Skunksowate
| Mephitidae | |||
| Bonaparte, 1845[1] | |||
 Przedstawiciel rodziny – skunks zwyczajny (Mephitis mephitis) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina | skunksowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Mephitis É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1795 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Skunksowate[2] (Mephitidae) – rodzina ssaków z podrzędu psokształtnych (Caniformia) w obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora). Obejmuje skunksy i surillo, ssaki wyróżniające się specyficzną strategią obronną polegającą na wytryskiwaniu w stronę napastnika cuchnącej cieczy wytwarzanej przez gruczoły odbytowe. Skunksy atakują ule pszczele[3], zwykle gdy są niepłoszone koncentrują się na jednym i szybko osłabiają rodzinę pszczelą aż do zupełnego zaniku. Są odporne na użądlenia pszczół, a nawet jad grzechotnika[4].
Filogeneza[edytuj | edytuj kod]
Do niedawna skunksowate stanowiły podrodzinę w rodzinie łasicowatych (Mustelidae) wraz z wydrami, borsukami i borsukami amerykańskimi[5].
Pierwsze sugestie, że skunksy nie pasują do tej rodziny, pojawiły się już w latach 70. XX wieku. Stwierdzono, że skunksy posiadają większą liczbę chromosomów (50) niż obecne łasicowate (30-44)[6].
Analiza porównawcza teledu, surillo i skunksów z borsukami, kunami, rosomakiem, ryjonosem i balizaurem wykazała, że trzy pierwsze wymienione gatunki cechują się wyraźnie prymitywniejszą budową mózgu[7].
Ostatecznie analiza DNA ssaków drapieżnych zweryfikowała ten podział. Skunksy okazały się blisko spokrewnione z borsukami z rodzaju fetornik, ale takie grupy zwierząt jak szopowate (Procyonidae), borsuki (Melinae) i Taxidiinae, wydry (Lutrinae) i łasice (Mustelinae) są bliżej ze sobą spokrewnione niż każda z tych grup ze skunksami[8]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fragment drzewa filogenetycznego ssaków drapieżnych z podrzędu psokształtnych (Caniformia)[9][10].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Większość gatunków występuje w Ameryce Północnej i Południowej – od południowej Kanady po Argentynę[11][12]. Mydaus spp. występują w Indonezji i na Filipinach. Zajmują różne siedliska, poza gęsto porośniętymi lasami i mokradłami, na których są rzadko spotykane.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Skunksowate to zwierzęta małej lub średniej wielkości o charakterystycznym ubarwieniu ostrzegawczym, w którym dominuje kolor czarny i biały (rzadziej brązowy i biały). Tułów jest krępy o krótkich nogach i długim, puszystym ogonie, pysk wydłużony. Mocne pazury są przystosowane do kopania w ziemi. Masa ciała skunksów waha się od 200 g do 4,5 kg. Wszystkie gatunki mają silnie rozwinięte gruczoły przyodbytowe. Cuchnąca wydzielina tych gruczołów może być, przez skurcz mięśni otaczających torebkę gruczołową, wytryskiwana na odległość 1 m w przypadku teledu, do nawet 6 m u skunksa zwyczajnego. Zagrożony skunks ostrzega napastnika uniesieniem ogona, tupaniem w ziemię, pozorowaniem ataku, a jeśli to nie pomaga – odwraca się tyłem i wytryskuje śmierdzącą ciecz na intruza celując w jego oczy, które są szczególnie na nią wrażliwe. Głównym składnikiem tej cieczy u wszystkich skunksowatych jest (E)-but-2-eno-1-tiol, a u skunksa właściwego i plamiastego występuje również 3-metylobutano-1-tiol[13].
Skunksy są w głównej mierze mięsożercami. Żywią się owadami, małymi płazami i gadami, jajami oraz drobnymi gryzoniami. Dieta jest też uzupełniana pokarmem roślinnym. Prowadzą nocny tryb życia, dzień spędzają w norach lub kryjówkach skalnych. Niektóre potrafią wspinać się na drzewa. Długość ciąży jest różna u poszczególnych gatunków – od 2–3 miesięcy u Mephitis i Conepatus do 250 dni, a nawet dłużej u Spilogale. Samice rodzą w jednym miocie 2–10 młodych, nagich i ślepych. Gruczoły stanowiące ich obronę stają się w pełni funkcjonalne dopiero po upływie pierwszego tygodnia życia młodych. Do tego czasu bezpieczeństwo młodych jest całkowicie zależne od matki. Śmiertelność skunksowatych w pierwszym roku życia szacowana jest na poziomie 50% – 70%, głównie z powodu ataków drapieżników i chorób. Młode są karmione przez matkę przez dwa miesiące. Dojrzałość płciową uzyskują pod koniec pierwszego roku życia. W warunkach naturalnych skunksy żyją przeciętnie 5–6 lat, w niewoli do 10 lat.
Skunksowate nie są agresywne, ani terytorialne, nie znakują zajmowanego terenu, rzadko wydają dźwięki. Bytują zwykle samotnie, ale na tym samym terytorium tolerują innych przedstawicieli swojego gatunku. Samce niektórych gatunków jedynie w okresie rozrodu odpędzają rywali od swoich samic.
Głównym zagrożeniem dla skunksów są większe od nich ssaki drapieżne oraz duże ptaki. Puchacz wirginijski jest znany z tego, że poluje na skunksy. Człowiek zabija skunksy jako potencjalnych nosicieli wścieklizny. Wiele osobników ginie na drogach, pod kołami pojazdów.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Skunksy były do niedawna zaliczane do łasicowatych jako podrodzina Mephitinae[14] – z wyjątkiem rodzaju Mydaus, który włączano do podrodziny Mustelinae. Badania molekularne wykazały jednak, że nie są blisko spokrewnione z łasicowatymi. Łasicowate wraz ze skunksami nie stanowią taksonu monofiletycznego i obecnie te ostatnie klasyfikowane są jako odrębna rodzina[15][16].
Do rodziny skunksowatych należą następujące podrodziny[17][11]:
- Myadinae J.E. Gray, 1825
- Mephitinae Bonaparte, 1845
Opisano również kilka rodzajów wymarłych nie sklasyfikowanych w żadnej z powyższych podrodzin:
- Grivamephitis Beaumont, 1973[18]
- Mesomephitis Petter, 1967[19] – jedynym przedstawicielem był Mesomephitis media (Petter, 1963)
- Miomephitis Dehm, 1950[20] – jedynym przedstawicielem był Miomephitis pilgrimi Dehm, 1950
- Nannomephitis Kretzoi, 1952[21] – jedynym przedstawicielem był Nannomephitis crassidens Kretzoi, 1952
- Palaeomephitis Jäger, 1839[22] – jedynym przedstawicielem był Palaeomephitis steinheimensis Jäger, 1839
- Plesiomeles Viret & Crusafont i Pairó, 1955[23] – jedynym przedstawicielem był Plesiomeles cajali Viret & Crusafont i Pairó, 1955
- Promephitis Gaudry, 1861[24]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Ictonyx – rodzaj ssaków łasicowatych o podobnym do skunksowatych wyglądzie i zachowaniach obronnych
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ch.L. Bonaparte: Catalogue méthodique des Mammifères d’Europe. Milan: 1845, s. 1. (fr.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 162-163. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ MAAREC - Mid Atlantic Apiculture & Extension Consortium - Picture 81 « Predators of Honey Bees
- ↑ YouTube [online], www.youtube.com [dostęp 2017-11-26] (fr.).
- ↑ Wilson, D. E.; D. M. Reeder (EDS). 1993. Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Second ed. Smithsonian Institution Press, Washington, D.C., 1206 s.
- ↑ K. Fredga. Comparative chromosome studies of the family Mustelidae (Carnivora, Mammalia).. „Hereditas”. 57, s. 295, 1967.
- ↑ L. Radinsky. Are Stink Badgers Skunks? Implications of Neuroanatomy for Mustelid Phylogeny.. „J. Mammal.”. 54(3), s. 585-593, 1973.
- ↑ Dragoo J. W. Honeycutt R. L. 1997. Systematics of Mustelid-Like Carnivores. J. Mammal., 78(2): 426–443
- ↑ Wilson, D. E.; D. M. Reeder (EDS). 1993. Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Second ed. Smithsonian Institution Press, Washington, D.C., 1206 s.
- ↑ Dragoo J. W., Honeycutt R. L.. Systematics of Mustelid-Like Carnivores. „J. Mammal.”. 78 (2), s. 426–443, 1997.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 448–450. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Mephitidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
- ↑ Feromony różnych gatunków zwierząt. W: Leszek Konopski, Michael Koberda: Feromony człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2003. ISBN 83-7383-039-1.
- ↑ Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Mephitidae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 22 maja 2008]
- ↑ A Skunk By Any Other Name…. Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations. [dostęp 2008-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 kwietnia 2009)]. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).
- ↑ G. Beaumont. Note sur deux intéressants Mustelidae (Carnivora) du Miocène supérieur de La Grive-Saint-Alban, Isère. „Archive des Sciences de Genève”. 26 (1), s. 93, 1973. (fr.).
- ↑ G. Petter. Mustélidés nouveaux du Vallésien de Catalogne. „Annales de Paléontologie”. 53, s. 100, 1967. (fr.).
- ↑ R. Dehm. Die Raubtiere aus dem Mittel-Miocän (Burdigalium) von Wintershof-West bei Eichstätt in Bayern. „Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften (mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse)”. Neue folge. 58, s. 111, 1950. (niem.).
- ↑ M. Kretzoi. Die Raubtiere der Hipparionfauna von Polgárdi / A Polgárdi Hipparion-fauna ragadozói. „Magyar Állami Földtani Intézet évkönyve”. 40 (3), s. 8, 1952. (niem. • węg.).
- ↑ G.F. Jäger: Über die fossilen Säugethiere, welche in Würtemberg in verschiedenen Formationen aufgefunden worden sind, nebst geognostischen Bemerkungen über diese Formationen. Cz. 2. Stuttgar: Carl Erhard, 1839, s. 78. (niem.).
- ↑ J. Viret & M. Crusafont i Pairó. Plesiomeles cajali n. gen., n. sp., un Meline du Vallesien d’Espagne. „Eclogae geologicae Helvetiae”. 48, s. 447, 1955. (fr.).
- ↑ A. Gaudry. Résultat des fouilles exécutées en Grèce, soùs les auspices de l’Académie. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 52, s. 722, 1861. (fr.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations. [dostęp 2008-05-22]. (ang.).
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Wund, M.: Mephitidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2005. [dostęp 2008-05-22]. (ang.).
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 137. ISBN 83-01-14344-4.