnie instrumentem bazowym dla funduszu pasywnego TFI PZU, o nazwie inPZU CEEplus.

W portfelu indeksu znajdzie się ponad 100 najbardziej płynnych spółek notowanych na rynkach regulowanych giełd z regionu Europy Środkowo-Wschodniej: Bratysławie, Bukareszcie, Budapeszcie, Lublanie, Pradze, Warszawie, Zagrzebiu. Kwalifikacja spółek do indeksu będzie bazować na kryterium płynności^[20].

Forum Regionów Trójmorza[edytuj | edytuj kod]

W 2018 roku Prezydent RP Andrzej Duda zainicjował w Rzeszowie projekt Forum Regionów Trójmorza. Taki format jest okazją do cyklicznych spotkań reprezentantów poszczególnych regionów obszaru państw Trójmorza zainteresowanych wspólnymi przedsięwzięciami i możliwościami współpracy. Pierwsze takie forum (FRT) odbyło się 3 lipca 2018 roku w Jasionce. Podpisano tam porozumienie o utworzeniu Obserwatorium Regionów Trójmorza, którego zadaniem jest gromadzenie informacji statystycznych odnoszące się do tego obszaru. W czasie forum odbyły się dwa panele – pierwszy poświęcony Inicjatywie Trójmorza, drugi szlakowi Via Carpatia^[21].

W dniach 29–30 czerwca 2021 roku, drugiej edycji Forum Regionów Trójmorza w Lublinie towarzyszył pierwszy Samorządowy Kongres Gospodarczy. Uczestnikami wydarzenia byli przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, sektora nauki i biznesu z 12 państw członkowskich Inicjatywy Trójmorza oraz przedstawiciele partnerów strategicznych (Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Niemiec), a także regionów partnerskich z Europy Wschodniej^[22]. Podczas kongresu podpisana została Deklaracja Lubelska^[23] ws. utworzenia Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza. To porozumienie traktujące m.in. o współdziałaniu samorządów lokalnych oraz społeczeństw w rozwoju tego obszaru, a co za tym idzie, podniesieniu konkurencyjności regionów w europejskim wymiarze^[24]. Dokument podpisali marszałkowie województw: lubelskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego i świętokrzyskiego ze strony Polski oraz przedstawiciele 15 regionów z pięciu innych państw członkowskich: Litwy, Słowacji, Węgier, Rumunii^[25].

Lista szczytów Trójmorza[edytuj | edytuj kod]

	Data	Miejsce	Gospodarz	Uwagi
1	25–26 sierpnia 2016	Dubrownik	Kolinda Grabar-Kitarović
2	6–7 lipca 2017	Warszawa	Andrzej Duda	Gościem specjalnym szczytu był ówczesny prezydent USA Donald Trump[26]
3	17–18 września 2018	Bukareszt	Klaus Iohannis	Powołanie Funduszu Trójmorza[27]
4	4–5 czerwca 2019	Lublana	Borut Pahor
5	19–20 października 2020	Tallin	Kersti Kaljulaid
6	8–9 lipca 2021	Sofia	Rumen Radew
7	20–21 czerwca 2022	Ryga	Egils Levits	Ukraina otrzymała specjalny rodzaj partnerstwa z państwami Trójmorza[28]
8	6-7 września 2023	Bukareszt	Klaus Iohannis	Grecja stała się członkiem Inicjatywy Trójmorza, a Mołdawia i Ukraina partnerami stowarzyszonymi[29]
9	11 kwiecień 2024	Wilno[30]	Gitanas Nausėda
10	2025	Budapeszt[31]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Inicjatywa Środkowoeuropejska
• Międzymorze

Przypisy[edytuj | edytuj kod]