Stanisław Penczek
 Stanisław Penczek (2010) | |
| Data i miejsce urodzenia | 24 stycznia 1934 |
|---|---|
| Profesor nauk chemicznych | |
| Specjalność: chemia organiczna, chemia polimerów | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | 1963 |
| Habilitacja | 1970 |
| Profesura | 1977 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN | członek rzeczywisty |
| Status PAU | członek czynny |
| Funkcja Jednostka PAN | Wiceprzewodn. (2003–2007) |
| Doktor honoris causa Université Pierre et Marie Curie, Paryż – 2002 Rosyjska Akademia Nauk – 2004 | |
| Praca naukowa | |
| Jednostka | Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN |
| Kierownik | |
| Zakład | Chemii Polimerów |
| Okres spraw. | 1974–2005 |
| Odznaczenia | |
    | |
Stanisław Penczek (ur. 24 stycznia 1934 w Warszawie) – polski chemik specjalizujący się w chemii polimerów oraz w chemii organicznej, profesor nauk chemicznych, członek rzeczywisty PAN, członek czynny PAU[1][2][3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ukończył LX Liceum Ogólnokształcące im. Wojciecha Górskiego w Warszawie[4]. Wysokie oceny dały mu indeks na studia bez egzaminów[4]. Podjął studia chemiczne w Instytucie Technologicznym w Leningradzie (obecnie Państwowy Uniwersytet Politechniczny w Sankt Petersburgu). Promotorem jego obronionej w 1963 roku pracy magisterskiej był Aleksiej van Sheidt, rosyjski chemik holenderskiego pochodzenia[5]. Po studiach rozpoczął pracę w Instytucie Tworzyw Sztucznych[4]. Doktorat uzyskał pod kierunkiem van Scheidta w Instytucie Związków Wielkocząsteczkowych Akademii Nauk ZSRR[4]. Na przełomie lat 1968/1969 na zaproszenie prof. Mariana Kryszewskiego przyjął pracę w łódzkim zakładzie, który został później przekształcony w Zakład Chemii Polimerów Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN[4]. W dwa lata później uzyskał habilitację, natomiast w roku 1977 – profesurę[5][4]. Profesor Penczek w latach 1974–2004 kierował pracami badawczymi zespołu naukowców z tegoż Zakładu[4]. W latach 1992–2002 wykładał na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie w Paryżu[4]. Prowadził także zajęcia z zaawansowanej chemii polimerów w Królewskim Instytucie Technologii w Sztokholmie, a także na Uniwersytecie Jagiellońskim[4].
Od 1998 członek korespondent, od 2013 członek rzeczywisty PAN[2], członek Polskiego Towarzystwa Chemicznego, w latach 1997–1999 przewodniczący Europejskiej Federacji Polimerów, w roku 2000 przewodniczył Światowemu Kongresowi Polimerów, od 2005 roku członek Zarządu Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC), członek Niemieckiej–Północnoreńskiej Akademii Nauk od 2006, członek honorowy Izraelskiego Towarzystwa Chemicznego od 2010, od 2012 członek korespondent, od 2017 członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności[6][4][7][2][3].
Jest autorem ponad 300 prac naukowych oraz dwóch monografii[6][7]. Był cytowany ponad 6 tysięcy razy[6]. Pełnił funkcję redaktora wielu chemicznych pism naukowych, m.in. „e-Polymers”, „Biomacromolecules”, „Central European Journal of Chemistry” oraz „Current Organic Chemistry”[6][8]. Przemawiał na 91 konferencjach międzynarodowych[8]. Profesor Penczek zajmował się głównie badaniami podstawowymi, choć niektóre spośród jego wyników zostały wdrożone w przemyśle chemicznym[4]. Wypromował dwunastu doktorów, m.in. Krzysztofa Matyjaszewskiego[4][5].
Osiągnięcia[edytuj | edytuj kod]
Profesor Penczek odkrył w 1976 roku występowanie równowagi pomiędzy kowalencyjnymi i jonowymi aktywnymi centrami w polimeryzacji i opracował schemat kinetyczny polimeryzacji z odwracalną dezaktywacją aktywnych centrów[8]. Jako pierwszy w chemii polimerów zastosował metody skoku temperatury do zbadania kinetyki przemiany makroestrów i makropar jonów[8]. Sformułował ogólną teorię przeniesienia łańcucha kinetycznego z rozerwaniem łańcucha materialnego i opracował metody wyznaczania współczynnika selektywności (stosunek stałych szybkości) w funkcji budowy aktywnych centrów. Jako pierwszy zastosował w chemii polimerów metody dynamicznego rezonansu jądrowego do badania szybko zachodzących reakcji chemicznych[8].
Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- 1974 – Złoty Krzyż Zasługi[5]
- 1983 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[5]
- 1993 – Medal Osobisty Francuskiej Akademii Nauk[5]
- 1996 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[5][9]
- 1998 – Chevalier dans l'ordre des Palmes Académiques[7]
- 2002 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Piotra i Marii Curie w Paryżu[5]
- 2004 – doktorat honoris causa Rosyjskiej Akademii Nauk[5]
- 2005 – Medal im. J. Śniadeckiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego[5]
- 2015 – Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, tzw. „Polski Nobel”[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stanisław Penczek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2023-11-25].[martwy link]
- ↑ a b c Penczek, Stanisław. PAN. [dostęp 2023-11-24].
- ↑ a b Członkowie, „Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności”, 2022, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2023, s. 18 [dostęp 2023-11-24].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Paweł Patora: Stanisław Penczek - profesor zauroczony wielkimi cząsteczkami. dzienniklodzki.pl, 2013-01-19. [dostęp 2014-01-02].
- ↑ a b c d e f g h i j Penczek, Stanisław, PAN [zarchiwizowane 2014-01-02].
- ↑ a b c d Prof. Stanisław Penczek Członkiem Korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, Polimery, nr 10/2012 [zarchiwizowane 2014-01-02].
- ↑ a b c Profesor dr hab. Stanisław Penczek [online], Oddział Łódzki PTChem [dostęp 2023-11-25].
- ↑ a b c d e Prof. dr hab. Stanisław Penczek, Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN [zarchiwizowane 2012-10-11] (ang.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 listopada 1996 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1997 r. nr 12, poz. 103).
- ↑ Penczek, Rzążewski i Jedlicki laureatami „polskich Nobli”, [w:] Nauka w Polsce [online], Fundacja PAP, 30 października 2015 [dostęp 2023-11-25].