Sebastiano Caboto
 Sebastian Cabot, portret za Hansem Holbeinem wykonany przez Samuela Rawle’a (1824) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | żeglarz, kartograf, odkrywca |
| Narodowość | |
Sebastiano Caboto także Sebastiano Gaboto lub ang. Sebastian Cabot[1] (ur. ok. 1476 lub ok. 1484 w Wenecji, zm. ok. 1557 w Londynie) – włoski żeglarz, kartograf i odkrywca w służbie angielskiej i hiszpańskiej, syn odkrywcy Johna Cabota (1450–1499).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Sebastian Cabot był synem włoskiego odkrywcy w służbie angielskiej Johna Cabota (1450–1499)[1]. Różne źródła podają różne daty urodzenia Sebastiana Cabota – zarówno Encyclopedia Britannica jak i Encyklopedia PWN podają, że urodził się ok. 1476 roku[2][1], natomiast inne m.in. Dictionary of Canadian Biography, podają lata 80. XV wieku – ok. 1484 roku[3][4][a]. Miejscem jego narodzin była prawdopodobnie Wenecja[3]. W 1495 roku wyjechał wraz z ojcem do Anglii[4].
Niewiele wiadomo na temat jego młodości, a informacje o jego późniejszym życiu podawane są w wątpliwość z uwagi na to, że pochodzą one z jego własnych relacji, które stawiały jego samego na pierwszym planie[3].
Według własnej relacji opublikowanej w legendzie swojej mapy z 1544 roku Sebastian miał uczestniczyć w wyprawie ojca z 1497 roku[4]. John Cabot jako pierwszy udał się na poszukiwania alternatywnego szlaku do Azji i w 1497 roku dopłynął do wybrzeży Labradoru albo do Cape Breton (miejsce lądowania Cabota nie jest jednoznacznie zidentyfikowane), będąc przekonanym, że dopłynął do Azji[5]. Podczas gdy Dictionary of Canadian Biography podaje, że nie ma dowodów na udział Sebastiana w wyprawach ojca[4], to Encyklopedia PWN podaje, że Sebastian towarzyszył ojcu podczas drugiej wyprawy w 1498 roku[1]. Własne relacje Sebastiana Cabota doprowadziły do przekonania, że to on dowodził wyprawami w 1497 i 1498 roku[4]. Jeszcze w XIX wieku uważano, że to raczej Sebastian Cabot odkrył Amerykę Północną[6]. Dalton (2016) relacjonuje, że poszukiwania dowodów na wyprawy prowadzone przez Sebastiana Cabota w archiwach angielskich nie przyniosły rezultatu, natomiast dokumenty w archiwach weneckich i mediolańskich wskazywały na ekspedycje Johna Cabota[6]. Amerykański historyk specjalizujący się historii odkrycia Ameryki Henry Harrisse (1829–1910) potępił w 1896 roku Sebastiana Cabota jako kłamcę i oszusta[6][4].
W 1505 roku król Anglii Henryk VII Tudor (1457–1509) przyznał Sebastianowi roczną rentę w uznaniu jego służby w Bristolu[4]. Jego wyprawa z 1508/1509 roku w poszukiwaniu drogi do Chin na północ od Labradoru nie jest dobrze udokumentowana[b], a informacje o podróży pochodzą z jego własnych relacji[7]. Wybór trasy na północy sugeruje, że poszukiwał Przejścia Północno-Zachodniego[7]. Sebastian Cabot – według relacji własnej – dotarł na wody współczesnej Arktyki – do Cieśniny Davisa, Cieśniny Hudsona i Zatoki Hudsona[7].
W 1512 roku Cabot na zlecenie króla Henryka VIII (1491–1547) sporządzał mapy podczas wyprawy armii angielskiej, by wesprzeć króla Ferdynanda Aragońskiego (1452–1516) w walce z Francją[2].
Henryk VIII zaprzestał finansowania wypraw do Ameryki Północnej, a Cabot zdecydował się wstąpić do służby hiszpańskiej[3], gdzie otrzymał stopień kapitana[4]. W 1516 roku miał poprowadzić ekspedycję hiszpańską, która jednak została odwołana po śmierci Ferdynanda Aragońskiego[2]. W 1518 roku został mianowany głównym pilotem odpowiedzialnym za wykształcenie, licencjonowanie i wyposażenie wszystkich pilotów[8]. Na stanowisku tym zastąpił hiszpańskiego nawigatora Juana Díaz de Solís (1470–1516)[4].
Na początku lat 20. XVI w. Cabot szukał wsparcia dla kolejnej wyprawy do Nowej Fundlandii u Henryka VII[9]. Król, Thomas Wolsey (1471/1474–1530) i rada królewska poparli projekt, który wsparli również kupcy z Bristolu[9]. Jednak wobec braku zaangażowania kupców londyńskich, wsparcie okazało się niewystarczające i Cabot wrócił do Hiszpanii[9].
W 1526 roku Cabot został kapitanem hiszpańskiej wyprawy do Indii szlakiem wokół Ameryki Południowej[4]. W ekspedycji popłynęły cztery statki z 200 uczestnikami[4][c]. Z uwagi na relacje o bogactwach Ameryki Południowej, Cabot zmienił kurs wyprawy pomimo buntu innych uczestników i wpłynął na rzekę La Platę[4]. Przy ujściu San Salvador do Urugwaju założył fort San Salvador[4]. Poszukiwał złota w regionie Parany, Río Carcarañá i Paragwaju[4]. Nad Río Carcarañá założył fort Sancti Spiritus[4]. Zimę 1528–1529 spędził w San Salvador, a wiosną kolejnego roku udał się do Sancti Spiritus, który został wcześniej zdobyty przez Indian[4]. Cabot podjął decyzję o powrocie i przybył do Sewilli latem 1530 roku[4].
Wobec niepowodzenia wyprawy Cabot został pociągnięty do odpowiedzialności i skazany na zesłanie do Afryki[4]. Kary nigdy jednak nie odbył, a od 1532 roku ponowie wykonywał obowiązki głównego pilota[4]. Cabot cieszył się przychylnością władcy, któremu zdał relację z pobytu w Ameryce Południowej i zaproponował kolejną ekspedycję[4].
W 1544 roku ukazała się mapa świata przypisywana Cabotowi, która przechowywana jest w zbiorach Biblioteki Narodowej Francji[4].
W 1551 roku Cabot stanął na czele angielskiej Company of Merchant Adventurers (późniejszej Kompanii Moskiewskiej (ang. Muscovy Company)), kompanii powstałej z inicjatywy kupców zainteresowanych znalezieniem Przejścia Północno-Wschodniego[10]. W 1553 roku kompania sfinansowała pierwszą wyprawę angielską w poszukiwaniu szlaku do Azji na północnym wschodzie[10].
Cabot zmarł w Londynie w 1557 roku[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dictionary of Canadian Biography podaje, że sam Sebastian Cabot podawał różne daty urodzenia: przed 1486 rokiem, ok. 1579 roku, ok. 1488 roku i ok. 1483 roku, co po odrzuceniu dat skrajnych sugeruje datę narodzin nie wcześniej niż w 1484 roku, zob. Dictionary of Canadian Biography ↓.
- ↑ Dictionary of Canadian Biography podaje, że nie ma ani oficjalnych dokumentów, ani innych relacji na temat wyprawy Cabota z okresu ekspedycji. Informacje pochodzą z prac trzech historyków Pedro Mártira de Anghiery (1457–1526), Marcantonio Contariniego i George’a Besta (1555–1584), przy czym jako rok ekspedycji podawany jest raz 1508, a raz 1509 rok, zob. Dictionary of Canadian Biography ↓. Brytyjska historyk specjalizująca się w historii odkryć geograficznych Alwyn Ruddock (1916–2005) uważała, że Sebastian Cabot odbył przynajmniej dwie wyprawy transatlantyckie – w 1504 i 1508 roku, zob. Dalton 2016 ↓, s. 36.
- ↑ Encyclopædia Britannica podaje, że Cabot objął dowództwo wyprawy w 1525 roku, a uczestniczyły w niej trzy statki, zob. Encyclopædia Britannica ↓.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b c d Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ a b c d Wagner i Walters Schmid 2012 ↓, s. 192.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Dictionary of Canadian Biography ↓.
- ↑ Day 2006 ↓, s. 39–40.
- ↑ a b c Dalton 2016 ↓, s. 36.
- ↑ a b c Day 2006 ↓, s. 40.
- ↑ Dalton 2016 ↓, s. 37–38.
- ↑ a b c Dalton 2016 ↓, s. 38.
- ↑ a b Waldman i Cunningham 2004 ↓, s. 252.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Caboto Sebastiano, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-31].
- Dalton, Heather: Merchants and Explorers: Roger Barlow, Sebastian Cabot, and Networks of Atlantic Exchange 1500-1560. Oxford University Press, 2016. ISBN 978-0-19-165212-7. [dostęp 2021-10-31]. (ang.).
- Day, Alan: Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Northwest Passage. Scarecrow Press, 2006. ISBN 978-0-8108-6519-8. [dostęp 2021-10-31]. (ang.).
- Skelton, R.A.: Sebastian Cabot. W: Dictionary of Canadian Biography. T. 1. University of Toronto/Université Laval, 2003. (ang.).
- Sebastian Cabot, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-10-31] (ang.).
- Wagner, John A. and Susan Walters Schmid: Encyclopedia of Tudor England. ABC-CLIO, 2012. ISBN 978-1-59884-298-2. [dostęp 2021-10-31]. (ang.).
- Waldman, Carl, Cunningham, Jon: Encyclopedia of Exploration Volume II Places, Technologies, and Cultural Trends. Facts On File, 2004. ISBN 0-8160-4678-6. (ang.).