Teresa Tuszyńska

Teresa Tuszyńska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 września 1942
Warszawa

Data i miejsce śmierci

19 marca 1997
Warszawa

Zawód

aktorka, modelka

Współmałżonek

1. Jan Zamoyski (1962)
2. Włodzimierz Kozłowski (1962-1972)
3. Jan Perzyna (1990-1997)

Lata aktywności

1958-1973

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób Teresy Tuszyńskiej na Cmentarzu Północnym w Warszawie, kwatera O-I-13, rząd 4, grób 55[1].

Teresa Janina Tuszyńska (ur. 5 września 1942 w Warszawie, zm. 19 marca 1997 tamże) – polska aktorka niezawodowa i modelka.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 5 września 1942 w mieszkaniu przy ul. Bolecha 21, Warszawa-Wola[2][3][4]. Pochodziła z zamożnej, rzemieślniczej rodziny Antoniego Tuszyńskiego i jego żony Janiny z domu Gontarek[3][4]. Jej ojciec był masarzem, a matka zajmowała się domem[3][4]. Miała starszego o dwa lata brata Bogdana i młodszą o dziewięć lat siostrę Wacławę (1951–1994)[3], a także dwóch najstarszych braci, którzy zmarli niedługo po narodzinach[5]. Została ochrzczona 13 września 1942[2].

Okres wojny spędziła z rodziną w Dziarnowie, następnie wróciła do Warszawy[6]. Przez półtora roku uczyła się w szkole z internatem prowadzonej przez zakonnice z Warszawy-Wawra[7]. W 1957 roku rozpoczęła naukę w Państwowym Liceum Techniki Teatralnej przy ul. Miodowej w Warszawie, z którego rok później została relegowana, ale nie – wbrew powszechnej opinii – przez publikację jej zdjęć w czasopiśmie Kobieta i Życie, tylko przez nagminne nieobecności w szkole[3][8].

Kariera zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Szesnastolatkę dostrzegł na zabawie karnawałowej w studenckim klubie Stodoła Andrzej Wiernicki, fotograf wówczas pracujący dla Expressu Wieczornego[4]. A.Wiernicki zaproponował jej udział w sesji zdjęciowej[9] oraz przyczynił się do publikacji jej fotografii na okładce Kobiety i Życia[4]. W 1958 r. wygrała konkurs Film szuka młodych aktorek zorganizowany przez tygodnik Przekrój[10][1]. W nagrodę mogła zagrać epizodyczną rolę w filmie Jana Rybkowskiego Ostatni strzał, jednak – mimo podpisanej umowy – nie wystąpiła w nim, ponieważ nagle opuściła plan zdjęciowy[4][11].

W 1959 roku zadebiutowała główną rolą żeńską (Anny) w filmie Jerzego Zarzyckiego Biały niedźwiedź, jednak za występ zebrała chłodne recenzje[4][12]. Do historii polskiego kina lat 60 XX w. przeszła dzięki wychwalanej przez krytyków roli Margueritte w Do widzenia, do jutra[13][14][15][16]. W kolejnych latach wystąpiła m.in. w filmach: Drugi człowiek, Tarpany, Rozwodów nie będzie, Cała naprzód (zagrała pięć różnych postaci) i Poczmistrz[1][17]. Zagrała także główne role w niewyświetlanych w Polsce czechosłowackich filmach Kieszonkowcy[18] i Praskie noce[19][20]. Wzięła także udział w zdjęciach próbnych do filmów Niewinni czarodzieje i Dziś w nocy umrze miasto[21]. W 1970 r. zagrała matkę w dramacie Kto wierzy w bociany?, który był jej ostatnim filmem w karierze[22]. Nie zdobyła wykształcenia aktorskiego i grała amatorsko.

Równolegle z karierą aktorską kontynuowała działalność w modelingu[23]. Na początku lat 60 XX w. była najpopularniejszą modelką Mody Polskiej Jadwigi Grabowskiej[24][25][26][27][28][29][30][31][32]. Portretowali ją najwybitniejsi polscy fotografowie, m.in. Wojciech Plewiński[33] lub Tadeusz Rolke[34][35][36][37]. Jej zdjęcia ukazywały się na okładkach czasopism: Ekran, Film, Kino, Wiadomości filmowe, Przekrój[38][39], Filipinka, Dookoła Świata, Panorama, Panorama Północy, Uroda, Ty i Ja, Zwierciadło i Żyjmy Dłużej. Karierę w modelingu zakończyła niedługo po premierze filmu Do widzenia, do jutra[40]. W marcu 1963 r. jej portret autorstwa Marca Riboud ukazał się na okładce amerykańskiego opiniotwórczego czasopisma Show poświęconego sztuce[3].

Od końca lat 50 XX w. zmagała się z alkoholizmem[41][42], co poskutkowało wyrzuceniem jej z Mody Polskiej w połowie lat 60 XX w. i bojkotem w środowisku aktorskim[3][42][4][23][40]. W kwietniu 1964 r. została skazana na rok więzienia i karę grzywny za napaść na milicjanta (będąc pijaną), kary nie wykonano [43].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Pozostawała w nieformalnym związku z Tusikiem Strumiłłą i aktorem Adamem Pawlikowskim[44]. W 1961 poślubiła plastyka, Jana Rafała Floriana Zamoyskiego[45], z którym rozwiodła się już w następnym roku[46]. W 1962 wyszła za aktora dubbingu i reżysera dźwięku Włodzimierza Kozłowskiego, z którym rozwiodła się w 1972[3][47]. W 1990 wzięła ślub z robotnikiem Janem Perzyną[48].

W latach 90 XX w. pogłębił się alkoholizm, brała udział w regularnych, kilkudniowych libacjach alkoholowych[48]. Mocno zaniedbała wygląd, miała problemy finansowe[48]. Zmarła 19 marca 1997 r., najprawdopodobniej na skutek wylewu krwi do mózgu lub zawału serca[42][23][48]. Została pochowana na cmentarzu komunalnym Północnym w Warszawie.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

19 września 2013 r. premierę miała książka biograficzna pt. „Tetetka. Wspomnienia o Teresie Tuszyńskiej”, powstała na podstawie filmu biograficznego Teresa Tuszyńska Movie w reżyserii Mirosława J. Nowika[49].

W 2017 r. Telewizja Polska zrealizowała o niej pełnometrażowy film biograficzny autorstwa Andrzeja Ciecierskiego Dziewczyna z ekranu[50][51].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Teresa Tuszyńska, Film Polski
  2. ↑ a b Kienzler 2015 ↓, s. 195.
  3. ↑ a b c d e f g h Jacek Kowalski: Teresa Tuszyńska znika. [w:] Wysokie Obcasy [on-line]. wysokieobcasy.pl, 2011-02-14. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h Agnieszka Niemojewska: Alfabet gwiazd. Zjawiskowa dziewczyna. [w:] Uważam Rze [on-line]. historia.uwazamrze.pl, 2019-01-24. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  5. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 195–196.
  6. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 196.
  7. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 197.
  8. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 197–199.
  9. ↑ Agencja Forum. [dostęp 2012-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)].
  10. ↑ Przekrój, nr 686, 1 VI 1958
  11. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 200.
  12. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 200, 205.
  13. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 210–211.
  14. ↑ Marek Hendrykowski: Do widzenia, do jutra. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012, s. 150. ISBN 978-83-232-2432-7.
  15. ↑ Janusz Morgenstern, Jan Laskowski: Do widzenia, do jutra. Scenopis filmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, s. 278. ISBN 978-83-232-2493-8.
  16. ↑ Julia Michałowska: Do widzenia, do jutra – dokument pokolenia kataryniarzy. Praca magisterska. Poznań: UAM 2000, s. 103
  17. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 211–212, 220–222.
  18. ↑ Vreckari
  19. ↑ Pražské noci
  20. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 223.
  21. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 211.
  22. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 223–224.
  23. ↑ a b c Marek Różycki jr: Zjawiskowa TT-ka, Teresa Tuszyńska, która wzgardziła karierą. salon24.pl, 2017-05-30. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  24. ↑ Na kolanach przed dziewczynami. Wywiad z Andrzejem Wiernickim
  25. ↑ Andrzej Wiernicki opowiada o Teresie Tuszyńskiej
  26. ↑ Teresa Tuszyńska – zwiastun filmu
  27. ↑ Polska Kronika Filmowa, nr 7B/1960 – Jeszcze karnawał
  28. ↑ Polska Kronika Filmowa, nr 38B/1960 – Moda
  29. ↑ Polska Kronika Filmowa, nr 11A/1961 – Kulisy mody
  30. ↑ Aleksandra Boćkowska: To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015, s. 246. ISBN 978-83-8049-044-4.
  31. ↑ Marta Sztokfisz: Caryca polskiej mody, święci i grzesznicy. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2015, s. 256. ISBN 978-83-280-2641-4.
  32. ↑ Jerzy Antkowiak, Agnieszka L. Janas: Antkowiak. Niegrzeczny chłopiec polskiej mody. Wrocław: Wydawnictwo Bukowy Las, 2015, s. 241. ISBN 978836448138-3.
  33. ↑ Znani, nieznani i kociaki z „Przekroju”. Kraków oddaje hołd Plewińskiemu
  34. ↑ Tadeusz Rolke. Agencja Gazeta. Sesje gwiazd. Retro
  35. ↑ Archiwum Tadeusza Rolkego za darmo w sieci. Kawał historii polskiej fotografii
  36. ↑ Teresa Tuszyńska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
  37. ↑ East News. [dostęp 2011-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-08)].
  38. ↑ Przekrój, nr 830, 5 III 1961
  39. ↑ Najsłynniejsze dziewczyny z okładek „Przekroju”
  40. ↑ a b Kienzler 2015 ↓, s. 219.
  41. ↑ Nie potrafiła się zatrzymać. [w:] Show [on-line]. styl.pl. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  42. ↑ a b c Tragiczny koniec Teresy Tuszyńskiej. "Nie stać mnie, żeby ją pochować". [w:] Wirtualna Polska [on-line]. film.wp.pl. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  43. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 218.
  44. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 212–213.
  45. ↑ Jan Rafał Florian hr. Zamoyski z Zamościa h. Jelita (ID: cz.I001350). sejm-wielki.pl. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  46. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 214–216.
  47. ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 216–217, 224.
  48. ↑ a b c d Kienzler 2015 ↓, s. 226.
  49. ↑ "Tetetka wspomnienia o Teresie Tuszyńskiej": biografia zapomnianej aktorki. [w:] Onet.pl [on-line]. kultura.onet.pl, 2013-09-06. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
  50. ↑ Dziewczyna z ekranu, TVP3 Gdańsk, 2017
  51. ↑ Dziewczyna z ekranu, Film Polski

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Iwona Kienzler, Uwodzicielki, skandalistki i seksbomby PRL, Bellona SA, 2015, ISBN 978-83-11-13845-2.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Teresa_Tuszyńska&oldid=73417047”