Stanisław Pietruski
 Stanisław Pietruski, kpt. pilot | |
 kapitan pilot nawigator | |
| Data i miejsce urodzenia | 6 lipca 1893 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 2 lutego 1971 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | 1 pułk ułanów Legionów Polskich, |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
 ,       | |
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Stanisław Marian Pietruski (ur. 6 lipca 1893 w Gródku Jagiellońskim, zm. 2 lutego 1971 we Wrocławiu) – kapitan pilot-nawigator Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Mariana i Wandy z domu Chojeckiej[1][2]. W 1911 zdał maturę w Prywatnym Gimnazjum im. Adama Mickiewicza we Lwowie[3] i rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim[4]. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 1 pułku ułanów Legionów Polskich. Od 5 lutego do 31 marca 1917 był słuchaczem kawaleryjskiego kursu oficerskiego przy 1 puł w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Posiadał wówczas stopień wachmistrza[5]. W 1918 ukończył oficerską szkołę kawalerii w Stockerau[6]. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do cesarskiej i królewskiej Armii, w której ukończył kurs obserwatorów lotniczych. Walczył na froncie włoskim[4]. Po upadku Austro-Węgier powrócił z frontu do Krakowa, a stamtąd udał się do Lwowa w którym toczyły się walki polsko-ukraińskie[7].
17 listopada 1918 wstąpił do polskiego lotnictwa – 2 eskadry bojowej na lotnisku Lewandówka we Lwowie i walczył w obronie miasta[4][8]. 24 lutego 1919 lecąc z pilotem Józefem Cagaskiem odniósł zwycięstwo powietrzne nad ukraińskim myśliwcem Nieuport, który przymusowo lądował na ziemi niczyjej – uznawane jest to za pierwsze zwycięstwo powietrzne polskiego lotnictwa[9] (na samolocie Albatros C.XII nr 1832/17, nr boczny 7[10]). Latał następnie głównie w załodze z pilotem Franzem Peterem[9]. Brał udział w kilku lotach szturmowych atakując pozycje ukraińskie z broni pokładowej, a 30 kwietnia 1919 z Peterem rozpędził obsługę dwóch dział ukraińskich, zdobytych następnie przez Polaków[9]. 14 maja 1919 podczas lotu szturmowego na pozycje piechoty pod Kulikowem pomógł doprowadzić na lotnisko samolot z rannym pilotem Franzem Peterem[9].
Latem 1919 został przeszkolony w pilotażu (przez Franza Petera)[11]. Latał następnie w 6 eskadrze wywiadowczej (dawnej 2 eskadrze) jako pilot, podczas wojny polsko-bolszewickiej. Brał udział m.in. w nalotach na pociągi pancerne na stacji Wapniarka 27 maja 1920 (oddelegowany do 5 eskadry wywiadowczej)[11]. Od czerwca 1920 służył w Inspektoracie Wojsk Lotniczych. Został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Po zakończeniu działań wojennych został bezterminowo urlopowany z wojska w celu ukończenia studiów. W latach 20. posiadał przydział w rezerwie do 2 pułku lotniczego w Krakowie[12], a później do 4 pułku lotniczego w Toruniu. W 1934 pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Toruń. W dalszym ciągu posiadał przydział w rezerwie do 4 pułku lotniczego[13].
Podczas kampanii wrześniowej zmobilizowany i przydzielony do 4 Bazy Lotniczej, nie wziął udziału w walkach. Przedostał się do Wielkiej Brytanii i służył w Polskich Siłach Powietrznych w administracji dywizjonu 308. Posiadał numer służbowy RAF P-0500[14]. Następnie został skierowany na Bliski Wschód jako adiutant gen. Mateusza Iżyckiego a następnie jako oficer łącznikowy w kwaterze głównej sił sprzymierzonych[15]. W 1947 powrócił do Polski i osiadł w Jeleniej Górze. Zmarł 2 lutego 1971 we Wrocławiu. Został pochowany na cmentarzu parafii Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych we Wrocławiu przy ul. Opolskiej. 28 listopada 2014 roku jego szczątki, za zgodą rodziny, zostały przeniesione i złożone na cmentarzu Rakowickim[16].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Za swą służbę otrzymał odznaczenia[17]:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5437 – 17 maja 1922[18][19]
- Krzyż Niepodległości – 16 września 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[20]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918-1921” trzykrotnie
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal Lotniczy trzykrotnie
- Polowa Odznaka Pilota nr 82 i Polowa Odznaka Obserwatora nr 60 - 11 listopada 1928 roku „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918-1920”[21]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ Jasiński 2017 ↓, s. 160.
- ↑ Sprawozdanie 1917 ↓, s. 7.
- ↑ a b c Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ CAW ↓, sygn. I.120.1.125 s. 11.
- ↑ Januszewski 2019 ↓, s. 351.
- ↑ Niestrawski 2019 ↓, s. 38.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 153.
- ↑ a b c d S. Pietruski: Lwowskie loty, s.13-18
- ↑ Andrzej Morgała, Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Bellona, Lampart, 1997, s.259
- ↑ a b S. Pietruski: Lwowskie loty. Część 2, s.12-15
- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 220.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 159, 669.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 450.
- ↑ Jasiński 2017 ↓, s. 161.
- ↑ Stanisław Pietruski. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2021-08-16]. (pol.).
- ↑ Januszewski 2019 ↓, s. 352.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 32.
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 417.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436-437.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pietruski Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.53-4358 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-11].
- Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270.
- Stanisław Januszewski: Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny. Polscy pionierzy lotnictwa. T. 2. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2019. ISBN 978-83-64688-21-8.
- Grzegorz Jasiński: Polscy obrońcy lwowskiego lotniska na Lewandówce w 1918 roku. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej im. płk. dypl. Mariana Porwita, 2017. ISBN 978-83-65409-56-0. OCLC 1164607954.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Mariusz Niestrawski: Lotnictwo w wojnie polsko-ukraińskiej 1918-1919. Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2019. ISBN 978-83-60680-70-4. OCLC 1140347394.
- Siódme Sprawozdanie Dyrekcyi Wyższego Gimnazyum Realnego im. A, Mickiewicza we Lwowie za lata szkolne 1915/16 i 1916/17. Lwów: Nakładem Dyrekcji, 1917.
- Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-07].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
- Stanisław Pietruski, "Lotnictwo z Szachownicą" nr 1 (1/2002), s.13
- Stanisław Pietruski, Lwowskie loty, "Lotnictwo z Szachownicą" nr 1 (1/2002)
- Stanisław Pietruski, Lwowskie loty. Część 2, "Lotnictwo z Szachownicą" nr 2 (2/2002)
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
- Żołnierze Niepodległości. Stanisław Pietruski. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-03-19].