Synagoga w Przeworsku
.jpg) Synagoga w Przeworsku (1934) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Budulec | cegła |
| Data budowy | 1626–1629 |
| Data zburzenia | 12 września 1939 |
| Tradycja | ortodoksyjna |
Położenie na mapie Polski  | |
| 50,056350°N 22,494800°E/50,056350 22,494800 | |
Synagoga w Przeworsku – nieistniejąca renesansowa synagoga, która znajdowała się między pl. Mickiewicza i ulicą Kazimierzowską na Starym Mieście w Przeworsku[1].
Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]
Synagogę wzniesiono w latach 1626-1629. Usytuowana była między pl. Mickiewicza a ul. Kazimierzowską. Przy jej wznoszeniu zastosowano tzw. styl narodowy (podobnie jak w synagogach we Lwowie i Żółkwi), oparty na przepisach Talmudu. Budynek wzniesiony z kamienia i cegły posiadał skarpy i był pokryty renesansowym dachem. Obiekt składał się z części głównej, mieszczącej salę modlitewną, kruchty w formie przybudówki i przedsionka, które były podświetlone dwunastoma półkoliście przesklepionymi oknami. Nad kruchtą znajdowała się galeria dla kobiet (babiniec), połączona otworami z główną salą o wymiarach w świetle ścian 18,2 x 12,4 mo osi dłuższej zorientowanej wschód-zachód. Około poł. XIX wzniesiono przybudówkę od strony ulicy Kazimierzowskiej. Po pożarze w 1761 wykonano sufit z drewna imitujący strop. W 1892 na zlecenie Komisji do Badań Historii Sztuki w Polsce podczas wizji lokalnej opisano i narysowano niektóre fragmenty synagogi. W 1927 podczas remontu pokryto dach nad salą główną blachą ocynkowaną i zmieniono konstrukcję dachową nad krużgankiem. Synagogę wraz z wyposażeniem spalili hitlerowcy 12 września 1939, a ruiny po wojnie rozebrano[2].
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
W środku sali modlitewnej znajdowała się kwadratowa bima, w formie 4 słupów zakończonych sklepieniem tworzącym baldachim. Pod nią mieściła się geniza (schowek na nieużywane już zwoje tory). Na ścianie, naprzeciw wejścia urządzono aron ha-kodesz. W przedsionku znajdowała się kuna, czyli małe wgłębienie w murze z hakami, do których przywiązywano skazanego, aby wymierzyć mu karę. Wśród sprzętów znajdujących się w synagodze należy wyróżnić mosiężne menory i blachy naścienne, bogato rzeźbioną koronę na torze, zasłonę przed szafą ołtarzową z polskim orłem (parochet).
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Synagogia w Przeworsku w kompleksie budynków (1910) -
Synagoga w Przeworsku -
Synagoga w Przeworsku -
Józef Brodowski Synagoga w Przeworsku -
Wnętrze synagogi w Przeworsku (1920) -
Płonącą synagoga w Przeworsku (12 wrzesień 1939) -
Ruiny synagogi w Przeworsku (1940)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Synagoga w Przeworsku (pl. Mickiewicza). sztetl.org.pl. [dostęp 2023-03-08].
- ↑ Maria Piechotka i Kazimierz Piechotka: Bramy Nieba Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Muzeum Historii Żydów Polskich POLINWarszawa, 2017, s. 249-253, język polski, ISBN 978-83-942344-2-3
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Kunysz (red.): Siedem wieków Przeworsk. Rzeszów: 1974.