Stratonikeja

Stratonikeja karyjska – ruiny hellenistycznego teatru
Pozostałości jońskiej świątyni (perypteru) kultu cesarskiego
Zachodnia część głównej ulicy (decumanus) z kolumnadą
Fragment term rzymskich

Stratonikeja (gr. Στρατονικεῖα, Στρατονίκεια lub Στρατoνικη, łac. Stratonic(a)ea) – starożytne miasto w Karii, położone opodal Mylasy, na południe od rzeki Marsyas; dzisiejsze Eskihisar w południowo-zachodniej Turcji.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Według wiadomości podanych przez Strabona (Geografia XIV, 2), założone w początkach III wieku p.n.e. przez syryjskiego władcę Antiocha I[a] na miejscu dawnego karyjskiego Chrysaoris[b] (Idrias) i nazwane na cześć jego małżonki i macochy Stratoniki. Zasiedlone odtąd przez ludność pochodzenia małoazjatyckiego i grecko-macedońskich osadników z wojsk Aleksandra Wielkiego. Wkrótce (pod koniec II w. p.n.e.) przekazane Rodyjczykom, w których posiadaniu (jako peraja[c]) znajdowało się do 167 p.n.e. W 130 p.n.e. stało się miejscem ostatecznej klęski wojsk Aristonikosa. Znane z sanktuarium Zeusa Chrysaoreusa (Panamarosa), będącego miejscem posiedzeń przedstawicieli miast związkowych Karii. W okresie rzymskim civitas libera z prawem emitowania własnej monety rozmiennej, aż do panowania Galiena. Status miasta w świecie antycznym dodatkowo podnosiło sławne sanktuarium Hekate w pobliskiej Laginie[1].

Wśród pozostałości Stratonikei wyróżnia się w południowej części miasta wzgórze akropolu z murem obwodowym wokół wierzchołka; na jego terasie po stronie północnej przetrwały ruiny niewielkiej świątyni cesarskiego kultu Augusta, poniżej znajdują się ruiny dużego teatru na ok. 10 tys. widzów. W mieszkalnej części miasta zachowały się znaczne pozostałości murów Serapejonu w obrębie temenosu. Z usytuowanej na zachód od świątyni agory nie zachowało się nic oprócz kamiennych bloków, podobne resztki ocalały z gimnazjonu i stadionu. Niemal zupełnie zniknęły również mury miejskie o pierwotnej długości 1,6 km, ocalała jedynie część głównej bramy miasta. Z czasów rozbudowy miasta za Hadriana pozostały ruiny term. Świątyni Zeusa Chrysaoreusa nie udało się zlokalizować w sposób bezsporny. Cenniejsze zabytki archeologiczne ze znalezisk umieszczono w muzeum w Milas.

W źródłach antycznych miejsce wymieniane nie tylko przez Strabona (Geografia XIV, 658), lecz także Ptolemeusza (Geografia V 2,15) i Eutropiusza (Brewiarium od założenia miasta IV, 20)[2].

We wczesnym chrześcijaństwie stolica biskupia (dioecesis Stratonicensis in Caria) jako sufragania podległa metropolii w Stauropolis, co najmniej od połowy V do XIII wieku, co poświadczają Notitiæ episcopatuum[3]. Obecnie wakujące biskupstwo tytularne Kościoła rzymskokatolickiego[4].

Jako miejsce historyczne i największy obiekt miejski z zachowanymi budowlami marmurowymi ubiega się o wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Współczesne miasto częściowo ewakuowano przenosząc wskutek zagrożenia spowodowanego skutkami trzęsienia ziemi w 1958 oraz otwarciem w pobliżu odkrywkowej kopalni węgla, co spowodowało częściowe zniszczenie terenu starożytnych pochówków (nekropolii).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Obecnie niektórzy historycy wypowiadają się za fundacją miasta przez Antiocha II (Henri-Louis Fernoux, Bernard Legras, Jean-Baptiste Yon: Cités et Royaumes dans l’Orient hellénistique, 323-55 av. J.-C. Paris: Armand Colin, 2003). Ponadto, niektóre z najnowszych badań utożsamiają je ze znanym z hetyckich dokumentów, strategicznie ważnym miastem Atrija (np. Wolf-Dietrich Niemeier: Hattusas Beziehungen zu West-Kleinasien und dem mykenischen Griechenland (Ahhijawa). Colloquien der Deutschen Orient-Gesellschaft. Band 6. Berlin 2008, s. 321–322).
  2. ↑ Dosł. „Złoty Miecz”, w starożytności uważane za pierwsze założone miasto Licyjczyków.
  3. ↑ περαία – określenie lądowych (kontynentalnych) terytoriów Karii przynależnych do Rodos (Der Kleine Pauly. T. 4. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 621, 30-47).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Por. G.E. Bean: Lagina. W The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, dz. cyt.
  2. ↑ Der Kleine Pauly. T. 5. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 394, 40-41.
  3. ↑ Sophron Pétridès: Stratonicea. W Catholic Encyclopedia, dz. cyt.
  4. ↑ Biskupia stolica tytularna Stratonicea in Caria w bazie gcatholic.org (ang.) [dostęp 2024-01-29]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • George Ewart Bean: Stratonikeia. W The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton: Princeton University Press, 1979, s. 861
  • Mała encyklopedia kultury świata antycznego (opr. M. Cytowska). T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 317
  • Dictionary of Greek and Roman Geography (ed. William Smith). London: Walton & Maberly/John Murray, 1854
  • Sophron Pétridès: Stratonicea. W Catholic Encyclopedia (ed. Charles Herbermann). T. 14. New York: Robert Appleton, 1913
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stratonikeja&oldid=72761009”