Tadeusz Bobrowski (1829–1894)
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 19 marca 1829 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 29 stycznia 1894 |
| Zawód, zajęcie | prawnik, ziemianin |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Krewni i powinowaci | Stefan Bobrowski (brat), Joseph Conrad (siostrzeniec) |
Tadeusz Wilhelm Jerzy Bobrowski herbu Jastrzębiec (ur. 19 marca 1829 w Terechowie, w powiecie berdyczowskim guberni kijowskiej; zm. 29 stycznia 1894 w Kaźmierówce w powiecie lipowieckim[1]) – polski właściciel ziemski z Ukrainy, wuj i wychowawca Josepha Conrada, wychowawca dyplomaty Jana Perłowskiego. Autor pamiętnika będącego źródłem do dziejów szlachty polskiej Podola, Wołynia i Ukrainy, szczególnie dla okresu pomiędzy powstaniami listopadowym i styczniowym.
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie Józefa (1790-1850) i Teofili z Pilchowskich. Miał sześcioro rodzeństwa, czterech braci i dwie siostry[2]. Młodszy brat, Stefan, był członkiem Komitetu Centralnego Narodowego i Tymczasowego Rządu Narodowego, przewodniczącym Komisji Wykonawczej Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym, faktycznym przywódcą powstania do końca marca 1863 r.
Dzieciństwo spędził w domu rodziców w Markuszach. Po kilku latach edukacji domowej następnie uczęszczał do szkół w Żytomierzu i w Kijowie. W 1844 r. podjął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Kijowskiego św. Włodzimierza. Dwa lata później przeniósł się do Petersburga, gdzie w 1850 r. uzyskał magisterium z prawa międzynarodowego. Odmówił posady w Uniwersytecie Kazańskim[3], mając plany poświęcenia się karierze administratora. W tym samym roku śmierć ojca zmusiła go do powrotu do majątku rodzinnego w Oratowie w celu opieki nad matką i rodzeństwem[4].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
W 1857 r. ożenił się z bogatą szlachcianką, Józefą Lubowidzką, która zmarła już 10 miesięcy po ślubie w trakcie połogu, osierocając córkę Józefinę[5]. Córka zmarła w wieku 12 lat[6]. Po jej śmierci osiadł w niewielkim majątku Kazimierówka.
Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]
Jako przeciwnik powstań nie zdobył popularności pośród rodaków. Pomimo tego był szanowany ze względu na swoje wykształcenie oraz intelekt. Należał do grupy ziemian optującej za oczynszowaniem chłopów pańszczyźnianych.
Nauczyciel Conrada[edytuj | edytuj kod]
Wcześnie pozbawiony rodziny Bobrowski bardzo zajął się sprawą swojego siostrzeńca, Józefa Teodora Korzeniowskiego (Josepha Conrada) – syna swej siostry, Eweliny z Bobrowskich Korzeniowskiej i Apollona Korzeniowskiego. W latach 1866-67 Józef był pod opieką Tadeusza, po śmierci matki a podczas pobytu ojca na zesłaniu w Wołogdzie. Po śmierci Apollona Korzeniowskiego (1869) Tadeusz został prawnym opiekunem Józefa. Początkowo był niechętny pomysłowi służby morskiej siostrzeńca.
Od emigracji Józefa widział się z nim wprawdzie tylko cztery razy, ale prowadzili obszerną korespondencję, a Józef otrzymywał od niego także pomoc materialną. Obie jego książki autobiograficzne zawierają ciepłe wspomnienia o Bobrowskim, który był podstawowym kontaktem Conrada w Ojczyźnie oraz ważnym dla niego autorytetem.
Pamiętniki[edytuj | edytuj kod]
6 lat po śmierci Bobrowskiego, w 1900 r. nakładem własnym [a] we Lwowie ukazały się 2 tomy Pamiętnika mojego życia z przedmową Włodzimierza Spasowicza. Jak pisze we wstępie z 1979 r. Stefan Kieniewicz znaczną część dzienników stanowi „drobiazgowy opis działalności komitetów włościańskich powołanych do życia w trzech południowo-zachodnich guberniach Cesarstwa do przygotowania reformy stosunków poddańczych”[7]. Część końcowa zapisków zawiera także uwagi na temat powstania styczniowego, do którego autor miał stosunek negatywny[8].
Jednak największe zainteresowanie współczesnych zwróciły liczne wątki obyczajowe. W większości pierwszego tomu oraz części drugiego autor zawarł charakterystykę osób, z którymi się spotykał w trakcie swego życia – przeważnie ziemian ówczesnych guberni wołyńskiej i kijowskiej. Opinie te były zwykle „dosadne” i „nie zawsze pochlebne”, a autor często o ludziach pisał to, o czym „się mówiło szeptem wśród przyjaciół, ale nie uchodziło głosić publicznie”. Często były to posądzenia o „niemoralne lub nieuczciwe prowadzenie się”. Nic dziwnego, że po ukazaniu się Pamiętnik wywołał „namiętne oburzenie i liczne protesty po pismach warszawskich i galicyjskich”, doszło nawet do kilku pojedynków. Nakład rozszedł się błyskawicznie, bo „jedni czytelnicy rzucali się do księgarni w pogoni za niecodzienną sensacją, inni – bezpośrednio zainteresowani – wykupywali i niszczyli nakład”[8]. Krytyczne recenzje wspomnień napisali m.in.: Franciszek Rawita-Gawroński, Walery Przyborowski, Józef Karwicki i Eustachy Iwanowski[9]. Z czasem emocje opadły, a recenzenci po latach przyznawali, że Bobrowski w wielu miejscach miał rację, zarzucając mu tylko niedyskrecję i złośliwość[10].
Opinie współczesnych[edytuj | edytuj kod]
Włodzimierz Spasowicz we wstępie do pośmiertnego wydania jego pamiętników w roku 1900 napisał:
…Każda podupadła narodowość, ale jeszcze nie zamarła, nie przestaje żyć póki jest w niej chociażby szczupła mniejszość ludzi trzeźwo i rozumnie zapatrujących się na przyszłość i stawiących wytrwały opór przeciwko nierozważnym masowym uniesieniom i ruchom. -Mądre po szkodzie i rozważne przykładem następne pokolenia, mogą choć późno dobrych rad posłuchać i dokonane zło o ile możności naprawić. Sądzę, że pod wielu względami i wielu rzeczach Tadeusz Bobrowski pozostanie dla przyszłych naszych pokoleń takim właśnie dobrym doradcą.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kazimierówka al. Antonówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 67.
- ↑ Bobrowski 1979 ↓, T.1, s. 53.
- ↑ Bobrowski 1979 ↓, T.1, s. 442.
- ↑ Bobrowski 1979 ↓, T.1, s. 483.
- ↑ Kieniewicz 1979 ↓, s. 15.
- ↑ Kieniewicz 1979 ↓, s. 19.
- ↑ a b Kieniewicz 1979 ↓, s. 5.
- ↑ a b Kieniewicz 1979 ↓, s. 6.
- ↑ Kieniewicz 1979 ↓, s. 7-9.
- ↑ Kieniewicz 1979 ↓, s. 10-11.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Kieniewicz: Przedmowa wydawcy. W: Tadeusz Bobrowski: Pamiętnik mojego życia. T. 1: O sprawach i ludziach mego czasu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 5-29.
- Tadeusz Bobrowski: Pamiętnik mojego życia. T. 1, 2}. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Pamiętniki T. Bobrowskiego w Kujawskiej Bibliotece Cyfrowej
- Tadeusz Bobrowski – dzieła w bibliotece Polona