Terapia integracji sensorycznej

Integracja sensoryczna – ilustracja z książki Roberta Fludda (1619)

Terapia integracji sensorycznej (terapia SI, terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego) – terapia wykorzystywana głównie przez: fizjoterapeutów, psychologów, terapeutów zajęciowych, logopedów, w leczeniu objawów "zaburzeń przetwarzania sensorycznego". Zaburzenia te mają występować u dzieci autystycznych i u innych z zaburzeniami rozwojowymi, i neurorozwojowymi. Terapie oparte na teorii integracji sensorycznej Ayres, obejmują działania, które mają reorganizować system przetwarzania zmysłowego, poprzez dostarczanie bodźców, pobudzających zmysły (np. równowagi, kinestetyczny, słuchu czy dotyku)[1].

Efektywność terapii SI słabo potwierdza się w wynikach badań. Krytykowane są również założenia teoretyczne SI[2][3][4].

Twórca terapii SI[edytuj | edytuj kod]

Twórcą teorii i terapii SI była, urodzona w 1923 roku, Anna Ayres, doktor psychologii edukacyjnej i psychoterapeutka zajęciowa. W 1975 roku otworzyła prywatną Klinikę (Ayers Clinic) w Torance w Kalifornii, która obecnie jest centrum non profit terapii i badań IS, stowarzyszonym z Międzynarodową Organizacją Integracji Sensorycznej (Sensory Integration International). Najbardziej znana stała się dzięki swoim dwóm książkom: Sensory Integration and The Child  ("Integracja Sensoryczna i dziecko")  oraz Sensory Integration and Learning Disorders ("Integracja Sensoryczna i trudności w uczeniu się"). Za swoją pracę została wyróżniona odznaczeniami American Ocupational Therapy Association (Amerykańskiego Towarzystwa Terapii Zajęciowej). Zmarła 16 grudnia 1988 roku[potrzebny przypis].

Teoria integracji sensorycznej[edytuj | edytuj kod]

Hipoteza integracji sensorycznej powstała w latach siedemdziesiątych XX wieku. Ayres zakładała, że rozwój systemu przetwarzania zmysłowego u dzieci przebiega w czasie – podobnie jak rozwój zdolności językowych czy motorycznych. W procesie rozwoju mogą ujawnić się deficyty, które mają polegać na nieprawidłowej integracji informacji z wielu zmysłów. Jako przyczynę, Ayres wskazywała nieefektywną, bądź błędną, pracę neuronów integrujących dane ze wszystkich zmysłów[1]. Teoria zakłada, że dostarczanie odpowiednich bodźców, może zniwelować neurologiczne deficyty, które mają składać się na tzw. "zaburzenie przetwarzania sensorycznego". Interwencja ma wpływać na integrację przetwarzania zmysłowego, czego konsekwencją ma być rozwój złożonych procesów poznawczych[3][4].

Sprzęt wykorzystywany do terapii SI[edytuj | edytuj kod]

Terapia IS wykorzystuje specjalistyczny sprzęt, taki jak np. podwieszane platformy, hamaki, huśtawki, deskorolki, równoważnie, duże poduchy, materace, kołdry i kamizelki obciążeniowe. Materiały różnej faktury oraz inne przedmioty wykorzystuje się do stymulacji dotykowej, wzrokowej, węchowej, smakowej itp[potrzebny przypis].

Krytyka[edytuj | edytuj kod]

Teoria integracji sensorycznej przyjmuje błędne, uproszczone założenia o integracji danych zmysłowych jako seryjnym procesie, a nie wielu procesach, które występują w wielu różnych regionach mózgu i wchodzą z sobą w interakcje[5]. Ponadto, teoria bazowała na przestarzałej koncepcji, zakładającej, że rozwój mózgu dziecka odzwierciedla rozwój w procesie ewolucji. Skutkowało to błędnym założeniem o możliwości rozwijania coraz bardziej złożonych funkcji poznawczych, za pomocą tych bardziej "pierwotnych"[3]. Teoria luźno opiera się na neuronauce – nie ma solidnych podstaw, opartych na współczesnej wiedzy o budowie i funkcjonowaniu mózgu. W badaniach rzadko stosowany jest pomiar neurofizjologiczny. Obecnie nie jest nawet jasne, jaki mechanizm neurologiczny mógłby tłumaczyć nietypowe przetwarzanie sensoryczne u osób z różnymi zaburzeniami[4][5][6].

Z powodu braku przyjętych i powszechnie akceptowanych kryteriów diagnostycznych, nie powinno się diagnozować "zaburzeń przetwarzania sensorycznego". Nie jest jasne, czy u wszystkich dzieci, które mają problemy z reakcjami na bodźce zmysłowe, występują rzeczywiste "zaburzenia" dróg neuronalnych. Trudności w przetwarzaniu informacji sensorycznych występują w wielu różnych zaburzeniach rozwojowych i zachowania, w tym w zaburzeniach ze spektrum autyzmu, zespole nadpobudliwości psychoruchowej, dyspraksji i zaburzeniach lękowych[1]. Termin "zaburzenie przetwarzania sensorycznego" nie pojawia się w podręcznikach diagnostycznych, przeznaczonych dla psychiatrów czy neurologów. Narzędzie do diagnozowania zaburzenia (do tworzenia tzw. profili sensorycznych) ma niejasne podłoże teoretyczne i wydaje się mierzyć zachowania, które nie są związane z przetwarzaniem zmysłów[5].

Mało jest badań o wysokiej jakości metodologicznej, które potwierdzałyby skuteczność terapii SI[7][8][9][10][11][12]. Niektórzy badacze zwracają uwagę na to, że jest więcej dowodów przemawiających na niekorzyść podejścia, niż tych, które miałyby je wspierać[13]. Z niewielu, małych badań, wstępnie wynika, że terapia SI może pozytywnie wpływać na problemy związane z wrażliwością (bądź niewrażliwością) na bodźce sensoryczne, a także na zdolności motoryczne u dzieci z autyzmem. Dowody oceniono jako słabe jakościowo. Ponadto, nie wiadomo, czy poprawa utrzymuje się w czasie[2].

Podczas terapii SI często wykorzystuje się różne techniki i narzędzia, opierające się na sensomotoryce. Jednym z nich jest ekspozycja na różnorodne bodźce (np. pod względem koloru, faktury powierzchni, temperatury, zapachu, dźwięku). Dwa małe badania wykazały, że zabiegi tego typu mogą wpływać na redukcję symptomów zaburzeń ze spektrum autyzmu i poprawę niewerbalnych zdolności poznawczych. Dowody oceniono jako słabe jakościowo[2][14]. Nie wykazano, by metody integracji słuchowej były pomocne przy problemach związanych z mową (ponadto zwraca się uwagę na potencjalne duże koszty treningu i możliwe efekty uboczne). Nie jest pewne, czy techniki opierające się na muzykoterapii dają pozytywny efekt. Nie jest jasne, czy huśtawki, kołdry obciążeniowe i ćwiczenia wykorzystujące symulację dotykową są efektywne[2][10][15][16][17][18].

Wśród niektórych ekspertów pojawiają się opinie o potencjalnym jatrogennym wpływie technik[19]. Istnieją obawy, że u niektórych autystycznych dzieci terapia SI może nasilać trudne zachowania[20][21]. W dużym, trwającym 9 lat badaniu kohorotowym, wykazano, że wybór terapii integracji sensorycznej, zamiast rekomendowanych programów dla dzieci z ADHD[a], może być szkodliwy. U dzieci, których rodzice decydowali się na stosowanie terapii SI, ryzyko rozwinięcia się innych zaburzeń psychicznych (np. zachowania, emocjonalnych czy adaptacyjnych) było istotnie większe, niż u reszty dzieci[22]. Ponadto, przedmioty obciążeniowe, używane czasem podczas terapii, mogą być potencjalnie niebezpieczne[b] i dlatego zalecane jest stosowanie się do zasad bezpieczeństwa[c] podczas korzystania z nich[18].

Z powodu braku przekonujących dowodów na skuteczność terapii, a także w związku z doniesieniami o jej potencjalnie negatywnych skutkach, wskazuje się na pilną potrzebę dalszych badań[3][4][9]. Amerykańska Akademia Pediatryczna oświadczyła, że elementy terapii SI mogą być wykorzystywane podczas pracy terapeutycznej, ale rodzice powinni być informowani o braku jednoznacznych dowodów potwierdzających skuteczność tych technik[1]. Amerykańskie National Autism Center zaliczyło terapię integracji sensorycznej do grupy interwencji, których skuteczność nie jest potwierdzona[23][24]. Brytyjskie Research Autism wskazuje na niejednoznaczność dowodów na efektywność terapii SI[25].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mowa tutaj o farmakoterapii lub terapii behawioralnej, zobacz: Pliszka, S. (2007). Practice parameter for the assessment and treatment of children and adolescents with attention-defcit/ hyperactivity disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 46:894–921
  2. ↑ Przykładem jest śmierć 9-letniego, autystycznego chłopca z Kanady, który został zawinięty na niemal 20 minut, w koc, który stanowił 3/4 masy ciała dziecka (zob. Gordon, 20 czerwca 2018).
  3. ↑ W wypadku koców obciążeniowych rozsądnym jest zasięgnąć porady pracownika służby zdrowia, aby upewnić się, że użycie koca jest odpowiednie dla dziecka. Należ zadbać o to, by: ciężar koca był proporcjonalny do budowy ciała i wagi dziecka; głowa dziecka nigdy była przykrywana kocem; dziecko nie było zawijane w koc (chyba że terapeuta jest stale u jego boku); dziecko miało możliwość łatwego wysunięcia się z koca. Ponadto, opiekun powinien mieć możliwość łatwego monitorowania czynności życiowych dziecka i nie powinien pozostawiać go bez nadzoru. Dziecko musi wyrazić zgodę na ćwiczenia, nawet jeśli nie jest werbalne. Jeśli chodzi o kamizelki obciążeniowe, to nie wiadomo jaki wpływ na zdrowie ma ich długotrwałe noszenie (w badaniach używano ich maksymalnie przez dwie godziny). Prawdopodobnie lepiej, żeby kamizelki nie przekraczały wagą 10% masy ciała dziecka.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Section On Complementary And Integrative Medicine i inni, Sensory integration therapies for children with developmental and behavioral disorders, „Pediatrics”, 129 (6), 2012, s. 1186–1189, DOI: 10.1542/peds.2012-0876, ISSN 1098-4275, PMID: 22641765.
  2. ↑ a b c d Amy S. Weitlauf i inni, Interventions targeting sensory challenges in children with autism spectrum disorder — an update, „AHRQ Comparative Effectiveness Reviews” (186), Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US), 2017, PMID: 29064644.
  3. ↑ a b c d Tristram Smith, Daniel W. Mruzek, Dennis Mozingo, Sensory integration therapy, [w:] Richard M. Foxx, James A. Mulick (red.), Controversial therapies for autism and intellectual disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, wyd. 2, [podgląd z Google Books], New York: Routledge, 2015, s. 247-269, ISBN 978-1-317-62382-3, OCLC 931999200 [dostęp 2019-02-28].
  4. ↑ a b c d Jasper A. Estabillo, Johnny L. Matson, Sensory integration therapy and DIR/Floortime, [w:] Johnny L. Matson (red.), Handbook of treatments for autism spectrum disorder. Autism and child psychopathology series, Cham: Springer International Publishing, 2017, s. 331–342, DOI: 10.1007/978-3-319-61738-1_19, ISBN 978-3-319-61738-1.
  5. ↑ a b c Leonard F. Koziol, Deborah Ely Budding, Dana Chidekel, Sensory integration, sensory processing, and sensory modulation disorders: putative functional neuroanatomic underpinnings, „Cerebellum”, 10 (4), 2011, s. 770–792, DOI: 10.1007/s12311-011-0288-8, ISSN 1473-4230, PMID: 21630084.
  6. ↑ Eric P. Hazen i inni, Sensory symptoms in autism spectrum disorders, „Harvard Review of Psychiatry”, 22 (2), 2014, s. 112–124, DOI: 10.1097/01.HRP.0000445143.08773.58, ISSN 1465-7309, PMID: 24614766.
  7. ↑ Erin E. Barton i inni, A systematic review of sensory-based treatments for children with disabilities, „Research in Developmental Disabilities”, 37, 2015, s. 64–80, DOI: 10.1016/j.ridd.2014.11.006, ISSN 1873-3379, PMID: 25460221.
  8. ↑ Jane Case-Smith, Lindy L. Weaver, Mary A. Fristad, A systematic review of sensory processing interventions for children with autism spectrum disorders, „Autism: The International Journal of Research and Practice”, 19 (2), 2015, s. 133–148, DOI: 10.1177/1362361313517762, ISSN 1461-7005, PMID: 24477447.
  9. ↑ a b Farahiyah Wan Yunus i inni, Sensory-based intervention for children with behavioral problems: a systematic review, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 45 (11), 2015, s. 3565–3579, DOI: 10.1007/s10803-015-2503-9, ISSN 1573-3432, PMID: 26092640 [dostęp 2019-03-03].
  10. ↑ a b Catherine Lord i inni, Autism spectrum disorder, „The Lancet”, 392 (10146), 2018, s. 508–520, DOI: 10.1016/S0140-6736(18)31129-2, PMID: 30078460.
  11. ↑ Roseann C. Schaaf i inni, Efficacy of occupational therapy using Ayres Sensory Integration®: a systematic review, „American Journal of Occupational Therapy”, 72 (1), 2018, 7201190010p1–7201190010p10, DOI: 10.5014/ajot.2018.028431, ISSN 0272-9490.
  12. ↑ Janine F. Farragher i inni, Not all systematic reviews are created equal, „Canadian Journal of Occupational Therapy”, 2018, s. 180-182, DOI: 10.1177/0008417418773328.
  13. ↑ Russell Lang i inni, Sensory integration therapy for autism spectrum disorders: a systematic review, „Research in Autism Spectrum Disorders”, 6 (3), 2012, s. 1004–1018, DOI: 10.1016/j.rasd.2012.01.006.
  14. ↑ Cynthia C. Woo, Michael Leon, Environmental enrichment as an effective treatment for autism: a randomized controlled trial, „Behavioral Neuroscience”, 127 (4), 2013, s. 487–497, DOI: 10.1037/a0033010, ISSN 1939-0084, PMID: 23688137.
  15. ↑ Auditory integration training and autism [online], ResearchAutism.net, 6 listopada 2017 [zarchiwizowane z adresu 2020-09-08].
  16. ↑ Sarita Austin, Auditory integration therapy, [w:] Fred R. Volkmar (red.), Encyclopedia of autism spectrum disorders, New York, NY: Springer New York, 2019, DOI: 10.1007/978-1-4614-6435-8_961-3, ISBN 978-1-4614-6435-8.
  17. ↑ Music therapy and autism [online], ResearchAutism.net, 19 grudnia 2017 [zarchiwizowane z adresu 2020-09-26].
  18. ↑ a b Weighted items and autism [online], ResearchAutism.net, 12 czerwca 2018 [zarchiwizowane z adresu 2020-09-20].
  19. ↑ Chory biznes na chorych dzieciach - autyzm - Dolnośląskie Stowarzyszenie na rzecz Autyzmu [online], www.autyzm.wroclaw.pl [dostęp 2019-01-05].
  20. ↑ S.A. Mason, B.A. Iwata, Artifactual effects of sensory-integrative therapy on self-injurious behavior, „Journal of Applied Behavior Analysis”, 23 (3), 1990, s. 361–370, DOI: 10.1901/jaba.1990.23-361, ISSN 0021-8855, PMID: 2249971, PMCID: PMC1286248.
  21. ↑ Sarah Devlin i inni, Comparison of behavioral intervention and sensory-integration therapy in the treatment of challenging behavior, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 41 (10), 2011, s. 1303–1320, DOI: 10.1007/s10803-010-1149-x, ISSN 1573-3432, PMID: 21161577.
  22. ↑ Ruu-Fen Tzang i inni, Increased risk of developing psychiatric disorders in children with attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD) receiving sensory integration therapy: a population-based cohort study, „European Child & Adolescent Psychiatry”, 28 (2), 2019, s. 247–255, DOI: 10.1007/s00787-018-1171-7, ISSN 1435-165X, PMID: 29872928.
  23. ↑ National Autism Center, National standards project, phase 1., Randolph, Massachusetts: National Autism Center, 2009.
  24. ↑ National Autism Center, Findings and conclusions: national standards project, phase 2., Randolph, Massachusetts: National Autism Center, 2015.
  25. ↑ Sensory integrative therapy and autism [online], ResearchAutism.net, 12 kwietnia 2018 [zarchiwizowane z adresu 2020-09-28].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Terapia_integracji_sensorycznej&oldid=73496747”