Mundur górniczy

Mundur górniczy (śl.: bergmůńok) – uniform przeznaczony dla osób posiadających stopień górniczy. Mundur górniczy jest symbolem przynależności do górniczego stanu, wyrazem tradycji i szczególnego uznania dla ciężkiej i odpowiedzialnej pracy górniczej^[1].

Mundur górniczy w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Stosowne przepisy zawarte są w ustawie o stopniach górniczych, honorowych szpadach górniczych i mundurach górniczych.

Mundur[edytuj | edytuj kod]

Wzorem dla dzisiejszego munduru górniczego był uniform wprowadzony w XVIII wieku na terenie Niemiec w Zagłębiu Ruhry. W Polsce pierwsze mundury wprowadzone zostały w 1817 roku i służyły jako odzież robocza. Wzorem były stroje piechoty Królestwa Polskiego. Różniły się dla poszczególnych stopni pracowników górnictwa. Obecnie używane mundury górnicze (galowe) od tych z XIX wieku różnią się kurtką (frak został zastąpiony marynarką) oraz spodniami (białe zastąpiono czarnymi). Półbuty zastąpiły buty z cholewami. Oprócz tego zrezygnowano z czekana górniczego i wprowadzono damską wersję munduru.

Mundur funkcjonuje jako:

Służbowy mundur górniczy
Galowy mundur górniczy

Pióropusze munduru galowego:

zielony – dla dyrektorów generalnych i dyrektorów górniczych
biały – dla osób dozoru ruchu zakładu górniczego
czarny – dla górników
czerwony – dla orkiestry górniczej (biało-czerwony – dla kapelmistrza).

Szpada górnicza[edytuj | edytuj kod]

Honorową szpadę górniczą można nosić wyłącznie przy galowym mundurze górniczym, zawieszoną pionowo przy lewym boku, na krótkich rapciach, przypiętych do pasa pod kurtką mundurową^[2].

Budowa szpady górniczej^[2]:

długość całkowita: 88 cm
długość głowni: 70 cm
długość rękojeści: 18 cm
trzon rękojeści: drewniany^[a]
jelec w kolorze złotym przechodzący w zintegrowany z nim kabłąk
podkrzyże z oślą podkową

Szpada górnicza jest bronią paradną, stanowiącą ozdobny element munduru, w związku z czym nie posiada cech broni bojowej.

Kolorystyka temblaków wiązanych na szpadzie^[3]^[2]:

chwost zielono-czarny z taśmą zielono-czarną – dla górników
chwost zielono-czarny z taśmą biało-czerwoną – dla osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego
chwost biało-czerwony z taśmą biało-czerwoną – dla pocztu sztandarowego

Stopnie górnicze[edytuj | edytuj kod]

Stopnie górnicze uprawniające do noszenia munduru górniczego:

generalny dyrektor górnictwa

generalny dyrektor górniczy:
- I stopnia
- II stopnia
- III stopnia

generalny honorowy dyrektor górniczy

dyrektor górniczy:
- I stopnia
- II stopnia
- III stopnia

inżynier górniczy:
- I stopnia
- II stopnia
- III stopnia

technik górniczy:
- I stopnia
- II stopnia
- III stopnia

górnik:
- I stopnia
- II stopnia
- III stopnia

Stopnie generalnego dyrektora górniczego i dyrektora górniczego mogą być nadawane osobom posiadającym wyższe wykształcenie. Stopnie inżyniera górniczego mogą być nadawane osobom posiadającym wyższe wykształcenie. Stopnie technika górniczego mogą być nadawane osobom posiadającym średnie wykształcenie. Stopnie górnika mogą być nadawane osobom posiadającym kwalifikacje górnicze.

Stopnie i stanowiska służbowe[edytuj | edytuj kod]

Oznaka stopnia	Nazwa stopnia	Stanowisko służbowe
	Górnik III stopnia	Pracownik na stanowisku młodszego górnika i pracownik na równorzędnym stanowisku pracy w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Górnik II stopnia	Wykwalifikowany górnik (przodowy, strzałowy, kombajnista) w kopalni lub wykwalifikowany pracownik w innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Górnik I stopnia	Wykwalifikowany pracownik w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii. Pracownik ratownictwa górniczego;
	Technik górniczy III stopnia	Technik na stanowisku niższego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii.
	Technik górniczy II stopnia	Technik na stanowisku średniego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii; Technik oraz równorzędne stanowisko pracy w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmującej się problematyką górniczą.
	Technik górniczy I stopnia	Technik wykazujący się szczególnymi wynikami pracy w kopalni, innym przedsiębiorstwie lub jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej, zajmującej się problematyką górniczą; Technik w ratownictwie górniczym;
	Inżynier górniczy III stopnia	Inżynier na stanowisku niższego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii. Specjalista ratownictwa górniczego.
	Inżynier górniczy II stopnia	Inżynier na stanowisku średniego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii. Starszy specjalista, inspektor ratownictwa górniczego.
	Inżynier górniczy I stopnia	Osoby na stanowiskach wyższego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii. Kierownik działu (wydziału) i równorzędne stanowisko pracy w kopalni lub innym przedsiębiorstwie działającym w dziedzinie górnictwa i geologii. Starszy inspektor ratownictwa górniczego.
	Dyrektor górniczy III stopnia	Główny księgowy w kopalni; Radca prawny w kopalni; Generalny projektant, kierownik pracowni, pionu, zakładu, laboratorium zajmującego się problematyką górniczą; Specjalista w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmujący się problematyką górniczą; Specjalista zajmujący się problematyką górniczą w innym ministerstwie bądź urzędzie centralnym; Specjalista w Wyższym Urzędzie Górniczym oraz inspektor zakładów górniczych w okręgowym urzędzie górniczym i specjalistycznym urzędzie górniczym; Zastępca kierownika górniczego pogotowia ratunkowego, zmianowy kierownik górniczego pogotowia ratunkowego.
	Dyrektor górniczy II stopnia	Kierownik ruchu w zakładzie górniczym; Naczelnik wydziału w przedsiębiorstwie górniczym; Specjalista w ministerstwie właściwym do spraw gospodarki, starszy specjalista zajmujący się problematyką górniczą lub geologiczną w innym ministerstwie bądź urzędzie centralnym; Audytor wewnętrzny, starszy specjalista w Wyższym Urzędzie Górniczym, radca prawny, starszy inspektor zakładów górniczych w okręgowym urzędzie górniczym i specjalistycznym urzędzie górniczym; Kierownik zespołu ratownictwa górniczego.
	Dyrektor górniczy I stopnia	Główny inżynier w kopalni; Zastępca kierownika przedsiębiorstwa działającego w dziedzinie górnictwa i geologii; Dyrektor zespołu w przedsiębiorstwie górniczym; Pracownik naukowy zajmujący się problematyką górniczą lub geologiczną w innym ministerstwie bądź urzędzie centralnym; Zastępca dyrektora biura, naczelnik wydziału, główny księgowy, główny specjalista, radca prawny w Wyższym Urzędzie Górniczym, nadinspektor zakładów górniczych w okręgowym urzędzie górniczym i specjalistycznym urzędzie górniczym; Kierownik górniczego pogotowia ratunkowego, zastępca kierownika działu ratownictwa górniczego.
	Generalny honorowy dyrektor górniczy	Osoby szczególnie zasłużone dla górnictwa.
	Generalny dyrektor górniczy III stopnia	Zastępca dyrektora kopalni; Naczelny inżynier kopalni; Kierownik przedsiębiorstwa górniczego działającego w dziedzinie górnictwa i geologii; Dyrektor i zastępca dyrektora w przedsiębiorstwie górniczym; Profesor zajmujący się problematyką górniczą lub geologiczną w jednostce naukowo-badawczej lub dydaktycznej; Zastępca dyrektora departamentu zajmujący się problematyką górniczą lub geologiczną w innym ministerstwie bądź urzędzie centralnym; Naczelnik wydziału, radca ministra, główny specjalista zajmujący się problematyką górniczą w ministerstwie właściwym do spraw gospodarki; Dyrektor biura, radca prezesa w Wyższym Urzędzie Górniczym; Kierownik działu ratownictwa górniczego, konsultant medycznej służby ratownictwa górniczego.
	Generalny dyrektor górniczy II stopnia	Zastępca kierownika przedsiębiorstwa górniczego; Dyrektor kopalni; Kierownik ruchu zakładu górniczego; Kierownik jednostki naukowo-badawczej lub dydaktycznej zajmującej się problematyką górniczą; Dyrektor departamentu zajmujący się problematyką górniczą lub geologiczną w innym ministerstwie bądź urzędzie centralnym; Zastępca dyrektora departamentu w Wyższym Urzędzie Górniczym, zastępca dyrektora okręgowego urzędu górniczego, zastępca dyrektora w specjalistycznym urzędzie górniczym; Kierownik pionu, dyrektor okręgowej stacji ratownictwa górniczego.
	Generalny dyrektor górniczy I stopnia	Kierownik przedsiębiorstwa górniczego; Kierownik lub zastępca kierownika urzędu centralnego; Dyrektor generalny zajmujący się problematyką górniczą lub geologiczną w ministerstwie bądź urzędzie centralnym; Dyrektor departamentu, zastępca dyrektora departamentu zajmujący się problematyką górniczą w ministerstwie właściwym ds. gospodarki; Dyrektor departamentu w Wyższym Urzędzie Górniczym, dyrektor okręgowego urzędu górniczego, dyrektor specjalistycznego urzędu górniczego; Kierownik, zastępca kierownika stacji ratownictwa górniczego.
	Generalny dyrektor górnictwa	Minister, kierownik urzędu centralnego; Sekretarz lub podsekretarz stanu w ministerstwie zajmujący się bezpośrednio problematyką górniczą.

Stopnie i stanowiska służbowe (1983-2003)[edytuj | edytuj kod]

Oznaka stopnia	Nazwa stopnia	Stanowisko służbowe
	Aspirant górniczy III stopnia	Pracownik po przepracowaniu 6 miesięcy pod ziemią w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Aspirant górniczy II stopnia	Pracownik po przepracowaniu 2 lat pod ziemią w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Aspirant górniczy I stopnia	Pracownik wykazujący się dobrymi wynikami w pracy górniczej, posiadający stopień aspiranta górniczego II stopnia w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Górnik III stopnia	Pracownik na stanowisku młodszego górnika i pracownik na równorzędnym stanowisku pracy w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Górnik II stopnia	Wykwalifikowany górnik (przodowy, strzałowy, kombajnista) w kopalni lub wykwalifikowany pracownik w innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Górnik I stopnia	Wykwalifikowany pracownik wyróżniający się szczególnymi wynikami w pracy górniczej; Pracownik ratownictwa górniczego; Brygadzista w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą.
	Technik górniczy III stopnia	Technik na stanowisku niższego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Technik oraz równorzędne stanowisko pracy w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmującej się problematyką górniczą.
	Technik górniczy II stopnia	Technik na stanowisku średniego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Technik oraz równorzędne stanowisko pracy w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmującej się problematyką górniczą; Nauczyciel praktycznej nauki zawodu w szkole górniczej.
	Technik górniczy I stopnia	Technik wykazujący się szczególnymi wynikami pracy w kopalni, innym przedsiębiorstwie lub jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej, zajmującej się problematyką górniczą; Technik w ratownictwie górniczym; Technik-nauczyciel w szkole górniczej.
	Inżynier górniczy III stopnia	Inżynier na stanowisku niższego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Inżynier w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmującej się problematyką górniczą.
	Inżynier górniczy II stopnia	Inżynier na stanowisku średniego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Projektant, starszy specjalista, specjalista i równorzędne stanowisko pracy w jednostce organizacyjnej zajmującej się problematyką górniczą bezpośrednio nadzorowanej przez ministra (kierownika urzędu centralnego); Starszy asystent, asystent, starszy specjalista, specjalista w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmującej się problematyką górniczą; Nauczyciel zawodu w szkole górniczej.
	Inżynier górniczy I stopnia	Osoby na stanowiskach wyższego dozoru w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Kierownik działu (wydziału) i równorzędne stanowisko pracy w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Starszy inspektor w MGiE oraz innym ministerstwie (urzędzie centralnym) zajmującym się problematyką górniczą; Główny specjalista, starszy projektant, naczelnik wydziału, kierownik zakładu i równorzędne stanowisko pracy w jednostce organizacyjnej zajmującej się problematyką górniczą bezpośrednio nadzorowanej przez ministra (kierownika urzędu centralnego); Nauczyciel i kierownik zajęć praktycznych w szkole górniczej.
	Dyrektor górniczy III stopnia	Główny inżynier w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą; Pracownik na samodzielnym stanowisku pracy w MGiE oraz innym ministerstwie (urzędzie centralnym) zajmującym się problematyką górniczą; Główny księgowy, główny ekonomista w zrzeszeniu kopalń lub innym zrzeszeniu przedsiębiorstw zajmujących się problematyką górniczą; Dyrektor szkoły górniczej; Zastępca dyrektora zespołu szkół górniczych; Generalny projektant, kierownik pracowni, pionu, zakładu, laboratorium, adiunkt, główny specjalista w jednostce naukowo-badawczej i projektowo-konstrukcyjnej zajmującej się problematyką górniczą.
	Dyrektor górniczy II stopnia	Pierwszy zastępca dyrektora (naczelny inżynier), zastępca dyrektora kopalni lub innego przedsiębiorstwa zajmującego się problematyką górniczą; Inspektor kopalń, główny specjalista, naczelnik wydziału w zrzeszeniu kopalń lub innym zrzeszeniu przedsiębiorstw zajmujących się problematyką górniczą; Starszy specjalista i specjalista w MGiE, starszy specjalista i specjalista w innym ministerstwie (urzędzie centralnym) zajmującym się problematyką górniczą; Dyrektor zespołu szkół górniczych.
	Dyrektor górniczy I stopnia	Dyrektor kopalni lub innego przedsiębiorstwa zajmującego się problematyką górniczą; Główny specjalista, naczelnik wydziału w MGiE, starszy specjalista i specjalista w innym ministerstwie (urzędzie centralnym) zajmującym się problematyką górniczą; Docent w jednostce naukowo-badawczej zajmującej się problematyką górniczą.
	Generalny dyrektor górniczy III stopnia	Wicedyrektor departamentu w MGiE; Wicedyrektor departamentu w innym ministerstwie (urzędzie centralnym) zajmującym się problematyką górniczą; Zastępca dyrektora zrzeszenia kopalń lub innego zrzeszenia przedsiębiorstw zajmującego się problematyką górniczą; Zastępca dyrektora wielozakładowego przedsiębiorstwa zajmującego się problematyką górniczą; Zastępca dyrektora, sekretarz naukowy, profesor w jednostce naukowo-badawczej zajmującej się problematyką górniczą.
	Generalny dyrektor górniczy II stopnia	Dyrektor departamentu w MGiE; Dyrektor departamentu w innym ministerstwie (urzędzie centralnym) zajmującym się problematyką górniczą; Dyrektor zrzeszenia kopalń lub innego zrzeszenia przedsiębiorstw zajmującego się problematyką górniczą; Dyrektor wielozakładowego przedsiębiorstwa zajmującego się problematyką górniczą; Dyrektor jednostki organizacyjnej zajmującej się problematyką górniczą wykonującej określone funkcje ministerstwa; Dyrektor jednostki naukowo-badawczej zajmującej się problematyką górniczą.
	Generalny dyrektor górniczy I stopnia	Kierownik urzędu centralnego, podsekretarz stanu w ministerstwie, zastępca kierownika urzędu centralnego, generalny dyrektor w ministerstwie, zajmujący się problematyką górniczą.
	Generalny dyrektor górnictwa (podsekretarz stanu)	Na wniosek ministra górnictwa i energetyki: Kierownik urzędu centralnego, podsekretarz stanu w ministerstwie, generalny dyrektor w MGiE oraz innych ministerstwach, zajmujący się problematyką górniczą.
	Generalny dyrektor górnictwa (minister)	Minister górnictwa i energetyki.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Lis Major

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Mimo oficjalnych wytycznych, dużą popularnością cieszą się trzony wykonane z tworzyw sztucznych zamiast drewna.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Art. 11 ust. 1 Ustawy z dnia 14 lutego 2003 r. o stopniach górniczych, honorowych szpadach górniczych i mundurach górniczych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1362).
↑ ^a ^b ^c Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 września 2003 r. w sprawie stanowisk służbowych, stopni górniczych, wzorów mundurów górniczych i honorowej szpady górniczej (Dz.U. z 2003 r. nr 181, poz. 1771).
↑ Wzory mundurów górniczych, szpad górniczych i odznak stopni górniczych – https://web.archive.org/web/20060522102737/http://www.senat.gov.pl/k5/dok/sejm/033/1030zal.pdf.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zbiór przepisów o stopniach górniczych. Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, czerwiec 1983 r.
Zarządzenie nr 12 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 maja 1983 r. w sprawie określenia wzorów mundurów górniczych służbowych i uroczystych oraz zasad ich noszenia, oznak stopni górniczych, a także wzorów wniosku o nadanie stopnia górniczego, dyplomu i legitymacji.
Zarządzenie nr 12 Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 1983 r. w sprawie warunków i trybu nadawania stopni górniczych oraz wzorów i norm przydziału mundurów górniczych.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 września 2003 roku w sprawie stanowisk służbowych, stopni górniczych, wzorów mundurów górniczych i szpady górniczej.

[3] Mimo oficjalnych wytycznych, dużą popularnością cieszą się trzony wykonane z tworzyw sztucznych zamiast drewna.

[1] Art. 11 ust. 1 Ustawy z dnia 14 lutego 2003 r. o stopniach górniczych, honorowych szpadach górniczych i mundurach górniczych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1362).

[:1771-2] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 września 2003 r. w sprawie stanowisk służbowych, stopni górniczych, wzorów mundurów górniczych i honorowej szpady górniczej (Dz.U. z 2003 r. nr 181, poz. 1771).

[4] Wzory mundurów górniczych, szpad górniczych i odznak stopni górniczych – https://web.archive.org/web/20060522102737/http://www.senat.gov.pl/k5/dok/sejm/033/1030zal.pdf.

[1]

[2]

[a]

[3]

Mundur górniczy