Sejsza

Sejsza – swobodna fala stojąca, powstająca w zamkniętych zatokach, morzach i jeziorach pod wpływem wyraźnego zaburzenia równowagi wody (w jednej części zbiornika poziom wody podnosi się, a w drugiej jednocześnie opada).

Termin został zaproponowany przez szwajcarskiego hydrologa François-Alphonse’a Forela w roku 1890, który zaobserwował zjawisko na Jeziorze Genewskim w Szwajcarii. Nazwa pochodzi od „poruszać się w tę i z powrotem” (w szwajcarskim dialekcie języka francuskiego).

Przyczyny powstawania[edytuj | edytuj kod]

Sejsze mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Wywołane są gwałtownymi zmianami ciśnienia atmosferycznego nad zbiornikami wód lub w ich pobliżu, dużymi opadami deszczu w jednej części zbiornika lub gwałtownymi zmianami kierunku wiatru, aktywnością sejsmiczną. W niewielkich zbiornikach wodnych może je powodować ruch statków.

Woda na akwenie wraca do równowagi dzięki sile grawitacji po ustąpieniu warunków wymuszających oscylacje. W wyniku oporów falowanie zanika.

Okres drgań[edytuj | edytuj kod]

Naturalny okres drgań fali dla prostopadłościennego zbiornika wynosi:

${\displaystyle T={\frac {2L}{\sqrt {gd}}},}$

gdzie:

• ${\displaystyle T}$ – okres w sekundach,
• ${\displaystyle L}$ – długość zbiornika w metrach,
• ${\displaystyle d}$ – średnia głębokość w metrach,
• ${\displaystyle g}$ – przyspieszenie ziemskie.

Są też obserwowane wyższe harmoniczne z okresem ${\displaystyle T/n}$ gdzie ${\displaystyle n}$ jest liczbą naturalną, ${\displaystyle n\geq 2}$

Sejsze na świecie[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie większe jeziora mają małe ruchy sejszowe. Ruchy te często powstają pomiędzy zimnymi i ciepłymi warstwami jeziora. Na wspomnianym już Jeziorze Genewskim amplituda sejszy może osiągać 20 cm na wysokości Morges i około 40 cm w rejonie Genewy. Sejsze są obserwowane również np. na jeziorze Loch Ness w Szkocji. W Stanach Zjednoczonych na Wielkich Jeziorach ruch sejszowy nazywany jest „sloshing” („poruszać się w tę i z powrotem”). Typowe ruchy sejszowe powierzchni wody mają amplitudę kilku centymetrów. Morze Północne ma często ruchy sejszowe o okresie 36 godzin.

Sejsze jeziorne mogą powstawać bardzo szybko. Np. 13 czerwca 1995 na Jeziorze Górnym w kompleksie Wielkich Jezior sejsze miały amplitudę około 1,2 metra i powstały przez 15 minut. Na jeziorze Michigan w USA zaobserwowano 3-metrowe sejsze 26 czerwca 1954 roku.

Na Bałtyku sejsze osiągają wysokość kilkunastu centymetrów^[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Co to jest sejsza?. seagrant.wisc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-01-25)].