Szachy sandomierskie
Szachy sandomierskie, sandomierskie szachy – szachy odkryte 9 października 1962 przez ekipę archeologów pod kierownictwem Jerzego i Eligii Gąsowskich na terenie osady na wzgórzu świętojakubskim w Sandomierzu. Kolejne badania z lat 2014-2015 prowadzone na tym wzgórzu przez dr hab Marka Florka i dr Agnieszkę Stempin i Monikę Bajkę które miały na celu odkryć pozostałe 3 pionki odsłoniły na powrót chatę wskazując, że pierwotnie była to znacznie bogatsze i większe domostwo niż to było sugerowane we wcześniejszych badaniach państwa Gąssowskich[1][2][3].
Odkryty zestaw zawierał 29 bierek szachowych (bez trzech pionów). Początkowo uważano, że szachy zostały wykonane z poroża jelenia, późniejsze badania archeolozoolgiczne Profesora Daniela Makowieckiego i dr Agnieszki Stempin sugerowały szczątki dużego ssaka kopytnego żyjącego w basenie morza śródziemnego. Najnowsze ustalenia poczynione przez zespół genetyków z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiej pod kierunkiem dr Danijeli Popović[4] wskazały że są to kości krowy, konia i jelenia. Badania przeprowadzono dla trzech pionków po jednym z każdego z zestawów (kości krowy i konia) i jeden który został dołożony do zestawu później (kość jelenia). Wciąż nie wyklucza to ich włoskiej włoską prowenienicję[5]. Podnoszone są jednak także sugestie o wschodnich inspiracjach[6] Czas powstania szachów sandomierskich ocenia się na XII wiek lub pierwszą połowę wieku XIII[7].
Szachy te są eksponatem stałej wystawy muzeum na Zamku w Sandomierzu[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bajka M., Florek M., Stempin A., Zisopulu-Bleja 2014 Badania archeologiczne na Wzgórzu Staromiejskim w Sandomierzu w roku 2014, „Zeszyty Sandomierskie” R.20, nr 38, s.44-48.
- ↑ Florek M., Stempin A. 2015, Badania archeologiczne na Wzgórzu Staromiejskim w Sandomierzu w roku 2015, „Zeszyty Sandomierskie” R.21, nr.40, s.55-59.
- ↑ Florek M., Bajka M., Zisopulu-Bleja K., Stempin A. 2018 The Sandomierz Chess Set from St. James’s Hill, Sandomierz: Reflections on the 1962 Excavations and a report on the Re-Exploratory Excavations of 2014–2015, [w:] Stempin A. (red.) The Cultural Role of Chess in Medieval and Modern Times. 50th Anniversary Jubilee of the Sandomierz Chess Discovery, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 21, s. 67–80, Poznań,;
- ↑ Świętokrzyskie/ Rozwikłano jedną z zagadek dotyczących powstania szachów sandomierskich [online], Nauka w Polsce [dostęp 2023-12-31] (pol.).
- ↑ Słynne szachy sandomierskie. Jak trafiły do Polski? [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2021-12-24].
- ↑ Tomisław Giergiel, Szachy sandomierskie świetle badań historycznych i archeologicznych, w: Królewska gra. Szachy w historii i kulturze, red. Dariusz Karczewski, Warszawa 2023,, 83-116. [dostęp 2023-12-31].
- ↑ Szachy sandomierskie [online], www.zamek-sandomierz.pl [dostęp 2023-12-31] (pol.).
- ↑ Strona muzeum [1]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, t. II, Warszawa 1987, s. 1080–1081.
- E. Gąssowska, Wczesnośredniowieczne szachy z Sandomierza.