Sękowa

Sękowa

wieś
Kościół filialny św. Filipa i św. Jakuba (XVI w.)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Sękowa
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-307[2]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0465029
Położenie na mapie gminy Sękowa Sękowa
Położenie na mapie Polski Sękowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Sękowa
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Sękowa
49°37′22″N 21°11′52″E/49,622778 21,197778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Sękowa

Sękowa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, nad rzeką Sękówką, dopływem Ropy. Miejscowość jest siedzibą tejże gminy i parafii św. Józefa Oblubieńca NMP, należącej do dekanatu Gorlice, diecezji rzeszowskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Aktem wydanym 22 lutego 1363 Kazimierz Wielki zezwolił Niemcowi imieniem Nikiel założyć wieś na surowym korzeniu w tzw. Sękowym Lesie. Jednocześnie uposażył parafię katolicką jednym łanem ziemi.

Wieś królewska starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[5].

Wieś była jednym z najstarszych ośrodków wydobycia ropy naftowej. W 1790 na pograniczu Sękowej i Siar istniały studnie ropne, dzierżawione i eksploatowane przez chłopów pańszczyźnianych od właściciela pól, Jana Wybranowskiego. W 1854 udział w kopalniach miał Ignacy Łukasiewicz. W 1873 miejscowe wyroby ropopochodne prezentowane były na Wystawie Powszechnej w Wiedniu. W 1875 eksploatację prowadziło tu już 9 firm zatrudniających łącznie 250 pracowników, roczne wydobycie wynosiło jedynie ok. 350 ton. Kopalnie te z różną wydajnością działały do II wojny światowej.

W XIX w. wieś znana też była jako ośrodek tkactwa. W 1889 liczyła 165 gospodarstw i 1051 mieszkańców.

W 1874 została założona przez ks. Pawła Kretowicza, tutejszego rodaka a proboszcza w Bączalu Dolnym koło Jasła – pierwsza szkoła powszechna, której kierownikiem i jednocześnie nauczycielem został mianowany Stanisław Dobrowolski.

Wieś znacznie ucierpiała w czasie I wojny światowej. Od stycznia do początku maja 1915 znajdowała się na linii frontu (jako tzw. ziemia niczyja). Rosjanie zajmowali wzgórza po wschodniej stronie doliny Sękówki: Zagórz (507 m) i Wierszek (582 m). Oddziały austro-niemieckie miały pozycje na stokach pasma Oboczy (627 m). Rano 2 maja 1915 – pierwszego dnia „bitwy gorlickiej” – oddziały 11 Bawarskiej Dywizji Piechoty zaatakowały Rosjan (3 Armia gen. Radko Dimitriewa). Zaciekłe walki, w wyniku których Niemcy zajęli pierwszą linię Rosjan, trwały do wieczora, przy ogromnych stratach obu stron. Pozostały po nich w Sękowej 2 cmentarze wojenne (w całej dolinie Sękówki – 7 cmentarzy).

Do II wojny światowej Sękowa była najdalej na południe wysuniętą wsią polską w dorzeczu Sękówki.

Sękowa została w 2003 wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, jako Drewniane kościoły południowej Małopolski – Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa^[6]. Podstawą wpisu były kryteria III (nieść unikalne lub co najmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub cywilizacji wciąż żywej bądź już nieistniejącej) i IV (być wybitnym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości). Miejscowość zrzeszona jest w Lidze Polskich Miast i Miejsc UNESCO.

Od 2010 roku pod koniec kwietnia w Sękowej odbywa się rekonstrukcja bitwy pod Gorlicami. W 2015 roku w setną rocznicę Bitwy pod Gorlicami w inscenizacji uczestniczyło 500 rekonstruktorów z Polski, Rosji, Austrii, Niemiec, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi i Litwy^[7].

• 
  Odwiert Franciszek-1, erupcja ropy i gazu w 04.2019
• 
  Rekonstrukcja bitwy gorlickiej – przesłuchanie jeńca rosyjskiego
• 
  Cmentarz wojenny nr 80

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8].

• Kościół pw. św. Filipa i św. Jakuba – drewniana świątynia wzniesiona na początku XVI wieku (~1520 r.), wpisana na Listę UNESCO. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. Kościół jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, konstrukcji zrębowej. Ściany z ręcznie ciosanych, modrzewiowych bali pokryte są w całości gontem. Węższe prezbiterium i szerszą nawę nakrywa wspólny stromy dach jednokalenicowy o więźbie storczykowej. Wieża niska, nakryta kopulastym hełmem^[9] z latarnią oraz wieżyczkę na sygnaturkę dobudowano w XVIII w. Wyposażenie wnętrza dosyć ubogie, ponieważ kościół został poważnie zdewastowany podczas działań wojennych I wojny światowej, kiedy żołnierze austriaccy urządzili we wnętrzu stajnię dla koni, a pokrycie rozbierali na opał. W następnych latach był kilkakrotnie remontowany i restaurowany, a w latach 1981–1983 przeprowadzono jego kompleksową konserwację. We wnętrzu znajdują się: późnorenesansowy, polichromowany ołtarz główny z XVII wieku, niewielkie fragmenty polichromii z XIX wieku, ołtarze boczne wzorowane na renesansowych (współczesne, II połowa XX wieku).

• Kościół św. Józefa. Neogotycki, murowany kościół parafii pw. św. Józefa ufundowany i całkowicie wyposażony przez Józefę Szymonowiczową ówczesną właścicielkę wsi w 1885 roku, konsekrowany 12 października 1886 przez biskupa przemyskiego Łukasza Sołeckiego.
  Nad ostrym łukiem zakończonym portalem napis: Z Daru Twego Panie Składa Ofiarę Józefa Szymonowicowa. Ponad nim kolista tarcza zegara. Dach przyozdobiony sterczynami w formie pinakli. Okna przyozdobione maswerkiem. Na ścianie prezbiterium obraz autorstwa Wygrzewalskiego, przedstawiający Matkę Bożą wśród miejscowego ludu. Kościół był remontowany po zniszczeniach, jakich doznał w czasie I i II wojny światowej. Prace renowacyjne ołtarza i polichromii trwały 4 lata, zostały ukończone w 2008 roku.
• Cmentarz wojenny nr 79.
• Cmentarz wojenny nr 80.
• Kapliczka z połowy XIX.

Stowarzyszenie Gminne Koło Gospodyń Wiejskich[edytuj | edytuj kod]

Od 15 października 2005 działa Stowarzyszenie Gminne Koło Gospodyń Wiejskich w Sękowej. W pierwszym zebraniu założycielskim uczestniczyło 40 pań z Sękowej, Ropicy Górnej i Siar. Stowarzyszenie gościło na wielu imprezach, największą z nich była AGROpromocja w Nawojowej w 2006. Sękowskie Panie nawiązały kontakty z KGW z całego województwa. KGW jest honorowane wyjazdami np. do Brukseli (wyjazd studyjny). Stowarzyszenie promuje lokalne tradycje Pogórzan, jak i Łemków. Przewodniczącą i główną założycielką tej organizacji jest Grażyna Janik.

Uczniowski Klub Sportowy „Maraton”[edytuj | edytuj kod]

9 listopada 1998, w 40 rocznicę działalności Szkolnego Klubu Sportowego z inicjatywy nauczyciela i trenera lekkiej atletyki Aleksandra Gucwy, przy Szkole Podstawowej w Sękowej założono UKS „MARATON”, który został wpisany do rejestru stowarzyszeń kultury fizycznej i ich związków Wydziału Turystyki i Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Sączu w dniu 07.12.1998 pod numerem 422 i jest pierwszym UKS utworzonym na terenie gminy Sękowa. UKS bierze udział w realizacji ogólnokrajowego programu „Sport Wszystkich Dzieci”. Przedstawiciel UKS Wojciech Stankowski zdobył medale w sprincie na Mistrzostwach Polskich Młodzików. W nowej sali gimnastycznej odbywają się powiatowe i międzynarodowe zawody w halowym konkursie skoku wzwyż. Na pierwszym zebraniu założycielskim wybrano zarząd i komisje rewizyjną, prezesem klubu został wybrany nauczyciel wychowania fizycznego Aleksander Gucwa a jego zastępcą Władysław Tokarz – dyrektor Szkoły Podstawowej w Sękowej^[10].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Szlaki cmentarne[edytuj | edytuj kod]

• od szosy Gorlice – Wapienne do cmentarza nr 78
• od szosy Gorlice – Wapienne do cmentarza nr 79
• od szosy Gorlice – Konieczna do cmentarza nr 80

Karpacko-galicyjski Szlak Naftowy[edytuj | edytuj kod]

Przez wieś biegnie Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy. Szlak jest jedną z głównych atrakcji turystycznych regionu, a jego celem jest ukazanie reliktów przemysłu naftowego^[11].

Urodzeni w Sękowej[edytuj | edytuj kod]

• Kazimierz Szternal – podpułkownik Wojska Polskiego, szef sztabu pułku „Baszta”, powstaniec warszawski.
• Czesław Władysław Krulisch – polski szachista, sędzia i działacz szachowy, powstaniec warszawski.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Krukar Wojciech, Kryciński Stanisław, Luboński Paweł, Olszański Tadeusz A. i in.: Beskid Niski. Przewodnik, wyd. II poprawione i aktualizowane, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2002, ISBN 83-85557-98-9.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Sękowa 3, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 468 .
• Urząd Gminy Sękowa
• Strona Gminnej Biblioteki Publicznej w Sękowej. gbpsekowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-09)].