Teofila Certowicz

Teofila Certowicz
Tola Certowiczówna
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 maja 1862
Bryckie

Data i miejsce śmierci

21 września 1918
Warszawa

Dziedzina sztuki

rzeźba

Multimedia w Wikimedia Commons
Teofila Certowicz
Nekrolog Toli Certowicz, „Kurier Warszawski” nr 263 z 23 IX 1918
Nagrobek Teofili Certowicz

Teofila Certowicz (ur. 22 maja 1862 w Bryckim koło Lipowca (ob. obwód winnicki) (Ukraina)[a][1], zm. 21 września 1918 w Warszawie[2]) – polska rzeźbiarka, kanoniczka warszawska.

Założycielka pierwszej w Krakowie Szkoły Sztuk Pięknych dla Kobiet działającej w latach 1897–1901[3][4][1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Teofila Certowicz urodziła się 22 maja 1862 w Bryckim[5] jako córka Henryki z domu Kuczalskiej i Władysława Certowicza[6]. Miała dwie siostry: Józefę i Anielę[7]. Ojciec był lekarzem, który studiował na Uniwersytecie Kijowskim. Tam poznał Henrykę, matkę Toli, kiedy ta była w szkole – był jej korepetytorem. Zmarł w czasie powstania styczniowego w bitwie pod Bahłajami. Henryka zmarła w wyniku gruźlicy. Po śmierci rodziców siostry zamieszkały w majątku rodzinnym w Konstantynówce u babci Kamili Kuczalskiej[8].

Tola pobierała nauki u Marcela Guyskiego[9][10] w Krakowie na Wyższych Kursach dla Kobiet dra A. Baranieckiego[11]. Po dwóch latach (w 1882) wyjechała do Paryża[2] i zapisała się do Académie Julian[12][13]. Tam kształciła się pod kierunkiem Hélène Bertaux, René Saint-Marceau, Antonina Mercié i Henri Chapu[14] w latach 1882–1893[15]. Wystawiała swoje prace w Paryżu, Wiedniu i Berlinie[5]. Do Krakowa powróciła po około dziesięcioletnim pobycie w Paryżu, w 1891[10].

W 1893 na wystawie w Zachęcie otrzymała trzecią nagrodę za płaskorzeźbę w brązie „Fragment”[16][17].

W latach 1897[10]–1901[18] zajmowała się działalnością pedagogiczną, prowadząc Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet. Była to pierwsza szkoła artystyczna w Krakowie, w której mogły się uczyć kobiety[6]. Malarstwa i rysunku w tej szkole uczyli Włodzimierz Tetmajer i Jacek Malczewski[19][10]. Teofila uczyła rzeźby. Szkoła miała być wzorowana na programach podobnych do szkół zachodnich i prezentować bardzo dobry poziom[10]; została zamknięta z powodu braku środków finansowych[20]. Do szkoły uczęszczała m.in. Maria Niedzielska[21], Maria Czaykowska[22], Jadwiga Gałęzowska[23]. Około 1902 mieszkała w Bronowicach Małych, jednak jej pracownia mieściła się przy ul. Wolskiej 16.

Była w swoich czasach wybitną postacią, a jej twórczość rzeźbiarską charakteryzuje, obok profesjonalnych umiejętności, duża wrażliwość i zindywidualizowane podejście do podjętych tematów, jak również portretowanych osób[1].

Józef Nekanda Trepka pisał o niej w 1902 w „Tygodniku Illustrowanym”[24]:

Malarki mają łatwiejsze zadanie ze względu na mniejsze trudności techniczne mają ich znacznie więcej; do zwalczenia rzeźbiarki, z których dotychczas, niewiele wybiło się na rzeczywiście samodzielne artystki. Do rzędu tych niewielu polskich „artystek-Rzeźbiarek”, nie „dyletantek” należy bezsprzecznie p. Tola Certowiczówna, przynosząca swemi pracami zaszczyt polskiej rzeźbie. Oprócz wybitnego talentu, trzeba jej przyznać dużo fachowej umiejętności w zakresie plastyki, umiejętności, zdobytej poważnemi a wytrwałemi studyami.

Józef Nekanda Trepka, Tola Certowiczówna, „Tygodnik Ilustrowany” nr 47 z 1902

Od 1902 do 1903 była przewodniczącą Koła Artystek Polskich w Krakowie[25]. W 1904 przeniosła się do Warszawy[19], gdzie 8 grudnia 1904 wstąpiła do Zgromadzenia Panien Kanoniczek w Warszawie i oddała się działalności filantropijnej.

Swój pozostały majątek zapisała na internat dla młodzieży męskiej z niezamożnych domów[5].

W 1910 zaprezentowała 14 swoich prac na wystawie w Zachęcie[26].

Nigdy nie wyszła za mąż, ani nie miała dzieci.

Zmarła 18 września 1918 w wieku 56 lat. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[27] razem z innymi siostrami ze Zgromadzenia Panien Kanoniczek (kwatera 19, rząd 3, miejsce 1, 2, 3)[28].

Jest autorką medalionu na grobie jej koleżanki rzeźbiarki z Wyższych Kursów dla Kobiet A. Baranieckiego Antoniny Rożniatowskiej na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[potrzebny przypis].

Prace rzeźbiarskie[edytuj | edytuj kod]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Morfeusz, Pałac Czapskich w Krakowie
    Morfeusz, Pałac Czapskich w Krakowie
  • Teofila Certowicz, Morfeusz (część fontanny w ogrodzie Pałacu Czapskich w Krakowie)
    Teofila Certowicz, Morfeusz (część fontanny w ogrodzie Pałacu Czapskich w Krakowie)
  • Sygnatura na rzeźbie Morfeusza
    Sygnatura na rzeźbie Morfeusza
  • Akt siedzącego mężczyzny, ok. 1888
    Akt siedzącego mężczyzny, ok. 1888
  • Pokora, przed 1918
    Pokora, przed 1918

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według innych autorów koło Berdyczowa[5][37]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Teofila (Tola) Certowicz (1862 Bryckie powiat Lipowiec – 1918 Warszawa). Popiersie Krystyny z Tyszkiewiczów Potockiej.
  2. ↑ a b Teofila (Tola) Certowicz. ArtInfo.pl. [dostęp 2016-05-04].
  3. ↑ Nekrologia. Tola Certowiczówna „Czas” 1918, nr 426 z 26 września s. 3.
  4. ↑ Ruch kobiecy w Polsce/Kobiety w malarstwie i rzeźbie – Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2020-04-13].
  5. ↑ a b c d Szymon Konarski: Kanoniczki Warszawskie. Paryż: 1952, s. 209.
  6. ↑ a b c d e f Władysław Konopczyński: Polski słownik biograficzny. T. 3. Nakł. Polskiej Akademii Umiejętności, 1937, s. 234.
  7. ↑ Teofila Certowicz [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-04-14].
  8. ↑ Elżbieta Górecka, Arleta Garbień, Życie i działalność Andrzeja Średniawskiego: Leon Rogoziński – przyjaciel A. Średniawskiego – cz. II [online], Życie i działalność Andrzeja Średniawskiego, 11 listopada 2015 [dostęp 2020-04-13].
  9. ↑ a b H. Piątkowski, Ś. p. Tola Certowiczówna, „Kurier Warszawski” nr 266, wydanie poranne. R. 98, z dnia 26 IX 1918, s. 3.
  10. ↑ a b c d e Katarzyna Dormus: Rozwój form wychowania estetycznego i nauczania rysunku w Krakowie w latach 1850–1914. Polska akademia Nauk, 1998, s. 139.
  11. ↑ Joanna Sosnowska, Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880–1939, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, s. 121, ISBN 83-85938-84-2.
  12. ↑ Académie Julian [online], oneartyminute.com [dostęp 2020-04-14].
  13. ↑ Certowicz [online], sites.google.com [dostęp 2020-04-14].
  14. ↑ Janina Wiercińska, Certowicz Teofila w: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających. Malarze Rzeźbiarze Graficy, t. T. I (A–C), Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1971, s. 305.
  15. ↑ Ewa Bobrowska, Emancypantki? Artystki Polskie w Paryżu na przełomie XIX I XX wieku [online], s. 14 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-15].
  16. ↑ Konkurs rzeźbiarski w Towarzystwie zachęty sztuk pięknych, „Tygodnik Ilustrowany” nr 162 z dnia 23 I (4 II) 1893, s. 78.
  17. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie – zbiory cyfrowe [online], Rzeźba, która zdobyła nagrodę., zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  18. ↑ „Czas” 1918 nr 426 z 26 września s. 3.
  19. ↑ a b Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. T. 16–19. Polska Akademia Nauk, 1971, s. 224.
  20. ↑ a b Agnieszka Morawińska, Artystki polskie. Katalog wystawy. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1991, s. 127.
  21. ↑ Maria Niedzielska w: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), t. Tom VI, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1998, s. 56.
  22. ↑ Henryk Grzybowski. Wystawa o Romanie Dmowskim. „Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej”. 2011 (19), 2011-06-04. Mirosław Awiżeń. Oficyna Wydawnicza „Brama”. ISSN 1232-0048. (pol.). 
  23. ↑ Jadwiga Gałęzowska – Nautilus Galeria i Dom Aukcyjny [online], nautilus-art.pl [dostęp 2020-04-14].
  24. ↑ Józef Nekanda Trepka, Tola Certowiczówna, „Tygodnik Ilustrowany” (nr 47), 22 listopada 1902, s. 926.
  25. ↑ Zygmunt Łomny: Ku humanistycznej przyszłości świata w nowym stuleciu. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2001, s. 311.
  26. ↑ H. Piątkowski, Trzy wystawy w Zachęcie. Matejko. F. Jasieński. T. Certowiczówna, „Tygodnik Ilustrowany” nr 25 z dnia 18 VI 1910, s. 503.
  27. ↑ Nekrolog Kurier Warszawski 1918 nr 263 s. 4.
  28. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Panny kanoniczki warszawskie, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-04-13].
  29. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie – zbiory cyfrowe [online], Fotografia rzeźby, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  30. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie – zbiory cyfrowe [online], Fotografia rzeźby, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  31. ↑ W kościele na Skałce w Krakowie zob. Augustyn Kordecki.
  32. ↑ Artystyczne, „Życie i Sztuka. Pismo dodatkowe, ilustrowane” („Kraj”), nr 31 z dnia 2 (15) sierpnia 1902, s. 342.
  33. ↑ Według Nekrologu w Muzeum Narodowym w Krakowie.
  34. ↑ Z żałobnej karty. Ś. p. Tolla Certowiczówna, „Bluszcz” nr 41 z dnia 12 X 1918, s. 303–304.
  35. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie – zbiory cyfrowe [online], Fotografia rzeźby, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  36. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie – zbiory cyfrowe [online], zbiory.mnk.pl [dostęp 2021-05-19].
  37. ↑ Katarzyna Mikocka-Rachubowa: Rzeźba polska 19-go wieku od klasycyzmu do symbolizmu. Muzeum Narodowe w Warszawie, 1993. s. 22.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Józef Nekanda Trepka. Tola Certowiczówna. „Tygodnik Ilustrowany”. nr 47, s. 926–927, 1902-11-22. 
  • Nekrologia. Tola Certowiczówna „Czas” nr 426 z 26 września 1918, s. 3.
  • Janina Wiercińska: Certowicz Teofila, [w:] Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających. Malarze Rzeźbiarze Graficy. T. I (A-C). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1971, s. 305.
  • Helena d’Abancourt: Certowicz Teofila, [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. III. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937, s. 234.
  • Cecylia Walewska: Ruch kobiecy w Polsce. Część II. wikisource.org. [dostęp 2020-04-13].
  • I. Bal: Maria Niedzielska w: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). T. VI. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1998, s. 56.
  • Aleksandra Sikora, Szkoły artystyczne dla kobiet w Krakowie (1868-1914), praca licencjacka pod kierunkiem dr hab. Marka Zgórniaka, prof. UJ, Kraków 2017.
  • Joanna Sosnowska: Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003. ISBN 83-85938-84-2.
  • Ewa Bobrowska: Emancypantki? Artystki Polskie w Paryżu na przełomie XIX I XX wieku. www.bu.umk.pl. [dostęp 2020-04-14].
  • Emanuel Swieyowski: Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 1854-1904 : pięćdziesiąt lat działalności dla ojczystej sztuki. Kraków: 1905, s. 40–41.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Teofila_Certowicz&oldid=72809884”