Tadeusz Rosner

Tadeusz Rosner
Data i miejsce urodzenia

2 stycznia 1899
Kraków

Data i miejsce śmierci

5 czerwca 1972
Szczecin

Profesor nauk chemicznych
Specjalność: technologia włókien sztucznych
Alma Mater

Politechnika Warszawska

Doktor honoris causa
Politechnika Szczecińska – 1971
Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Szczecińska

rektor Politechniki Szczecińskiej (1953—1958)
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Tadeusz Aleksander Rosner (ur. 2 stycznia 1899 w Krakowie, zm. 5 czerwca 1972 w Szczecinie) – specjalista w zakresie technologii włókien sztucznych, jeden z twórców Politechniki Szczecińskiej (PS) i jej rektor w latach 1953–1958, jeden z twórców i dziekan Wydziału Chemicznego PS, członek założyciel Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego, Doctor Honoris Causa Politechniki Szczecińskiej[1][2][3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

W 1917 ukończył szkołę średnią. Uczestniczył w I wojnie światowej. Po demobilizacji w 1920 studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1925 roku otrzymał dyplom inżyniera chemika[3].

Okres pracy w przemyśle chemicznym (1928–1948)[edytuj | edytuj kod]

Przędzalnia wiskozowa w Muzeum Wiskozy w Échirolles (Francja)
Szczecin–Żydowce, Zakłady „Wiskord” (zamknięte w 2000 roku)

Po studiach pracował początkowo zakładach włókienniczych pod Turynem. W 1928 został zatrudniony w fabryce sztucznego jedwabiu w Tomaszowie Mazowieckim (Łódzki Okręg Przemysłowy), gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej, poznając różne aspekty technologii i inżynierii chemicznej.

W fabryce (rok uruchomienia: 1912) sztuczny jedwab produkowano metodą nitroceluozową (bawełna strzelnicza), opartą na odkryciu Audemarsa z 1855 (właściwości przędzalnicze alkoholowo-eterowych roztworów nitrocelulozy) i wdrożoną w skali przemysłowej przez Chardonneta w 1885. Był to pierwszy sposób naśladowania procesu wytwarzania jedwabnych nici przez gąsienice jedwabnika, który opanowano w skali przemysłowej[4]. W kolejnych latach proces technologiczny udoskonalono, również w zakładach tomaszowskich[5][6].

Okres okupacji spędził w Warszawie i Krakowie[3], a po wojnie wrócił do znacjonalizowanej fabryki w Tomaszowie („Wistom”). W 1945, w czasie wznawiania produkcji, był jej naczelnym dyrektorem[1][5], a następnie (1946) pełnił funkcję dyrektora Zjednoczenie Przemysłu Włókien Sztucznych "Chemitex" (Łódź)[1][3] i dyrektora Biura Konstrukcyjnego dla Odbudowy Fabryki Sztucznego Jedwabiu w Łodzi (1947–1948)[1].

W 1948 objął stanowisko dyrektora Biura Projektów Przemysłu Włókien Sztucznych w Szczecinie, gdzie trwała odbudowa zniszczonej w czasie wojny Vereinigte Glanzstoff-Fabriken AG Elberfeld, Werk Sydowsaue (Zjednoczone Fabryki Tkanin Sztucznych SA w Elberfeld, Zakład w Żydowcach). Już w styczniu 1946 w fabryce Wiskord uruchomiono produkcję tekstry (argony, zobacz krajka), a w latach następnych – z pomocą specjalistów z fabryki w Tomaszowie – produkcję jedwabiu sztucznego (1950) oraz innych włókien i wyrobów z tworzyw sztucznych[1].

Okres pracy w szkolnictwie wyższym (1948–1972)[edytuj | edytuj kod]

Od chwili przyjazdu do Szczecina (1948) włączył się do prac zespołu, organizującego w tym mieście uczelnię techniczną. Już w 1947 utworzono Szkołę Inżynierską z trzema Wydziałami: Elektrycznym, Inżynierii Lądowej i Mechanicznym. W kolejnym roku przystąpiono do tworzenia Wydziału Chemicznego. Pierwszy dziekan tego Wydziału – Jerzy Szmid – opracował plan 3-letniego studium chemii (zatwierdzony przez Ministerstwo Oświaty) i organizował pierwsze laboratoria chemiczne. Wraz z pierwszymi studentami poszukiwał sprzętu laboratoryjnego i odczynników w ruinach fabryki benzyny syntetycznej w Policach[1][7][3].

Politechnika Szczecińska – budynek Wydziału Technologii Chemicznej („Stara Chemia”)
Dzianina ze sztucznego jedwabiu wiskozowego
Ksantogenian celulozy (wiskoza)

Utworzył Katedrę Maszynoznawstwa Chemicznego. We wrześniu następnego roku powołano Katedrę Inżynierii Chemicznej, a T. Rosner został jej kierownikiem[8]. W kwietniu 1951 przyznano na Wydziale pierwszy dyplom inżyniera-chemika (specjalizacja: inżynieria chemiczna)[3].

W roku akademickim 1950/1951 los Wydziału Chemicznego był zagrożony, głównie z powodu niedoborów kadrowych. Zagrożenie likwidacją udało się zażegnać dziekanowi – Tadeuszowi Rosnerowi (kadencja 1950–1953). Doprowadził on do powołania ministerialnej komisji (profesorowie: Osman Achmatowicz, Jan Zmaczyński i Janusz Ciborowski), która zaleciła odroczenie ministerialnej decyzji o likwidacji. Pozwoliło to uzupełnić braki kadrowe i zapewnić Wydziałowi dalszy rozwój[7][3].

Od 1956 roku do emerytury (1969) był kierownikiem Katedry Włókien Sztucznych[3]. Pełnił też funkcję rektora uczelni w okresie jej przekształcania w Politechnikę Szczecińską (1953–1958). Był po raz drugi dziekanem Wydziału w latach 1964–1969[7][3].

Zmarł w 1972 roku w Szczecinie[1][3]. Pochowany został na cmentarzu Centralnym w Szczecinie (kwatera 45B)[9].

Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]

Na jego dorobek naukowy składa się około sześćdziesięciu prac naukowych, opublikowanych w czasopismach naukowo-technicznych lub referowanych na konferencjach, oraz sześć patentów. Publikacje dotyczą obszaru technologii i inżynierii chemicznej, związanego z produkcją włókien sztucznych (modyfikowanych biopolimerów) i syntetycznych i z procesami ochrony środowiska[3], np.:

  • T. Rosner, Włókna sztuczne, Tworzywa Sztuczne, WNT 1966[10][11],
  • T. Rosner, H. Wojcikiewicz, Włókna syntetyczne, Tworzywa Sztuczne, WNT 1969[12],
  • T. Rosner i wsp., Zagadnienie ścieków fenolowych odprowadzanych do Odry przez zakłady przemysłowe położone w województwie szczecińskim (Przemysł Chemiczny, 1960)[13],
  • T. Rosner i wsp., Stopień polimeryzacji polialkoholu winylowego w zależności od metody otrzymywania (Zeszyty Naukowe Politechniki Szczecińskiej, 1961)[14],
  • T. Rosner i wsp., Przyrząd do pomiaru przewodności cieplnej (Pomiary Automatyka Kontrola, 1963)[13].

Działalność pozauczelniana[edytuj | edytuj kod]

Był członkiem [1][3]:

Odznaczenia i wyróżnienia, upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Pamięć o twórcy Wydziału podtrzymują nauczyciele szczecińskich szkół (wśród nich wielu absolwentów Wydziału Chemicznego PS), o czym świadczy zakres materiału z chemii, przekazany uczestnikom konkursu „Omnibus 2010” nt. Wybitni Polacy w dziejach powojennego Szczecina[15]:

Zakres materiału z chemii: Najważniejsi są ludzie - Rola Uczonych przy powoływaniu i działalności Szkoły Inżynierskiej w Szczecinie oraz Wydziału Chemicznego Politechniki Szczecińskiej:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina, tom II (P–Ż). Szczecin: 2000. ISBN 83-7241-089-5.
  2. ↑ a b Doktorzy Honoris Causa PS. www.tuniv. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n prof. mgr inż. Tadeusz Rosner. www.tuniv.szczecin.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  4. ↑ Atanazy Boryniec: Włókna Sztuczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1956.
  5. ↑ a b Początek historii sztucznego jedwabiu. [w:] Historia Tomaszowa [on-line]. www.tomaszow-tit.pl. [dostęp 2011-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-08)]. (pol.).
  6. ↑ Tomaszów Mazowiecki w okresie powojennym. [w:] Historia Tomaszowa [on-line]. www.tomaszow-tit.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  7. ↑ a b c Historia Wydziału z www ITN. [w:] INSTYTUT TECHNOLOGII CHEMICZNEJ NIEORGANICZNEJ I INŻYNIERII ŚRODOWISKA [on-line]. www.itn.zut.edu.pl. [dostęp 2016-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-21)]. (pol.).; pierwotny tekst z http://www.ps.pl/ps_site/fileadmin/wtich/plikidoartykulow/ITChNiOS_01.pdf jest obecnie niedostępny
  8. ↑ Historia instytutu. [w:] Strona internetowa Instytutu Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska [on-line]. iichipos.zut.edu.pl. [dostęp 2016-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-02)]. (pol.).
  9. ↑ Miejsce spoczynku prof.Rosnera
  10. ↑ Tadeusz Rosner: Tadeusz Rosner, Włókna sztuczne, Tworzywa Sztuczne, WNT 1966. [w:] Katalog Biblioteki Głównej PG [on-line]. katalog.bg.pg.gda.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  11. ↑ Tadeusz Rosner: Tadeusz Rosner, Włókna sztuczne, Tworzywa Sztuczne, WNT 1966. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.com. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  12. ↑ Tadeusz Rosner: Tadeusz Rosner, Henryk Wojcikiewicz, Włókna syntetyczne, Tworzywa Sztuczne, WNT 1969. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.com. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  13. ↑ a b prof. dr. hab. Andrzej B. Więckowski, University of Zielona Góra: List of publications. [w:] Wykaz publikacji [on-line]. www.if.uz.zgora.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
  14. ↑ Tadeusz Rosner i wsp.. Stopień polimeryzacji polialkoholu winylowego w zależności od metody otrzymywania. „Zeszyty Naukowe Politechniki Szczecińskiej”. 26 (Chemia 3), s. 63-81, 1961. Politechnika Szczecińska. (pol.). 
  15. ↑ Wybitni Polacy w dziejach powojennego Szczecina. [w:] Interdyscyplinarny konkurs "OMNIBUS 2010" [on-line]. liceum.collegiumsalesianum.pl. [dostęp 2011-10-08]. (pol.). (informacja usunięta z www szkoły po jej aktualizacji)
Rektorzy Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Szczecinie i Politechniki Szczecińskiej
Rektorzy Wyższej Szkoły Inżynierskiej
(1947–1955)
Rektorzy Politechniki Szczecińskiej
(1955–2008)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Rosner&oldid=70405245”