Serafin (Ostroumow)
| Michaił Ostroumow Михаил Остроумов | |
| Arcybiskup smoleński i dorogobuski | |
.JPG) | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 6 listopada 1880 |
| Data i miejsce śmierci | 8 grudnia 1937 |
| Arcybiskup smoleński i dorogobuski | |
| Okres sprawowania | 1927–1936 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne | 14 września 1904 |
| Diakonat | wrzesień 1904 |
| Prezbiterat | 19 września 1904 |
| Chirotonia biskupia | 3 kwietnia 1916 |
| Data konsekracji | 3 kwietnia 1916 |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Konsekrator | |
| Współkonsekratorzy | Michał (Jermakow), Włodzimierz (Tichonicki), Joazaf (Kallistow) |
Serafin, imię świeckie Michaił Mitrofanowicz Ostroumow (ur. 25 października?/6 listopada 1880 w Moskwie, zm. 8 grudnia 1937 w lesie katyńskim) – rosyjski biskup prawosławny, święty nowomęczennik.
Był synem cerkiewnego psalmisty. Ukończył seminarium duchowne w Moskwie, a następnie Moskiewską Akademię Duchowną. W latach 1906–1914 był przełożonym monasteru św. Onufrego w Jabłecznej, przyczyniając się w znaczący sposób do jego rozwoju jako ośrodka kultowego i oświatowego. Następnie przez rok kierował prawosławnym seminarium duchownym w Chełmie; w 1915 razem z całą kadrą placówki udał się na bieżeństwo do Moskwy.
3 kwietnia 1916 został wyświęcony na biskupa bialskiego, wikariusza eparchii chełmskiej. W roku następnym został ordynariuszem eparchii orłowskiej. W latach 1922–1924 więziony za przeciwstawianie się konfiskacie majątku Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Od 1927 do 1936 był ordynariuszem eparchii smoleńskiej. Bezskutecznie sprzeciwiał się antyreligijnej polityce miejscowych władz radzieckich. W 1936 aresztowany, oskarżony o kierowanie grupą kontrrewolucyjną, został początkowo skazany na karę więzienia. Po wznowieniu śledztwa w roku następnym został skazany na karę śmierci i rozstrzelany, najprawdopodobniej w lesie katyńskim.
W 2001 Rosyjski Kościół Prawosławny uznał go za świętego nowomęczennika.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie cerkiewnego psalmisty Mitrofana Ostroumowa. Jego ojciec służył w jednej z parafialnych cerkwi w Moskwie[1]. Ukończył niższą szkołę duchowną przy Monasterze Zaikonospasskim, następnie seminarium duchowne w Moskwie w 1900 i Moskiewską Akademię Duchowną w 1904[2]. 14 września 1904 złożył śluby zakonne przed biskupem dmitrowskim Tryfonem, w monasterze Objawienia Pańskiego w Moskwie[3].
We wrześniu 1904 został kolejno wyświęcony na hierodiakona, a następnie na hieromnicha[4]. Natychmiast po święceniach udał się do Pustelni Optyńskiej, gdzie pracował w kuchni klasztornej i pełnił funkcje kanonarchy[1]. Następnie wrócił do Moskwy, gdyż został w Moskiewskiej Akademii Duchownej zatrudniony jako p.o. docenta w katedrze teorii i historii homiletyki[1].
W monasterze w Jabłecznej[edytuj | edytuj kod]
W 1905 hieromnich Serafin odbył razem z profesorem teologii Michaiłem Tariejewem podróż do monasterów w Wirowie oraz w Leśnej, jak również na Chełmszczyznę. Pod wpływem doświadczeń z podróży postanowił zrezygnować z pracy w Akademii i podjąć służbę duszpasterską w tymże regionie[1]. W 1906, zgodnie z wyrażoną prośbą, został zaliczony w poczet mnichów monasteru św. Onufrego w Jabłecznej[3]. Od września tego roku był zastępcą przełożonego klasztoru[1]. Wspólnie z kierującym wspólnotą archimandrytą Józefem Serafin (Ostroumow) działał na rzecz poprawy sytuacji materialnej wspólnoty i poszerzenia zakresu prowadzonej przez mnichów pracy dobroczynnej oraz oświatowej[1]. Działania te miały związek z zadaniami, jakie wyznaczył monasterowi Świątobliwy Synod Rządzący po wydzieleniu eparchii chełmskiej z eparchii warszawskiej i nadwiślańskiej w 1905. Klasztor miał stać się znaczącym ośrodkiem rusyfikacji i propagowania prawosławia, przeciwdziałając porzucaniu tego wyznania przez byłych unitów chełmskich, którzy po edykcie tolerancyjnym cara Mikołaja II w znacznej liczbie (nawet 200 tys. osób) przeszli na katolicyzm obrządku łacińskiego[5][6].
W październiku 1907 hieromnich Serafin został kierownikiem dwuklasowej szkoły parafialnej prowadzonej przy monasterze, jak również nowo otwartych w tym roku kursów nauczycielskich, przygotowujących przyszłych pracowników dydaktycznych dla rocznych szkół działających przy cerkwiach. Inaugurując działalność kursów, duchowny podkreślał, iż placówkom edukacyjnym na Chełmszczyźnie potrzebni są nauczyciele pochodzący z tego samego regionu, gdyż osoby przybyłe z innych części Imperium Rosyjskiego nie rozumieją specyfiki miejscowej kultury[7]. Duchowny z powodzeniem pozyskiwał darczyńców na potrzeby prowadzonych w monasterze remontów i rozbudów. Dzięki jego wysiłkom wspólnotę znacząco wsparł finansowo ks. Nikołaj Kopiew z Moskwy[4]. Jego wkład pozwolił na przebudowę i kapitalny remont głównej klasztornej świątyni – soboru św. Onufrego. Komisją koordynującą remont kierował hieromnich Serafin[8].
W listopadzie 1907 przełożony monasteru św. Onufrego, archimandryta Józef, został decyzją Synodu przeniesiony do eparchii nowogrodzkiej. 1 grudnia tego samego roku hieromnich Serafin objął obowiązki p.o. przełożonego. Dwa tygodnie później w głosowaniu mnichów został wybrany do pełnienia tejże funkcji na stałe. Po raz pierwszy od kilku dziesięcioleci nowego przełożonego wytypowała sama wspólnota, nie zaś Świątobliwy Synod Rządzący[3]. Organ ten jedynie zatwierdził dokonany wybór w dniu 18 stycznia 1908, zaś 2 lutego tego samego roku hieromnich Serafin otrzymał godność archimandryty[8].
Jako przełożony klasztoru w Jabłecznej Serafin (Ostroumow) doprowadził do wzniesienia w bezpośrednim sąsiedztwie monasteru kaplicy Zaśnięcia Matki Bożej (poświęconej w sierpniu 1907), jak również sfinalizował prace nad organizacją filialnego skitu Świętych Sergiusza i Hermana nad Jeziorem Białym (otwartego w 1909). Obydwie inwestycje również sfinansował ks. Nikołaj Kopiew[8]. Kolejnym obiektem zbudowanym w monasterze w czasie kierowania nim przez archimandrytę Serafina była kaplica Spotkania Pańskiego wzniesiona nad brzegiem Bugu. Budynek ten został zbudowany za pieniądze ze składek wiernych i poświęcony w 1912. W tym samym roku działalność rozpoczęła druga filia klasztoru – w Dratowie. Archimandryta ubiegał się również o wsparcie finansowe Świątobliwego Synodu Rządzącego na budowę nowej dzwonnicy klasztornej. Środki na ten cel uzyskał dopiero w 1913, jednak z powodu wybuchu I wojny światowej budowa nigdy nie została nawet rozpoczęta[8]. Duchowny był także jednym z inicjatorów wzniesienia cerkwi Opieki Matki Bożej w Sławatyczach w pobliżu Jabłecznej, co nastąpiło w latach 1910–1912[9].
W okresie sprawowania obowiązków przełożonego monasteru w Jabłecznej przez archimandrytę Serafina mnisi otworzyli dwuklasową szkołę we wsi Otoki, w której naukę pobierało 62 dzieci oraz niższą szkołę jednoklasową w Jabłecznej przeznaczoną dla 60 osób[10]. Odrębną placówką była szkoła rzemiosła, oferująca praktyczne kursy rolnicze, ogrodnicze i sadownicze, weterynaryjne, leśnicze, mleczarskie i pszczelarskie[11]. Klasztor ponownie stał się ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym[12]. Mnisi byli również zapraszani do głoszenia kazań w różnych parafiach eparchii chełmskiej lub podejmowali pracę na rzecz propagowania prawosławia w austriackiej Galicji. Odrębne wysiłki archimandryty Serafina dotyczyły dokumentowania historii monasteru w Jabłecznej. Przed I wojną światową duchowny pracował nawet nad pracą badawczą przedstawiającą jego dzieje, jednak jej tekst najprawdopodobniej zaginął w czasie działań wojennych[13].
Rektor seminarium duchownego w Chełmie[edytuj | edytuj kod]
28 stycznia 1914 Świątobliwy Synod Rządzący wyznaczył archimandrytę Serafina na rektora prawosławnego seminarium duchownego w Chełmie. Duchowny zasiadł także w radzie naukowej eparchii chełmskiej i wstąpił do Bractwa Przenajświętszej Bogurodzicy działającego przy administraturze. Brał udział w redagowaniu eparchialnych pism, w tym głównego organu prasowego, Chołmskaja Jeparchialnaja Żizn'[13] i gazety Narodnyj Listok[2].
W 1915 archimandryta Serafin udał się na bieżeństwo razem ze wszystkimi pracownikami seminarium i innymi duchownymi prawosławnymi z Chełma[14]. Udał się wówczas do Moskwy, gdzie utrzymywał kontakt z uchodźcami z Chełmszczyzny i działał na rzecz poprawy ich sytuacji na wychodźstwie[13]. Rektorem seminarium chełmskiego pozostawał formalnie do 1916[2].
Biskup[edytuj | edytuj kod]
Biskup orłowski[edytuj | edytuj kod]
3 kwietnia 1916 miała miejsce jego chirotonia na biskupa bialskiego, wikariusza eparchii chełmskiej. W charakterze konsekratorów w obrzędzie udział wzięli m.in. metropolita moskiewski i kołomieński Makary, arcybiskup grodzieński i brzeski Michał, biskup białostocki Włodzimierz i biskup nowogieorgijewski Joazaf[2]. 21 kwietnia 1916 biskup Serafin został mianowany locum tenens eparchii chełmskiej[a]. W maju 1917 rosyjski Rząd Tymczasowy powierzył mu także obowiązki locum tenens eparchii orłowskiej. 18 sierpnia 1917 został jej ordynariuszem, przy równoczesnym zwolnieniu z poprzednich funkcji[2]. W eparchii orłowskiej szczególnie interesował się działalnością seminarium duchownego w Orle, szkoły eparchialnej, cerkiewnych pism i monasterów. Został członkiem honorowym Orłowskiego Towarzystwa Cerkiewno-Historycznego[13]. Gdy władze radzieckie zabroniły prowadzenia szkół cerkiewnych, organizował nielegalne lekcje religii. Wielokrotnie występował z kazaniami i organizował procesje[15]. Uczestniczył w pracach Soboru Lokalnego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1917–1918[2].
W czasie pracy duszpasterskiej w Orle biskup Serafin dwukrotnie był poddawany bezpośrednim represjom. 14 marca 1918 został osadzony w areszcie domowym bez prawa korespondencji, był dwukrotnie przesłuchiwany. 6 lipca tego samego roku Czeka rozpędziła zebranie eparchialne w domu biskupim w Orle, a w samym budynku przeprowadziła przeszukanie[15]. W 1922 biskup Serafin został aresztowany pod zarzutem czynnego sprzeciwiania się akcji konfiskaty kosztowności cerkiewnych[b] i w czerwcu tego samego roku skazany na siedem lat więzienia w pełnej izolacji[15] na podstawie sfingowanych oskarżeń[2]. Wyrok został następnie złagodzony do półtora roku[2]. Ostatecznie został zwolniony z więzienia po roku i dziesięciu miesiącach, po czym wrócił do Orła[2]. Według innych źródeł do czynnej działalności duszpasterskiej wrócił dopiero w 1926[4][15].
29 maja 1924 został podniesiony do godności arcybiskupiej[15]. Po powrocie do Orła podjął zdecydowaną walkę z Żywą Cerkwią. W grudniu 1926 został aresztowany po raz kolejny i zmuszony do wyjazdu z miasta[2].
Biskup smoleński, aresztowanie i śmierć[edytuj | edytuj kod]
1 listopada 1927 objął katedrę smoleńską. Zamieszkał w Smoleńsku, nie mógł jednak służyć w katedralnym soborze Zaśnięcia Matki Bożej, został on bowiem przekazany Żywej Cerkwi. Funkcje soboru katedralnego przejęła zatem tymczasowo cerkiew św. Mikołaja w Smoleńsku, zaś w 1929, gdy świątynia ta została zamknięta (razem z kilkunastoma innymi prawosławnymi placówkami duszpasterskimi) – cerkiew Świętych Piotra i Pawła. Arcybiskup Serafin starał się przeciwstawiać antyreligijnej polityce władz radzieckich, nie miał jednak ku temu realnych możliwości. W 1931 w parafiach eparchii smoleńskiej przeprowadzona została konfiskata szat liturgicznych, w 1935 – konfiskata dzwonów cerkiewnych, zaś w 1936 cerkiew Świętych Piotra i Pawła została odebrana wiernym i zaadaptowana na archiwum[15].
11 listopada tego samego roku doszło do kolejnego aresztowania arcybiskupa Serafina, który został oskarżony o prowadzenie agitacji antyradzieckiej. Duchowny miał kierować kontrrewolucyjnym ugrupowaniem złożonym z prawosławnych kapłanów, a w swoich kazaniach zapowiadać rychły upadek komunizmu; ponadto hierarsze zarzucono zachęcanie innych duchownych do podejmowania starań o otwieranie zamkniętych cerkwi. Razem z Serafinem sądzonych było ośmiu innych kapłanów prawosławnych[15]. Wszyscy podsądni nie przyznali się do winy[2]. Wszystkim wymierzono karę pięciu lat więzienia i skierowano do obozu w Karagandzie[2].
W listopadzie 1937, tj. pół roku od przewiezienia do miejsca odbywania kary, sprawa arcybiskupa Serafina została wznowiona, oficjalnie z powodu ujawnienia nowych istotnych dla niej okoliczności. W powtórnym procesie hierarcha został skazany przez trójkę NKWD na karę śmierci przez rozstrzelanie. Jego egzekucja odbyła się najprawdopodobniej w lesie katyńskim 8 grudnia 1937[15].
Kanonizacja i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
| święty nowomęczennik | |
 | |
| Czczony przez | |
|---|---|
| Kanonizacja | 17 lipca 2001 |
| Wspomnienie | 25 listopada/8 grudnia oraz I niedziela po 25 stycznia/7 lutego |
| Szczególne miejsca kultu | |
21 listopada 1958 Prezydium Smoleńskiego Sądu Okręgowego pośmiertnie zrehabilitowało Serafina (Ostroumowa). Decyzja ta została potwierdzona przez prokuraturę smoleńską 21 lipca 1989[15].
Arcybiskup smoleński został 17 lipca 2001 kanonizowany jako jeden z Soboru Świętych Nowomęczenników i Wyznawców Rosyjskich. Jako dzień wspomnienia, obok daty ogólnego wspomnienia soboru, wyznaczono rocznicę śmierci[15].
Jego pamięci poświęcona jest wystawa w podziemiach cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego w Katyniu, poświęconej w 2012[16]. Kult Serafina pojawił się również na początku XXI w. w diecezji lubelsko-chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, w miejscach, gdzie duchowny służył sto lat wcześniej[17]. W 2014 arcybiskup lubelski i chełmski Abel erygował w Białej Podlaskiej parafię pod jego wezwaniem[18].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f J. Charkiewicz: Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 95-97. ISBN 978-83-60311-11-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Sierafim (Ostroumow Michaił Mitrofanowicz). [dostęp 2012-09-05]. (ros.).
- ↑ a b c ks. S. Żeleźniakowicz: Istorija Jabłoczinskogo Swiato-Onufrijewskogo Monastyria. T. II. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2006, s. 134. ISBN 978-83-60311-03-5.
- ↑ a b c G.J. Pelica: Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939). Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 390. ISBN 978-83-925882-0-7.
- ↑ ks. S. Żeleźniakowicz: Istorija Jabłoczinskogo Swiato-Onufrijewskogo Monastyria. T. II. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2006, s. 117-120. ISBN 978-83-60311-03-5.
- ↑ Jadczak S.: Monaster w Jabłecznej. Sanktuarium polskiego prawosławia. Lublin: Laser-Graf, 1992, s. 20.
- ↑ J. Charkiewicz: Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 98. ISBN 978-83-60311-11-0.
- ↑ a b c d J. Charkiewicz: Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 100-105. ISBN 978-83-60311-11-0.
- ↑ N. Klimuk. Sławatycki cud. „Przegląd Prawosławny”. 10 (328), październik 2012. Białystok. ISSN 1230-1078.
- ↑ ks. S. Żeleźniakowicz: Istorija Jabłoczinskogo Swiato-Onufrijewskogo Monastyria. T. II. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2006, s. 152. ISBN 978-83-60311-03-5.
- ↑ ks. S. Żeleźniakowicz: Istorija Jabłoczinskogo Swiato-Onufrijewskogo Monastyria. T. II. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2006, s. 152-154. ISBN 978-83-60311-03-5.
- ↑ J. Charkiewicz. Monaster pod opieką św. Onufrego. „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”. 6 (247), s. 12-14, czerwiec 2010. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna. ISSN 2039-4499.
- ↑ a b c d J. Charkiewicz: Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 109-111. ISBN 978-83-60311-11-0.
- ↑ P. Kiernikowski: Gimnazjum nr 2 im. ks. Zygfryda Berezeckiego w Chełmie (1999–2010). Chełm: Gimnazjum nr 2 w Chełmie, 2010, s. 15-18. ISBN 83-923117-0-1.
- ↑ a b c d e f g h i j J. Charkiewicz: Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 112-115. ISBN 978-83-60311-11-0.
- ↑ Предстоятель Русской Церкви совершил освящение храма-памятника Воскресения Христова в Катыни и Божественную литургию в новоосвященном храме
- ↑ N. Klimuk. Pokochał tę ziemię, pokochał tych ludzi. „Przegląd Prawosławny”. 10 (328), październik 2012. Białystok. ISSN 1230-1078.
- ↑ Dział służbowy, „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”, nr 9 (298), wrzesień 2014, s. 7.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- На память о наречении и священной хиротонии преосвященнейшего Серафима, первого епископа Бельского и викария Холмской епархии 2-3 апреля 1916 г. — Москва : Холм. св.-Богородиц. братство, 1916. — 38 с.
- Житие новомученика и исповедника святителя Серафима Остроумова, 1880—1937 гг. / [Под ред. Секретаря Орл.-Ливен. епарх. упр. протоиерея Иоанна Троицкого]. — Орел : Воробьев, 2002. — 39 с.; 20 см. — (Святые земли орловской).
- J. Charkiewicz. Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętyc. — Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 95-115. — ISBN 978-83-60311-11-0.
- Серафим (Амельченков), иером. Дорогой веры, любви и правды: исторический очерк жизни и служения священномученика Серафима (Остроумова), архиепископа Смоленского и Дорогобужского, 1880-1937. — Смоленск: Свиток, 2012. — 301 с. — ISBN 978-5-902093-52-7.
- Серафим (Амельченков), иером. Пастырство священномученика Серафима (Остроумова), архиепископа Смоленского в Польше и России: 80-летию мученической смерти посвящается. — Смоленск: Свиток, 2017. — 414 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9909340-6-1.
- Serafin (Amielczenkow), bp. Polski i rosyjski wymiar duszpasterstwa świętego męczennika Serafina (Ostroumowa), arcybiskupa smoleńskiego. — Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2019. — 334 s.