Szachowe mecze pretendentów

Mecze pretendentów FIDE stanowiły trzeci i najwyższy szczebel eliminacji (po turniejach strefowych i międzystrefowych) wyłaniających przeciwnika dla mistrza świata w szachach (jedyny wyjątek miał miejsce w roku 1996, gdy finałowy mecz pretendentów był zarazem spotkaniem o mistrzostwo świata).

Mecze pretendentów[edytuj | edytuj kod]

Projekt regulaminu meczów, które zastąpiły turnieje pretendentów począwszy od szóstego cyklu rozgrywek, powstał w wyniku wniosku federacji szachowej USA na Kongresie FIDE w Sztokholmie w roku 1962. Wniosek ten był w prostej linii realizacją pomysłu Bobby Fischera, który nie widział sensu uczestnictwa w turniejach pretendentów, w których połowę (lub więcej) zawodników stanowili reprezentanci ZSRR (według amerykańskiego arcymistrza zawodnicy radzieccy szybko remisowali pojedynki między sobą, dzięki czemu zapewniali sobie dodatkowe dni wolne w tych długich i wyczerpujących turniejach, natomiast przeciwko niemu grali z pełnym zaangażowaniem).

Przez dwadzieścia lat formuła meczów była niezmienna. Brało w nich udział po 8 zawodników: 6 najlepszych z turnieju międzystrefowego (w przypadku dwóch turniejów – po 3, a w przypadku trzech – po 2 najlepszych z każdego turnieju) oraz 2 uczestników poprzedniego finałowego meczu pretendentów (ewentualnie ustępujący mistrz świata).

Pierwsze zmiany w regulaminie pojawiły się w roku 1985, wprowadzono wówczas pośrednią eliminację w postaci turnieju pretendentów, który wyłonił tylko 4 zawodników biorących udział w meczach pretendentów, zaś najlepszy z tej czwórki spotkał się w meczu finałowym z wicemistrzem świata Anatolijem Karpowem. Również kolejne cykle przyniosły duże modyfikacje – w XIV w I rundzie spotkań rozegrano 7 meczów (9 zawodników z turniejów międzystrefowych, 4 ćwierćfinalistów poprzedniej edycji meczów pretendentów oraz 1 zawodnik wyznaczony przez organizatora). Ósemkę ćwierćfinalistów uzupełnił wicemistrz świata Anatolij Karpow. W XV cyklu w I rundzie ponownie rozegrano 7 spotkań, a wśród uczestników było 11 najlepszych z turnieju międzystrefowego oraz 3 półfinalistów poprzedniego cyklu. W II rundzie stawkę ponownie uzupełnił Anatolij Karpow. Ostatni turniej (cykl XVI), przed gruntowną zmianą zasad wyłaniania mistrza w szachach, był wyjątkowy z powodu wyeliminowania z rozgrywek Garriego Kasparowa i Nigela Shorta, którzy rozegrali w roku 1993 mecz o mistrzostwo świata PCA. W tym turnieju, w I rundzie rozegrano tylko 6 spotkań, w których wystąpiło 10 szachistów z turnieju międzystrefowego oraz 2 uczestników meczów półfinałowych poprzedniej edycji). W II rundzie rozegrano tylko 3 spotkania, a dopiero w rundzie III trójkę zwycięzców spotkań ćwierćfinałowych uzupełnił Anatolij Karpow. Cykl ten był również wyjątkowy z tego względu, iż zwycięzcy meczów półfinałowych grali od razu o tytuł mistrza świata.

Konkurencyjne dla FIDE Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów PCA zorganizowało tylko jeden cykl wyłaniający swojego mistrza świata: ósemka ćwierćfinalistów składała się z 7 najlepszych zawodników z turnieju międzystrefowego oraz wicemistrza świata PCA (Nigel Short). Kolejnych edycji nie udało się rozegrać z powodu rozpadu tej federacji w roku 1995.

W latach 1998, 1999, 2000, 2002 i 2004 pięciu kolejnych mistrzów świata wyłaniano w odrębnych turniejach (z udziałem min. 64 zawodników), w ramach których rozgrywano mecze systemem pucharowym, natomiast w roku 2005 rozegrano tzw. turniej unifikacyjny w San Luis, w którym zwyciężył Weselin Topałow. Do odrębnych meczów pretendentów powrócono w 2007 roku.

Cykl 1964-66 (B. Spasski)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1965Ryga        
  Borys Spasski  6
1965 – Ryga
  Paul Keres  4  
  Borys Spasski  5½
1965 – Moskwa
    Jefim Geller  2½  
  Jefim Geller  5½
1965 – Tbilisi
  Wasilij Smysłow  2½  
  Borys Spasski  7
1965 – Bled
    Michaił Tal  4
  Michaił Tal  5½
1965 – Bled
 Węgry Lajos Portisch  2½  
  Michaił Tal  5½
1965 – Bled
   Dania Bent Larsen  4½  
 Dania Bent Larsen  5½
  Borislav Ivkov  2½  


Cykl 1967-69 (B.Spasski)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1968Suchumi        
  Borys Spasski  5½
1968 – Malmö
  Jefim Geller  2½  
  Borys Spasski  5½
1968 – Poreč
   Dania Bent Larsen  2½  
 Dania Bent Larsen  5½
1968 – Kijów
 Węgry Lajos Portisch  4½  
  Borys Spasski  6½
1968 – Amsterdam
    Wiktor Korcznoj  3½
  Wiktor Korcznoj  5½
1968 – Moskwa
 Stany Zjednoczone Samuel Reshevsky  2½  
  Wiktor Korcznoj  5½
1968 – Belgrad
    Michaił Tal  4½  
  Michaił Tal  5½
  Svetozar Gligorić  3½  


Cykl 1970-72 (B.Fischer)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1971Vancouver        
 Stany Zjednoczone Bobby Fischer  6
1971 – Denver
  Mark Tajmanow  0  
 Stany Zjednoczone Bobby Fischer  6
1971 – Las Palmas
   Dania Bent Larsen  0  
 Dania Bent Larsen  5½
1971 – Buenos Aires
  Wolfgang Uhlmann  3½  
 Stany Zjednoczone Bobby Fischer  6½
1971 – Sewilla
    Tigran Petrosjan  2½
  Tigran Petrosjan  4
1971 – Moskwa
 Niemcy Robert Hübner  3  
  Tigran Petrosjan  5½
1971 – Moskwa
    Wiktor Korcznoj  4½  
  Wiktor Korcznoj  5½
  Jefim Geller  2½  


Cykl 1973–75 (A.Karpow)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1974Moskwa        
  Anatolij Karpow  5½
1974 – Leningrad
  Lew Poługajewski  2½  
  Anatolij Karpow  7
1974 – San Juan
    Borys Spasski  4  
  Borys Spasski  4½
1974 – Moskwa
 Stany Zjednoczone Robert Byrne  1½  
  Anatolij Karpow  12½
1974 – Augusta
    Wiktor Korcznoj  11½
  Wiktor Korcznoj  7½
1974 – Odessa
 Brazylia Henrique Mecking  5½  
  Wiktor Korcznoj  3½
1974 – Palma de Mallorca
    Tigran Petrosjan  1½  
  Tigran Petrosjan  7
 Węgry Lajos Portisch  6  


Cykl 1976-78 (W.Korcznoj)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1977Lukka        
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  6½
1977 – Evian
  Tigran Petrosjan  5½  
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  8½
1977 – Lucerna
    Lew Poługajewski  4½  
  Lew Poługajewski  6½
1977 – Belgrad
 Brazylia Henrique Mecking  5½  
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  10½
1977 – Reykjavik
    Borys Spasski  7½
  Borys Spasski  8½
1977 – Genewa
 Czechosłowacja Vlastimil Hort  7½  
  Borys Spasski  8½
1977 – Rotterdam
   Węgry Lajos Portisch  6½  
 Węgry Lajos Portisch  6½
 Dania Bent Larsen  3½  


Cykl 1979-81 (W.Korcznoj)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1980Velden        
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  5½
1980 – Buenos Aires
  Tigran Petrosjan  3½  
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  7½
1980 – Ałma-Ata
    Lew Poługajewski  6½  
  Lew Poługajewski  5½
1980 – Merano
  Michaił Tal  2½  
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  4½
1980 – Bad Lauterberg
   Niemcy Robert Hübner  3½
 Niemcy Robert Hübner  5½
1980 – Abano Terme
 Węgry András Adorján  4½  
 Niemcy Robert Hübner  6½
1980 – Meksyk
   Węgry Lajos Portisch  4½  
 Węgry Lajos Portisch  7
  Borys Spasski  7  


Cykl 1982-84 (G.Kasparow)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1983Moskwa        
  Garri Kasparow  6
1983 – Londyn
  Aleksander Bielawski  3  
  Garri Kasparow  7
1983 – Bad Kissingen
   Szwajcaria Wiktor Korcznoj  4  
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  6
1984Wilno
 Węgry Lajos Portisch  3  
  Garri Kasparow  8½
1983 – Velden
    Wasilij Smysłow  4½
  Wasilij Smysłow  7
1983 – Londyn
 Niemcy Robert Hübner  7  
  Wasilij Smysłow  6½
1983 – Alicante
   Węgry Zoltán Ribli  4½  
 Węgry Zoltán Ribli  6
 Filipiny Eugenio Torre  4  


Cykl 1985-87 (A.Karpow)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
       
  Anatolij Karpow  
     
  Anatolij Karpow  
       
   
1987Linares
     
  Anatolij Karpow  7½
1986Mińsk
    Andriej Sokołow  3½
  Andriej Sokołow  6
1986 – Ryga
  Rafael Waganian  2  
  Andriej Sokołow  7½
1986 – Tilburg
    Artur Jusupow  6½  
  Artur Jusupow  6
 Holandia Jan Timman  3  


Cykl 1988-90 (A.Karpow)[edytuj | edytuj kod]

1/8 finału Ćwierćfinały Półfinały Finał
                           
           
  Anatolij Karpow  
1989Seattle
     
  Anatolij Karpow  3½
1988Saint John
   Islandia Johann Hjartarson  1½  
 Islandia Johann Hjartarson  4½
1989 – Londyn
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  3½  
  Anatolij Karpow  4½
1988 – Saint John
    Artur Jusupow  3½  
  Artur Jusupow  3½
1989 – Québec
  Jaan Ehlvest  1½  
  Artur Jusupow  5
1988 – Saint John
   Kanada Kevin Spraggett  4  
 Kanada Kevin Spraggett  6½
1990Kuala Lumpur
  Andriej Sokołow  5½  
  Anatolij Karpow  6½
1988 – Saint John
   Holandia Jan Timman  2½
 Holandia Jan Timman  3½
1989 – Antwerpia
  Walerij Sałow  2½  
 Holandia Jan Timman  3½
1988 – Saint John
   Węgry Lajos Portisch  2½  
 Węgry Lajos Portisch  3½
1989 – Londyn
  Rafael Waganian  2½  
 Holandia Jan Timman  4½
1988 – Saint John
   Anglia Jonathan Speelman  3½  
 Anglia Jonathan Speelman  4
1989 – Londyn  
 Stany Zjednoczone Yasser Seirawan  1  
 Anglia Jonathan Speelman  3½
1988 – Saint John
   Anglia Nigel Short  1½  
 Anglia Nigel Short  3½
 Węgry Gyula Sax  1½  


Cykl 1991-93 (N.Short)[edytuj | edytuj kod]

1/8 finału Ćwierćfinały Półfinały Finał
                           
1991Londyn            
 Anglia Nigel Short  5½
1991 – Bruksela
 Anglia Jonathan Speelman  4½  
 Anglia Nigel Short  5
1991 – Sarajewo
   Białoruś Borys Gelfand  3  
 Białoruś Borys Gelfand  5½
1992Linares
  Predrag Nikolić  4½  
 Anglia Nigel Short  6
   Rosja Anatolij Karpow  4  
 Rosja Anatolij Karpow  
1991 – Bruksela
     
 Rosja Anatolij Karpow  4½
1991 – Madras
   Indie Viswanathan Anand  3½  
 Indie Viswanathan Anand  4½
1993Madryt
 Rosja Aleksiej Driejew  1½  
 Anglia Nigel Short  7½
1991 – Sarajewo
   Holandia Jan Timman  5½
 Holandia Jan Timman  4½
1991 – Bruksela
 Niemcy Robert Hübner  2½  
 Holandia Jan Timman  4½
1991 – Wijk aan Zee
   Szwajcaria Wiktor Korcznoj  2½  
 Szwajcaria Wiktor Korcznoj  5½
1992 – Linares
 Węgry Gyula Sax  4½  
 Holandia Jan Timman  6
1991 – Wijk aan Zee
   Rosja Artur Jusupow  4  
 Rosja Artur Jusupow  6½
1991 – Bruksela  
 Rosja Siergiej Dołmatow  5½  
 Rosja Artur Jusupow  5½
1991 – Ryga
   Ukraina Wasilij Iwanczuk  4½  
 Ukraina Wasilij Iwanczuk  4½
 Izrael Leonid Judasin  ½  


Cykl 1994-96 (A.Karpow)[edytuj | edytuj kod]

1/8 finału Ćwierćfinały Półfinały Finał
                           
           
 Rosja Anatolij Karpow  
     
 Rosja Anatolij Karpow  
       
   
1995 – Hyderabad
     
 Rosja Anatolij Karpow  6
1994Wijk aan Zee
   Białoruś Borys Gelfand  3  
 Białoruś Borys Gelfand  5
1994 – Hyderabad
 Anglia Michael Adams  3  
 Białoruś Borys Gelfand  4½
1994 – Wijk aan Zee
   Rosja Władimir Kramnik  3½  
 Rosja Władimir Kramnik  4½
1996Elista
Mecz o mistrzostwo świata
 Izrael Leonid Judasin  2½  
 Rosja Anatolij Karpow  10½
1994 – Wijk aan Zee
   Stany Zjednoczone Gata Kamski  7½
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  4½
1994 – Hyderabad
 Holandia Paul van der Sterren  2½  
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  6
1994 – Wijk aan Zee
   Indie Viswanathan Anand  4  
 Indie Viswanathan Anand  4½
1995 – Hyderabad
 Niemcy Artur Jusupow  2½  
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  5½
1994 – Wijk aan Zee
   Rosja Walerij Sałow  1½  
 Rosja Walerij Sałow  5
1994 – Hyderabad  
 Rosja Aleksandr Chalifman  1  
 Rosja Walerij Sałow  4½
1994 – Wijk aan Zee
   Holandia Jan Timman  3½  
 Holandia Jan Timman  4½
 Francja Joël Lautier  3½  


Cykl 2005-07[edytuj | edytuj kod]

Elista, 26 maja14 czerwca 2007
sędzia główny: Andrzej Filipowicz
strona internetowa: globalchess.eu
zwycięzcy ćwierćfinałów (najlepsza czwórka) awansują do turnieju o mistrzostwo świata w Meksyku[1]
mecze złożone z 6 partii, w przypadku remisu (3-3) następują dogrywki:

  • złożona z 4 partii tempem 25 minut+10 sek. na posunięcie
  • następnie (przy wyniku 5-5) złożona z 2 partii tempem 5 minut+10 sek. na posunięcie
  • w przypadku kolejnego remisu (6-6) jedna partia błyskawiczna, w której białe otrzymują 6 minut i aby awansować muszą wygrać, natomiast czarne – 5 minut i do awansu wystarcza im remis

uwaga: w turnieju rozegrano tylko dwie rundy, nie rozgrywano dalszych w celu wyłonienia zwycięzcy
do mistrzostw świata 2007 awansowali: Lewon Aronian, Péter Lékó, Borys Gelfand i Aleksandr Griszczuk

I runda II runda
 Armenia Lewon Aronian
 Norwegia Magnus Carlsen
7
5
 Armenia Lewon Aronian
 Hiszpania Aleksiej Szyrow

 Hiszpania Aleksiej Szyrow
 Anglia Michael Adams

 Węgry Péter Lékó
 Turcja Michaił Gurewicz

 ½
 Węgry Péter Lékó
 Rosja Jewgienij Bariejew

 Rosja Jewgienij Bariejew
 Węgry Judit Polgár

 Rosja Aleksandr Griszczuk
 Rosja Władimir Małachow

 Rosja Aleksandr Griszczuk
 Rosja Siergiej Rublewski

 Rosja Siergiej Rublewski
 Ukraina Rusłan Ponomariow

 Izrael Borys Gelfand
 Uzbekistan Rustam Kasimdżanow

 Izrael Borys Gelfand
 Stany Zjednoczone Gata Kamski

 Stany Zjednoczone Gata Kamski
 Francja Étienne Bacrot

 ½

Cykl 2009-12 (B.Gelfand)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
       
 Bułgaria Weselin Topałow  1½
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  2½  
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  4
   Izrael Borys Gelfand  6  
 Izrael Borys Gelfand  2½
 Azerbejdżan Szachrijar Mammedjarow  1½  
 Izrael Borys Gelfand  3½
   Rosja Aleksandr Griszczuk  2½
 Armenia Lewon Aronjan  3½
 Rosja Aleksandr Griszczuk  4½  
 Rosja Aleksandr Griszczuk  5½
   Rosja Władimir Kramnik  4½  
 Rosja Władimir Kramnik  6½
 Azerbejdżan Tejmur Radżabow  5½  


Mecze pretendentów PCA[edytuj | edytuj kod]

Cykl 1994-95 (V.Anand)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1994Nowy Jork        
 Indie Viswanathan Anand  5
1994 – Linares
 Ukraina Oleg Romaniszyn  2  
 Indie Viswanathan Anand  5½
1994 – Nowy Jork
   Anglia Michael Adams  1½  
 Anglia Michael Adams  7½
1995Las Palmas
 Rosja Siergiej Tiwiakow  6½  
 Indie Viswanathan Anand  6½
1994 – Nowy Jork
   Stany Zjednoczone Gata Kamski  4½
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  4½
1994 – Linares
 Rosja Władimir Kramnik  1½  
 Stany Zjednoczone Gata Kamski  5½
1994 – Nowy Jork
   Anglia Nigel Short  1½  
 Anglia Nigel Short  6½
 Stany Zjednoczone Boris Gulko  5½  


Mecze pretendentek[edytuj | edytuj kod]

Cykl 1971-72 (A.Kusznir)[edytuj | edytuj kod]

  Półfinały Finał
             
1971Mińsk
  Ałła Kusznir  
  Tatiana Zatułowska  
 
1971 – Kisłowodzk
      Ałła Kusznir
    Nana Aleksandrija
1971 – Bladel
  Nana Aleksandrija
  Milunka Lazarević  


Cykl 1973–75 (N.Aleksandrija)[edytuj | edytuj kod]

  Półfinały Finał
             
1974Ryga
  Nana Aleksandrija  
  Marta Lityńska  
 
1975 – Moskwa
      Nana Aleksandrija 9
    Irina Lewitina 8
1974 – Kisłowodzk
  Irina Lewitina
  Walentyna Kozłowska  


Cykl 1976-78 (M.Cziburdanidze)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1977 – Tbilisi        
  Maia Cziburdanidze  5½
1977 – Tallinn
  Nana Aleksandrija  4½  
  Maia Cziburdanidze  6½
1977 – Sofia
    Jelena Achmyłowska  5½  
  Jelena Achmyłowska  6½
1978 – Bad Kissingen
 Bułgaria Tatiana Lemaczko  5½  
  Maia Cziburdanidze  7½
1977 – Dortmund
   Izrael Ałła Kusznir  6½
 Izrael Ałła Kusznir  6
1977 – Berlin Zachodni
  Irina Lewitina  3  
 Izrael Ałła Kusznir  6½
1977 – Soczi
    Jelena Fatalibekowa  3½  
  Jelena Fatalibekowa  6
  Walentyna Kozłowska  2  


Cykl 1979-81 (N.Aleksandrija)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1980 – Kisłowodzk        
  Nana Aleksandrija  5½
1980 – Wilno
  Jelena Achmyłowska  3½  
  Nana Aleksandrija  7
1980 – Odessa
    Marta Lityńska  5  
  Marta Lityńska  5½
1981 – Tbilisi
 Bułgaria Tatiana Lemaczko  2½  
  Nana Aleksandrija  6½
1980 – Donji Milanovac
    Nana Ioseliani  2½
  Nana Ioseliani  6
1980 – Tbilisi
 Węgry Zsuzsa Verőci  3  
  Nana Ioseliani  7
1980 – Tbilisi
    Nona Gaprindaszwili  7  
  Nona Gaprindaszwili  6
  Nino Gurieli  3  


Cykl 1982-84 (I.Lewitina)[edytuj | edytuj kod]

Ćwierćfinały Półfinały Finał
                   
1983 – Lwów        
  Irina Lewitina  6
1983 – Dubna
  Nona Gaprindaszwili  4  
  Irina Lewitina  7½
1983 – Alicante
    Nana Aleksandrija  6½  
  Nana Aleksandrija  5½
1984 – Soczi
 Szwajcaria Tatiana Lemaczko  4½  
  Irina Lewitina  7
1983 – Bad Kissingen
    Lidija Semenowa  5
  Lidija Semenowa  5½
1983 – Soczi
 Rumunia Margareta Muresan  4½  
  Lidija Semenowa  5½
1983 – Velden
    Nana Ioseliani  4½  
  Nana Ioseliani  6
  Liu Shilan  3  


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]