Tatjana Ždanoka
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 8 maja 1950 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie | polityk, matematyk |
| Alma Mater | |
| Partia | |
Tatjana Ždanoka (ros. Татьяна Аркадьевна Жданок, trb. Tatjana Arkadjewna Żdanok; ur. 8 maja 1950 w Rydze) – łotewska polityk i matematyk rosyjskiej narodowości, działaczka mniejszości rosyjskiej na Łotwie, liderka partii Rosyjski Związek Łotwy. Posłanka do Parlamentu Europejskiego VI, VII, VIII i IX kadencji.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Studia matematyczne ukończyła na Uniwersytecie Łotwy w 1972. W 1992 uzyskała doktorat z zakresu nauk matematycznych, od 1972 pracowała jako wykładowczyni akademicka.
Karierę polityczną rozpoczęła w Komunistycznej Partii Łotwy/KPZR. Pod koniec lat 80., gdy Łotwa dążyła do odzyskania niepodległości, była działaczką Interfrontu opowiadającego się za pozostaniem Łotewskiej SRR w składzie Związku Radzieckiego. W wyborach w 1990 uzyskała mandat deputowanej z ramienia Interfrontu. W latach 1990–1993 posłowała do Rady Najwyższej – gdy w 1990 Łotwa ogłaszała swoją niepodległość, prosowieccy posłowie, w tym Tatjana Ždanoka, opuścili salę obrad.
W 1993. nie została dopuszczona do udziału w pierwszych po 1931 wolnych wyborach do parlamentu, ze względu na promoskiewskie stanowisko jej partii w 1991. Możliwości startu w wyborach odmawiano jej również w latach 1995, 1998 i 2002, za co zaskarżyła państwo łotewskie przed Europejski Trybunał Praw Człowieka. Jednocześnie w latach 1989–1994 i 1997–1999 zasiadała w radzie miejskiej Rygi.
Jako że ordynacja z 2004 zezwoliła na kandydowanie dawnym członkom Komunistycznej Partii Łotwy w wyborach do Parlamentu Europejskiego, wystartowała, uzyskując mandat eurodeputowanej z ramienia ugrupowania O Prawa Człowieka w Zjednoczonej Łotwie (PCTVL), którego była współprzewodniczącą. Formacja zdobyła wówczas 10,66% głosów, co przełożyło się na jeden mandat, który przypadł właśnie Tatjanie Ždanoce. W PE zasiadła we frakcji Zielonych i Wolnego Sojuszu Europejskiego. Tatjana Ždanoka stała się postacią budzącą na Łotwie liczne kontrowersje: jedni uznali ją za osobę bezkompromisowo broniącą praw mieszkających w kraju członków rosyjskojęzycznej mniejszości, inni zaczęli oskarżać o wielkoruski szowinizm i działanie z inspiracji Kremla w celu rozbijania jedności państwa łotewskiego[1].
W 2005 została przewodniczącą Federacji Partii Rosjan w Unii Europejskiej, skupiającej organizacje mniejszości rosyjskiej działające na terenie UE, w tym koalicję O Prawa Człowieka w Zjednoczonej Łotwie. 12 maja 2005 jako jedyna przedstawicielka państw bałtyckich głosowała przeciwko rezolucji Parlamentu Europejskiego potępiającego ich aneksję przez ZSRR[2]. Deklaruje krytyczny stosunek do lansowanego przez władze łotewskie antykomunizmu[3].
Podczas konfliktu rosyjsko-gruzińskiego w 2008 zaangażowała się po stronie Rosji – jej ugrupowanie w Sejmie łotewskim powołało grupę parlamentarną na rzecz współpracy z Osetią Południową i Abchazją[4]. Sama Tatjana Ždanoka odwiedziła w marcu 2009 wraz z włoskim eurodeputowanym Giuliettem Chiesą zniszczone wojną Cchinwali.
W maju 2009 została uznana przez organizację votewatch.eu za najbardziej sumienną łotewską posłankę, gdyż w ciągu 5 lat uczestniczyła w 96,64% posiedzeń plenarnych zgromadzenia[5]. W maju 2014 również przyznano jej status najbardziej pracowitej posłanki[6].
W wyborach europejskich w 2009 z powodzeniem ubiegała się o reelekcję z pierwszego miejsca listy ugrupowania PCTVL[7]. Ponownie przystąpiła do grupy zielonych i regionalistów, została członkinią Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Petycji. W wyborach w 2010 była kandydatką PCTVL na urząd premiera Łotwy[8]. W wyborach parlamentarnych w 2014 uzyskała reelekcję do Parlamentu Europejskiego VIII kadencji[9]. W marcu 2018 zrezygnowała z mandatu eurodeputowanej. W wyborach w 2019 ponownie jednak startowała do PE, uzyskując mandat posłanki IX kadencji[10].
W marcu 2022 była jedną z kilkunastu deputowanych, którzy głosowali przeciwko rezolucji PE potępiającej inwazję Rosji na Ukrainę (2022)[11]. W tym samym miesiącu znalazła się poza frakcją Zielonych i Wolnego Sojuszu Europejskiego.
W styczniu 2024 portal The Insider opublikował materiały wskazujące na wieloletnią współpracę Tatjany Ždanoki z rosyjskim wywiadem. Dziennikarze ustalili, że polityk współpracowała z co najmniej dwoma agentami Federalnej Służby Bezpieczeństwa, którym zdawała raporty ze swojej działalności i od których otrzymywała finansową gratyfikację[12][13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wacław Radziwinowicz. Egzamin z łotewskości. „Gazeta Wyborcza”, 5 czerwca 1998.
- ↑ Resolutions. halldor2.blogspot.com, 25 maja 2005. [dostęp 2010-09-19]. (ang.).
- ↑ Татьяна Жданок: из Эстонии в Латвию перешел вирус несвободы. eursa.eu, 19 marca 2009. [dostęp 2012-09-13]. (ros.).
- ↑ Izveidota Saeimas deputātu grupa Dienvidosetijas un Abhāzijas atbalstam. pctvl.lv. [dostęp 2010-09-19]. (łot.).
- ↑ Ždanoka no Latvijas eiroparlamentāriešiem visbiežāk piedalījusies plenārsēdēs. tvnet.lv, 16 maja 2009. [dostęp 2010-09-19]. (łot.).
- ↑ Kā balsoja Latvijas deputāti 15 nozīmīgākajos EP balsojumos?. delna.lv, 7 maja 2014. [dostęp 2014-05-28]. (łot.).
- ↑ Татьяна Жданок возглавила европейский список кандидатов ЗаПЧЕЛ. tatjanazdanok.lv, 23 marca 2009. [dostęp 2010-09-19]. (ros.).
- ↑ PCTVL par premjera amata kandidāti izvirza Tatjanu Ždanoku. apollo.lv, 30 sierpnia 2010. [dostęp 2010-10-19]. (łot.).
- ↑ Jānis Kincis: Oficiālie rezultāti: Pirmo reizi EP krēslos sēdīsies Pabriks, Mamikins un Grigule. diena.lv, 26 maja 2014. [dostęp 2014-05-26]. (łot.).
- ↑ Eiropas Parlamenta vēlēšanas 2019. epv2019.cvk.lv. [dostęp 2019-05-29]. (łot.).
- ↑ Latvian MEP refuses to condemn Russian invasion of Ukraine. lsm.lv, 2 marca 2022. [dostęp 2022-04-03]. (łot.).
- ↑ Christo Grozew, Michael Weiss, Roman Dobrokhotov: Exclusive: Latvian Member of European Parliament is an agent of Russian intelligence, leaked emails confirm. theins.ru, 29 stycznia 2024. [dostęp 2024-01-30]. (ang.).
- ↑ Jarosław Marczuk: The Insider: europarlamentarzystka z Łotwy współpracuje z wywiadem Rosji. wyborcza.pl, 30 stycznia 2024. [dostęp 2024-01-30].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2022-04-03].
- Curriculum vitae na stronie PCTVL. [dostęp 2010-09-19]. (ang.).