Szarańczyn
 Szarańczyn strąkowy | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | szarańczyn | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Ceratonia Linnaeus Sp. Pl. 1026. 1 Mai 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| C. siliqua L.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Szarańczyn, różkowiec[4] (Ceratonia L.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Należą do niego dwa gatunki drzew, z których Ceratonia oreothauma odkryty został dopiero w końcu XX wieku w Jemenie i Somalii. Znacznie bardziej rozpowszechnionym gatunkiem, też uprawianym jest szarańczyn strąkowy Ceratonia siliqua, pochodzący ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Rośliny te rosną w na terenach suchych i skalistych, często w makii[5][6]. Kwiaty rozwijają się jesienią i zapylane są przez pszczoły[6].
Szarańczyn strąkowy jest ważną rośliną użytkową o różnorodnych zastosowaniach. Współcześnie użytkowany jest głównie jako roślina paszowa i surowiec do produkcji gumy karobowej. Nasiona używane są jako substytut kawy i kakao. Wykorzystywane jest drewno, jako roślina lecznicza i kosmetyczna[5][6].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od jego greckich nazw (ceratonia, ceronia i ceratea). Od nich też pochodzić ma nazwa jednostki masy karat odpowiadającej średniej masie nasion szarańczynu[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa osiągające zwykle do 10 m wysokości, ale bardzo rozłożyste[6].
- Liście
- Skrętoległe, skórzaste, parzysto-pierzaste, złożone zwykle z czterech par okrągławych listków[6].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w kotkowate kwiatostany, przy czym zwykle kwiaty różnych płci występują na różnych roślinach (są one dwupienne), rzadziej tworzą się na tych samych (choć z reguły w różnych kwiatostanach). Kwiaty nie mają płatków korony, a pięć zielonych działek kielicha szybko odpada. W kwiatach męskich rozwija się 5 wolnych pręcików. Kwiaty żeńskie zawierają jeden górny słupek z górną zalążnią[6].
- Owoce
- Duże strąki osiągające do 20 cm długości, skórzaste i ciemnobrązowe. Nasiona są owalne[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z szeroko ujmowanej podrodziny brezylkowych Caesalpinioideae[7][2]. Rodzaj wskazywany jest jako blisko spokrewniony z Acrocarpus i tworzący wspólny klad z rodzajami Tetrapterocarpon z Madagaskaru i Umtiza z południowej Afryki. Cała ta grupa jest siostrzana kladowi obejmującemu rodzaje glediczja Gleditsia i kłęk Gymnocladus[5].
- Wykaz gatunków[8]
- Ceratonia siliqua L. – szarańczyn strąkowy
- Ceratonia oreothauma Hillc. et al. Kew Bull. 35:261. 1980
- C. oreothauma subsp. oreothauma
- C. oreothauma subsp. somalensis
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-28] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-28].
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 91.
- ↑ a b c d G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 133. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 275. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Genus: Gymnocladus Lam.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-27]. (ang.).
- ↑ Genus: Ceratonia L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-28]. (ang.).