Sebastian Grabowiecki
 | |
| Data i miejsce urodzenia | ok. 1540 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
Sebastian Grabowiecki OCist herbu Grzymała (ur. ok. 1540 w Mszczyczynie[1], zm. 19 października 1607 w Moskwie) – poeta późnorenesansowy zaliczany do grupy "polskich poetów metafizycznych", jeden z czołowych prekursorów baroku, petrarkista, sekretarz królewski Stefana Batorego[2].
Życie[edytuj | edytuj kod]
Niewiele wiadomo na temat życia Sebastiana Grabowieckiego. Początkowo przyszły poeta prowadził karierę dworską u Zygmunta II Augusta, a potem Stefana Batorego. Później został duchownym. Niewiadome są powody dla których polityk i żołnierz Grabowiecki rozstał się z życiem świeckim. Wiemy na pewno, iż przeżywszy śmierć żony, natychmiast porzucił życie szlachcica i został zakonnikiem. Być może za zasługi wojenne czy dyplomatyczne otrzymał w nowej roli stanowisko opata klasztoru cystersów w Bledzewie, które pełnił aż do śmierci.
Monografię Sebastiana Grabowieckiego napisali Andrzej Litwornia i Mirosława Hanusiewicz.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Pisał psalmy pokutne i sonety włoskie ostatecznie ułożone na wzór ćwiczeń duchowych dla braci zakonnych, zebrane w dwutomowym Setniku rymów duchownych. Dzieło odznaczało się doskonałością formalną i nowatorstwem w zakresie języka poetyckiego, inicjującym barok w literaturze rodzimej; uważane jednak za zbyt trudne i hermetyczne dla zwykłego odbiorcy, popadło w zapomnienie[3]. Odkryty ponownie pod koniec XIX wieku, Grabowiecki zwrócił na siebie uwagę jako jeden z najwybitniejszych liryków polskich; porównywano go do Jana Kochanowskiego oraz nazywano "dużym brylantem", który "nosi w sobie ziarnko geniuszu"[4]. Późniejsza krytyka, odkrywając w jego poezji wpływy włoskie i hiszpańskie, stała się bardziej chłodna w ocenie. Współcześnie poeta ten wzbudza skrajne reakcje, na ogół jednak stawia się go obok Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jako czołowego pisarza wczesnobarokowego[3].
Tłumaczył religijne dzieła Franciszka Petrarki, Bernarda Tassa i Gabriela Fiammy, w których dawał wyraz swoim potrydenckim sympatiom. Część badaczy dopatruje się w duchowej postawie Grabowieckiego znamion pobożności kwietystycznej, najbliższe związki łączyły go jednak z nurtem devotio moderna oraz augustynizmem. Poeta jest także autorem traktatu anty-reformacyjnego, Martinus Lauter eiusque levitas.
Setnik rymów duchownych (1590)[edytuj | edytuj kod]
Autor jednego tomu wierszy Setnik rymów duchownych (1590)[5], przekłady i trawestacje poetów włoskich, wznowionego dopiero w 1893 jako Rymy duchowne[6]) oraz antyreformacyjnej broszury Martinus Lauter eiusque levitas (1585).
W przeciwieństwie do reprezentującego humanistyczny aktywizm Sępa, Grabowiecki postulował w swej twórczości metafizycznej koncepcję kwietyzmu. O ile dla tamtego życie było ciągłym „bojowaniem”, o tyle twórca Setnika rymów duchownych skłaniał się ku koncepcji silniej ascetycznej – kwietyzmu właśnie, poszukując w deprecjonowanym świecie Bożego ładu, zgodnie z ideami kwietyzmu ukojenie wewnętrzne uznając za kres peregrynacji duchowej.
Silnie akcentując dążenie do pojednania się z Bogiem, Grabowiecki nie reprezentował później dopiero w Polsce rozwiniętych idei mistycznych. W swej liryce neguje on wartość poznania empirycznego, za podstawowe i jedyne uznając – duchowe, metafizyczne, otrzymane jednak nie staraniami ludzkimi, ale łaską zsyłaną przez dobroć Stwórcy. Bóg jest bowiem w koncepcji świata poety jedynym źródłem prawdy, a pojednanie z Nim jedyną drogą do jej poznania. W istnieniu doczesnym człowiek jest samotny, świat jawi mu się jako obcy, niemożliwy do pełnego ogarnięcia i wrogi.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964, s. 229.
- ↑ Dominik Kadzik, Spis dworzan zmarłego króla polskiego Stefana Batorego, w: Prace Historyczne 2016, Numer 143 (1), s. 197.
- ↑ a b Czesław Hernas: Barok. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 36. ISBN 83-01-13846-7.
- ↑ Edward Porębowicz. Sebastian Grabowiecki i jego wzory. „Ateneum”. 2, s. 95, 1894. Warszawa.
- ↑ Cyfrowa wersja pierwodruku dostępna jest w serwisie Polona.pl
- ↑ Sebastian Grabowiecki, Sebastyana Grabowieckiego Rymy duchowne : 1590, Kraków: Akad. Umiejętności, 1893.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 224-225. ISBN 83-01-02722-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sebastian Grabowiecki – dzieła w bibliotece Polona