Samsonów
| wieś | |
 Widok ogólny na ruiny huty | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | 245[2] |
| Strefa numeracyjna | 41 |
| Kod pocztowy | 26-050[3] |
| Tablice rejestracyjne | TKI |
| SIMC | 0279947[4] |
Położenie na mapie gminy Zagnańsk  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego  | |
 50°59′29″N 20°36′56″E/50,991389 20,615556[1] | |
Samsonów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Zagnańsk[5][4].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0989264 | Rurarnia | część wsi |
| 0989270 | Rybna | część wsi |
| 0279999 | Samsonów-Podlesie | przysiółek |
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona jest w Górach Świętokrzyskich, pomiędzy Pasmem Oblęgorskim na zachodzie a Pasmem Klonowskim na wschodzie. Leży nad rzeką Bobrzą, której dolina od północnego zachodu zamknięta jest Wzgórzami Kołomańskimi, natomiast od południa Wzgórzami Tumlińskimi.
W Samsonowie działa Gminna Biblioteka Publiczna.
Dojazd z Kielc zapewniają autobusy komunikacji miejskiej :
| Numer linii | Kierunek | Przyszła trasa (po wprowadzeniu zmian zapowiedzianych latem 2020 przez Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach[6]: | Ograniczenia w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa[7]: | |
|---|---|---|---|---|
| 7 | Samsonów - Dworzec Autobusowy | bez zmian | bez zmian | |
| 32 | Samsonów - Dworzec Autobusowy | bez zmian | bez zmian | |
W latach 1945-1954 i 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Samsonów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 750.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa pochodzi od nazwiska łowczego królewskiego Łukasza Samsona herbu Topór. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje miejscowość pod nazwą miejscową Samsonów[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia Samsonowa jest związana z przemysłem hutniczym. Tutaj w rejonie dzisiejszego Samsonowa, powstały pierwsze fabryki żelaza i stali. W Samsonowie już w XV w. istniała dymarka. W 1562 r. biskup Podniewski wydał pozwolenie Michałowi Niedźwiedziowi na zbudowanie kuźnicy nad Bobrzą pomiędzy Kołomanią a Zagnańskiem. Stanęła ona na północ od obecnych ruin huty Józef i rzeki Bobrzy. W roku 1594 Łukasz Samson herbu Topór, łowczy królewski (od niego pochodzi nazwa miejscowości) przejął istniejącą tutaj kuźnicę. W XVI w. i XVII w. włoscy dzierżawcy przekształcili kuźnicę w nowoczesną hutę (wybudowano wielki piec) – stało się to za sprawą rodziny włoskich przemysłowców – Cacciów z Bergamo, których sprowadził król Zygmunt III Waza. Projektantem wielkiego pieca był Hieronim Caccio. Zakład Cacciów nastawiony był głównie na produkcję wyrobów dla wojska, produkował szyszaki, pancerze, piki, pałasze i broń palną. W 1633 prawa do huty Cacciowie odstąpili Bernardowi Servalli, Piotrowi Gianotti i Janowi Gibboni. Dnia 21 marca 1661 roku jak podawała najstarsza polska gazeta Merkuriusz Polski Ordynaryjny król polski Jan II Kazimierz Waza obserwował w Samsonowie lanie dział dla wojska[9].
W 1709 zakład z okolicznymi dobrami przejęli biskupi krakowscy, drugi piec w Samsonowie wybudował biskup Kajetan Ignacy Sołtyk. W następnych latach oraz w czasie zaboru austriackiego i Księstwa Warszawskiego huta funkcjonowała z różnym skutkiem. W 1817 r, z inicjatywy Stanisława Staszica, rozpoczęto budowę nowej huty „Józef” (wielki piec, odlewnia, modelarnia, suszarnia), kamień węgielny pod budowę nowego pieca, opalanego węglem drzewnym, podłożył w 1818 r. namiestnik Królestwa Polskiego Józef Zajączek. Huta czynna była do 1866 r. W roku 1844 i 1848 miały tu miejsce poważniejsze pożary. Około 1852 roku w hucie produkowano naczynia kuchenne, walce oraz kowadła.
Zakład zniszczony został ostatecznie przez pożar, który wybuchł w nim w roku 1866. W czasie I wojny światowej Austriacy zniszczyli część istniejących wówczas zabudowań fabrycznych. Ruiny huty zostały zabezpieczone w latach 1981-1983 i udostępnione zwiedzającym.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- ruina zespołu zakładu przemysłowego z I połowy XIX w., wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.469/1-3 z 3.12.1956, z 15.02.1967, z 4.05.1987 i z 6.05.1987)[10]:
- wielki piec z wieżą i ruiną odlewni,
- węgielnia,
- budynek produkcyjny,
- dom nr 26 na osiedlu fabrycznym z przełomu XVIII/XIX w. (nr rej.: A.470 z 11.05.1987)[10],
- dom nr 34 na osiedlu fabrycznym z I połowy XIX w. (nr rej.: A.471 z 4.05.1987)[10],
- dom nr 37 na osiedlu fabrycznym z 1818 r., dom zawiadowcy fryszerek nr rej.: A.472 z 4.05.1987)[10].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Samsonowie gra Klub Piłkarski Samson Samsonów. Awans do A klasy sezon 2017/18
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Pomnik poległych 1939–1945 gminy Samsonów
- Kamienny drogowskaz w Samsonowie
- Grób żołnierza września 1939
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 120674
- ↑ Zestawienie statystyczne. Liczba mieszkańców na dzień 31.12.2021
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1148 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Zmiany układu komunikacyjnego miasta Kielce = 2020-08-07 [online], ztm.kielce.pl (pol.).
- ↑ Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach informuje, że w związku z wprowadzonym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii oraz znaczącym zmniejszeniem się liczby pasażerów do odwołania zostały wprowadzone zmiany w funkcjonowaniu komunikacji miejskiej w Kielcach = 2020-08-07 [online], ztm.kielce.pl (pol.).
- ↑ Samsonów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom X, s. 259.
- ↑ „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.
- ↑ a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 31–32 [dostęp 2015-11-16].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Pańczyk, Wielki piec w Samsonowie, [w:] Spotkania z zabytkami, nr 7 z 2008 r.
- Stanisław Janicki Spacerkiem po gminie Zagnańsk i okolicy Zagnańsk 2003
- Mieczysław Starz Zagnańsk, Samsonów, Tumlin, Ćmińsk, dzieje osad nad górną Bobrzą Kielce 1995
- Zdzisława Witecka Z kart historii Gminy Samsonów Samsonów 2009
- Maciej Fert, Adam Czmuchowski Spacer po dawnym Samsonowie Wrocław 1998
- Siedziba gminy: Zagnańsk
| Wsie |
|
|---|---|
| Osiedle | |
| Części wsi |
|
| Osada leśna wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Zniesiona miejscowość |
