Siedliska (powiat tomaszowski)
| wieś | |
.jpg) Cerkiew św. Mikołaja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna | 84 |
| Kod pocztowy | 22-680[4] |
| Tablice rejestracyjne | LTM |
| SIMC | 0893021[5] |
Położenie na mapie gminy Lubycza Królewska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego  | |
 50°15′56″N 23°33′17″E/50,265556 23,554722[1] | |
Siedliska (ukr. Селиська) – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Lubycza Królewska[6][5]. Leży na Roztoczu Wschodnim w dolinie Prutnika, prawego dopływu Sołokiji.
Do 1939 roku istniała gmina Siedliska. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa zamojskiego.
Siedliska są najdalej na południe wysuniętą wsią województwa lubelskiego (50°15′55″N).
Wieś jest sołectwem w gminie Lubycza Królewska[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 266 mieszkańców[8].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny[9].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0893038 | Jelinka | przysiółek |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała w XV w. jako zaplecze grodu, rozłożonego na wzgórzu Siedliska i początkowo nazywała się Stare Hrebenne. Gród został zniszczony przez Tatarów na przełomie XV i XVI w. Od połowy XV w. przez kilkaset lat dzierżawcami tutejszych ziem królewskich, zwanych dobrami rawskimi (od miasta Rawa Ruska) byli Dzieduszyccy, którzy od XVI w. mieli w Siedliskach dwór. Wśród miejscowej ludności przekazywana jest legenda, jakoby hetman Sobieski, po skończonej bitwie z Tatarami w 1672 r. odpoczywał w cieniu siedliskich dębów.
W XIX w. dobra rawskie były w posiadaniu Tyszkiewiczów, potem Jabłonowskich, od których odkupił je znany polityk galicyjski, prezes Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego, książę Adam Sapieha. W skład majątku, oprócz Siedlisk, wchodziły również folwarki w Hrebennem, Racie i Mostach oraz obiekty w Rawie. Po śmierci Adama Sapiehy dobra rawskie odziedziczył jego syn Paweł. Był on przyjacielem św. Brata Alberta, który bywał tu częstym gościem. Ostatnim właścicielem Siedlisk przed wojną był syn Pawła, także Paweł.
W XIX w. Siedliska były znanym ośrodkiem garncarskim. Wydobywano tu glinkę do produkcji fajansu i wyrobów kamionkowych, wykorzystywaną w tutejszej fabryce naczyń oraz w manufakturze ordynacji zamojskiej w Tomaszowie. Na początku XX w. na rzece Prutnik zbudowano elektrownię wodną, która zasilała dwór i folwark.
Według spisu z 1921 r. Siedliska liczyły 468 mieszkańców, w tym 242 Ukraińców.
W czasach II Rzeczypospolitej wieś należała do powiatu rawskiego województwa lwowskiego. W wyniku traktatu sowiecko-niemieckiego z 28 września 1939 r. została wcielona do ZSRR. 10 lutego i 10 kwietnia 1940 r. władze sowieckie deportowały część polskiej ludności Siedlisk (głównie rodziny policjantów, pracowników leśnych i zamożnych chłopów) na Syberię i do Kazachstanu[10].
26 marca 1945 roku w zasadzce zorganizowanej przez sotnię UPA, dowodzoną przez Iwana Szpontaka ps. „Żeleźniak”, poległo 5 milicjantów z posterunku w Lubyczy Królewskiej[11].
Ludność ukraińska została wysiedlona podczas akcji „Wisła” w 1947 roku.
22 lipca 2023 r. odsłonięto w Siedliskach tablicę upamiętniającą polskich mieszkańców, deportowanych w 1940 r[12].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Murowana cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, ufundowana przez Pawła Sapiehę w 1901 r. na miejscu poprzednich, drewnianych. Zbudowana jest na planie krzyża greckiego z centralną kopułą na bębnie nad skrzyżowaniem naw. Wewnątrz wiele elementów wyposażenia z poprzedniej cerkwi, m.in. ikonostas z przełomu XVII i XVIII w. Obok cerkwi przysadzista, drewniana dzwonnica z 1834 r.
- Murowany kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy z 1903 r. ufundowany przez Pawła Sapiehę.
Osobliwością Siedlisk jest największe w Polsce skupisko skamieniałych pni drzew trzeciorzędowych (rezerwat przyrody Jalinka).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Siedliska Sławęcińskie, Siedliska Żmigrodzkie, Siedliska-Bogusz
- Droga wojewódzka nr 867 (dawna droga-widmo)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121908
- ↑ Wieś Siedliska w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-28], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-28].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1143 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2017-12-14].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200), ze zmianami w obwieszczeniu z dnia 4 sierpnia 2015(dts) (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
- ↑ Jednostki pomocnicze gminy Lubycza Królewska. Urząd Gminy Lubycza Królewska. [dostęp 2017-12-14].
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Zdzisław Pizun, Upamiętnienie sybiraków w Siedliskach, „Semper Fidelis”, 3 (171), wrzesień 2023, s. 46–48, ISSN 0866-9414.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 818.
- ↑ TR „Siemowit” [online], historiaregionu [dostęp 2023-10-01] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Sapieżyna, My i nasze Siedliska, Kraków 2003.
- V. Sapieha, Polish Profile, New York 1940.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Galeria zdjęć z Siedlisk i okolic. roztocze.horyniec.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-02)].
- Łukasz Wiśniewski o jedynym miejscu w Polsce gdzie Matka Boska po objawieniu batem dostała.... roztoczewschodnie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-08)].
- Siedziba gminy: Lubycza Królewska
