Stanisław Winter
 Stanisław Winter (ze zbiorów NAC) | |
 kapitan | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1939–1945 |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki | Batalion ON „Limanowa”, |
| Stanowiska | adiutant dowódcy batalionu szkolnego, komendant obwodu AK, dowódca kompanii, dowódca batalionu, dowódca kompanii |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  | |
Stanisław Maciej[a][1] Winter vel Stanisław Maciej Zimowski vel Jan Hryniewicz pseud.: „Stanley”, „Chorąży”, „Biały”, „Stiopka”, „Rudy” (ur. 9 lutego 1908 w Nowym Sączu, zm. 28 czerwca 1945 w Poznaniu) – oficer Wojska Polskiego II RP, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, kapitan piechoty, cichociemny.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum nr 2 im. Króla Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu i zdaniu matury w 1927 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak przerwał je po 2 latach i został powołany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Krakowie. Po wyjściu z wojska pracował jako urzędnik w urzędach skarbowych w Nowym Sączu i Limanowej. W 1934, jako podporucznik rezerwy posiadał przydział do 1 pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu[2]. 30 maja 1939 roku został skierowany do batalionu ON „Limanowa”.
We wrześniu 1939 roku walczył ze swoim batalionem, następnie w batalionie KOP „Żytyń”, po którego rozbiciu wrócił do Nowego Sącza, gdzie się ukrywał do 30 października. 1 listopada zaczął pracę jako urzędnik skarbowy w Limanowej, jednak zagrożony aresztowaniem przez Gestapo 22 listopada przekroczył granicę polsko-słowacką w drodze na Węgry, gdzie został internowany w obozie cywilnym. W styczniu 1940 roku dotarł do Francji, gdzie został przydzielony do 2 batalionu Szkoły Podchorążych w Camp de Coëtquidan na stanowisko adiutanta dowódcy batalionu. W czerwcu 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w 5 kompanii II batalionu 2 Brygady Strzelców, następnie w 4 Brygadzie Kadrowej Strzelców i 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej.
Zgłosił się do służby w kraju. Przeszedł szkolenie w zakresie dywersji i został zaprzysiężony 19 stycznia 1942 roku na rotę Armii Krajowej w Oddziale VI Naczelnego Wodza. W nocy z 1 na 2 września 1942 roku został zrzucony do kraju w ramach akcji „Chickenpox” dowodzonej przez por. naw. Radomira Walczaka (zrzut na placówkę odbiorczą „Igła” 18 km na zachód od centrum Warszawy, na skraju Puszczy Kampinoskiej). Po aklimatyzacji dostał w październiku przydział do Okręgu Nowogródek AK, gdzie w styczniu 1943 roku objął stanowisko komendanta Obwodu Nieśwież AK. Jego obwód został rozbudowany do siły batalionu (ok. 500 żołnierzy), zintensyfikowano działalność dywersyjną i partyzancką, szczególnie na linii kolejowej Baranowicze–Mińsk i szosie Brześć–Słuck. 1 maja 1944 roku został dowódcą III batalionu 78 pułku piechoty AK.
27 czerwca 1944 roku w ramach działań związanych z akcją „Burza” dowodzone przez niego dwie kompanie 78 pułku piechoty AK zostały otoczone i rozbrojone przez NKWD. Żołnierze zostali puszczeni wolno. Jednak 30 czerwca część oddziału została ponownie otoczona i tym razem wywieziona do łagru w Szuji. Wraz z podkomendnymi został następnie przewieziony do Białegostoku i wcielony do 9 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty ludowego Wojska Polskiego, gdzie służył w stopniu kapitana jako dowódca 3 kompanii 26 pułku piechoty. 6 kwietnia 1945 roku został aresztowany przez Główny Zarząd Informacji pod zarzutem planowanej dezercji. 7 maja 1945 roku Wojskowy Sąd 2 Armii Wojska Polskiego skazał go na karę śmierci. Wyrok został wykonany w ruinach pruskiego zamku w Poznaniu przez funkcjonariuszy NKWD.
29 czerwca 1993 roku Izba Wojskowa Sądu Najwyższego uniewinniła Jana Hryniewicza (pod tym nazwiskiem Stanisław Winter występował przez cały okres od wcielenia go do LWP).
Awanse[edytuj | edytuj kod]
- podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 roku[3]
- porucznik – ze starszeństwem z dniem 20 marca 1941 roku
- kapitan –
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari –14 lipca 1944 roku nr 13341[4]
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.
Życie rodzinne[edytuj | edytuj kod]
Był synem Edwarda, dyspozytora parowozowni, i Wandy z domu Hanel. W czerwcu 1944 roku ożenił się z Wandą Olszańską (1908–1995). Nie mieli dzieci.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Stanisław Winter.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według Tucholskiego (1984a, 1984b) Winter miał na drugie imię Mateusz.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 104, 573, tu również Stanisław Mateusz.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 573.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 104.
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 530.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 4. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, s. 232–237. ISBN 978-83-933857-0-6.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 434. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 84.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biogram. elitadywersji.org