Sinusoida Krzyżanowskiego
Sinusoida Krzyżanowskiego – wykres, który przedstawia odmienność danych epok literackich, które występują po sobie, a także podobieństwa epok występujących naprzemiennie. Dzieli on epoki na te racjonalne, w których dominuje rozum i wiedza, a także te irracjonalne, gdzie główną rolę pełnią wiara, emocje i intuicja[1].
Założenia sinusoidy[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z założeniami epoki, które znajdują się nad wykresem są „epokami jasnymi”, w których głoszone były hasła i wartości takie, jak: nauka, rozum, doświadczenia, harmonia, naukowość empiryzm, materializm, ład, zrozumienie świata, antropocentryzm. Do epok jasnych zalicza się: antyk, renesans, oświecenie, pozytywizm, XX-lecie międzywojenne.
Z drugiej strony „epoki ciemne” znajdujące się pod osią, odnoszą się do epok, gdzie m.in głoszonymi hasłami i wartościami były: teocentryzm, wiara, intuicja, irracjonalizm, uczucia, mistycyzm, emocje, duchowość, niepokój, chaos, fantastyka (epoki ciemne to natomiast: średniowiecze, barok, romantyzm, młoda polska, wojna i okupacja.)[2][3]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Stworzona przez Juliana Krzyżanowskiego w 1938 roku w rozprawie w Barok na tle prądów romantycznych. Została ona stworzona w oparciu o Wölfflinowską teorię przemienności prądów[4].
Wady[edytuj | edytuj kod]
Jako potencjalne wady sinusoidy Krzyżanowskiego wymienia się:[1]
- Układ epok może się różnić w zależności od kraju (przykładowo w Polsce nie istniał antyk, a w literaturze rumuńskiej barok)
- Epoki znacznie różnią się okresem trwania, mimo iż wykres sugeruje podobny czas trwania (średniowiecze trwało ponad 1000 lat, natomiast dwudziestolecie międzywojenne trwało mniej niż 20 lat)
- Czas rozpoczęcia i zakończenia epoki może się różnić, dodatkowo sugeruje, iż wszystkie epoki były jednolite pod względem treści
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Przeczytaj - Zintegrowana Platforma Edukacyjna [online], zpe.gov.pl [dostęp 2023-03-22].
- ↑ Katarzyna Ćwiękała i inni, Ściąga : liceum, technikum nowa szkoła średnia : odpowiedzi na pytania z testów i sprawdzianów, wszystkie lektury obowiązkowe. 2, Romantyzm, pozytywizm, Kraków: Wydawnictwo Greg, 2020, ISBN 978-83-7517-935-4, OCLC 1241630659 [dostęp 2023-03-22].
- ↑ Marika, Epoki literackie w pigułce [online], Poprawna polszczyzna dla każdego, 12 czerwca 2020 [dostęp 2023-03-25] (pol.).
- ↑ Andrzej Kaliszewski, Nostalgia stylu : neoklasycyzm liryki polskiej XX wieku w krytyce, badaniach i poetykach immanentnych (w kontekście tradycji poetologicznej klasycyzmu), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, [cop. 2007], ISBN 978-83-233-2311-2, OCLC 176930804 [dostęp 2023-03-22].