Tony de Brum
 Tony de Brum (2013) | |
| Pełne imię i nazwisko | Tony Anton deBrum |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 26 lutego 1945 |
| Data i miejsce śmierci | 22 sierpnia 2017 |
| Zawód, zajęcie | |
Tony Anton de Brum, Tony A. deBrum (ur. 26 lutego 1945 na Tuvalu, zm. 22 sierpnia 2017 w Majuro) – marszalski polityk, minister delegowany przy prezydencie[a], trzykrotnie minister spraw zagranicznych, minister finansów, minister zdrowia i środowiska oraz senator. Laureat Right Livelihood Award.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 26 lutego 1945[1], na wyspach Tuvalu[2]. Wychowywał się na atolu Likiep, w czasie kiedy Stany Zjednoczone przeprowadziły na Wyspach Marshalla 67 podwodnych prób broni atomowej i termojądrowej[3]. W 1954, łowiąc z dziadkiem ryby, był świadkiem eksplozji Castle Bravo[4][2].
Był jednym z pierwszych mieszkańców Wysp Marshalla, który uzyskał wyższe wykształcenie[3] – w 1968 roku[4] ukończył studia na Uniwersytecie Hawajskim[2]. Zaraz po studiach został negocjatorem i odegrał kluczową w rozmowach z rządem USA w sprawie suwerenności Wysp Marshalla[3], które w 1979 doprowadziły do podpisania układu stowarzyszeniowego, a w 1986 do niepodległości (jako suwerennego państwa stowarzyszonego ze Stanami Zjednoczonymi)[5][4].
Był współtwórcą konstytucji wyspiarskiego państwa[3], uchwalonej w 1979 roku[6], a w latach 1979–1987 jego pierwszym ministrem spraw zagranicznych[1].
Przez wiele lat był marszalskim parlamentarzystą[3][4]. W latach 1998–2000 był ministrem finansów, a w latach 2008–2009 ponownie kierował Ministerstwem Spraw Zagranicznych[1]. Był także ministrem zdrowia i środowiska[3][4].
Objął funkcję ministra delegowanego przy prezydencie Christopherze Loeaku[3].
Zajmował się sprawami ograniczenia potencjału broni jądrowej, globalnym ociepleniem, zmianami klimatycznymi i ochroną środowiska. W 2012 został za swoje działania wyróżniony przyznawaną przez Nuclear Age Peace Foundation nagrodą dla wybitnych przywódców dążących do pokoju. W 2013 oficjalnie informował Radę Bezpieczeństwa ONZ o zagrożeniach dla możliwości przetrwania Wysp Marshalla w obliczu problemów wynikających z globalnego ocieplenia[3]. Był głównym inicjatorem deklaracji z Majuro, uznającej zmiany klimatyczne za największe zagrożenie dla państw rejonu Pacyfiku[4].
W latach 2014–2016 po raz trzeci pełnił obowiązki ministra spraw zagranicznych[1], w tym czasie złożył do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości pozwy przeciwko dziewięciu „państwom atomowym” za nieprzestrzeganie układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Ponadto przeciwko rządowi amerykańskiemu wystosował pozwy w amerykańskich sądach[4].
W 2015 za swoją działalność związaną z ochroną środowiska i działaniami zapobiegającymi rozprzestrzenianiu się broni jądrowej otrzymał, wraz z mieszkańcami Wysp Marshalla, Right Livelihood Award[4], zwaną alternatywną Nagrodą Nobla. W 2016 był nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla[7].
Wspólnie z lingwistą Alfredem Capelle był autorem pierwszego słownika marszalsko-angielskiego[2].
Zmarł 22 sierpnia 2017 w Majuro w wieku siedemdziesięciu dwóch lat[1][2][7].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Był żonaty z Rosalie, mieli dwie córki. W chwili śmierci miał dziesięcioro wnucząt i pięcioro prawnucząt[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odpowiednik wiceprezydenta.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e B. Schemmel: Index De-Dh. rulers.org. [dostęp 2017-08-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Lisa Friedman: Tony de Brum, Voice of Pacific Islands on Climate Change, Dies at 72. nytimes.com. [dostęp 2017-08-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Honorable Tony de Brum. ct-si.org. [dostęp 2017-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Tony de Brum & the People of the Marshall Islands (Marshall Islands). rightlivelihood.org. [dostęp 2017-08-23]. (ang.).
- ↑ Marshalla, Wyspy. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-08-23].
- ↑ Marshalla, Wyspy. Ustrój polityczny, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-08-23].
- ↑ a b Shawn Raymundo: Former Marshall Islands minister, Nobel nominee Tony de Brum dies. guampdn.com. [dostęp 2017-08-23]. (ang.).