Ryt lyoński

Obrządek lyoński albo ryt lyoński (łac. ritus Lugdunensis) – katolicki obrządek z grupy obrządków rzymskich, obowiązujący w archidiecezji lyońskiej aż do wydania nowego Mszału Rzymskiego w 1969 roku; obecnie zachowywany przez nieliczne wspólnoty.

Wiadomości ogólne i historia obrządku[edytuj | edytuj kod]

Obrządek lyoński uformował się zasadniczo w IX wieku, po wprowadzeniu do Galii obrządku rzymskiego na miejsce gallikańskiego przez Pepina Krótkiego[1]. Jest to zatem forma obrządku rzymskiego (stąd używana czasem nazwa ritus Romano-Lugdunensis), jednak zachowano sporo zwyczajów gallikańskich, przede wszystkim w odniesieniu do ceremonii (np. pontyfikalne błogosławieństwa po Pater Noster), teksty zaś są przeważnie rzymskie. Jest to najstarsza z istniejących form obrządku rzymskiego[2]. Po ujednoliceniu liturgii przez sobór trydencki niektóre diecezje i zakony o najdłuższej tradycji liturgicznej pozostały przy własnych obrządkach, co usankcjonowała bulla Quo primum Piusa V. Po dezorganizacji życia kościelnego podczas Rewolucji Francuskiej na początku XIX wieku w archidiecezji lyońskiej wprowadzono obrządek rzymski, natomiast przez cały wiek XIX i początek XX stopniowo powracano do lokalnych zwyczajów, choć nie we wszystkim. W 1969 roku w archidiecezji lyońskiej większość parafii przyjęła nowy Mszał Rzymski Pawła VI[3]. Obecnie obrządek lyoński zachowywany jest przez nieliczne wspólnoty na terenie diecezji[4].

Krótka charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Msza[edytuj | edytuj kod]

Msza czytana w obrządku lyońskim, anamneza. Celebrans rozkłada ręce na kształt krzyża (in modum crucis); kielich jest przykryty wielkim korporałem.

Najogólniej mówiąc, msza lyońska przypomina mszę rzymską sprzed reform liturgicznych Soboru Watykańskiego II (tzw. mszę trydencką), jednak między mszą rzymską a lyońską zachodzą liczne różnice, z których poniżej wymieniono tylko niektóre.

  • Ołtarz główny nigdy nie dotyka ściany, tylko stoi tak, żeby można go było swobodnie obejść, ponieważ we mszy uroczystej diakon stoi przed ołtarzem, a subdiakon – za ołtarzem[5].
  • Używa się wielkiego korporału, na którym kielich nie tylko stoi, ale też jest nim przykryty od góry[6].
  • W mszale lyońskim znajdują się liczne sekwencje[5].
  • Małe Podniesienie ma miejsce nie podczas konkluzji kanonu, tylko podczas Modlitwy Pańskiej (na słowa jako w niebie)[5].
  • Oprócz pięciu rzymskich kolorów liturgicznych (biały, czerwony, zielony, fioletowy, czarny) jest też kolor szary, którego używa się w dni powszednie Wielkiego Postu[7].
  • We mszy uroczystej mieszanie wina z wodą (administratio) ma miejsce za ołtarzem podczas śpiewu Alleluja.
  • We mszy uroczystej między pierwszym a drugim wezwaniem Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata śpiewa się antyfonę Venite populi[5].
  • W wielu miejscach liturgii (np. przy wymawianiu imienia Jezus) wykonuje się małe przyklęknięcie (fr. petite génuflexion), przy którym zgina się kolano, ale nie dotyka nim ziemi[6].

Jeszcze większe różnice w stosunku do mszy rzymskiej wykazuje msza lyońska pontyfikalna (czyli odprawiana przez biskupa), w której uczestniczy m.in. siedmiu akolitów ze świecznikami. W pewnym momencie liturgii świeczniki stawia się na środku prezbiterium[5], co jest odniesieniem do wizji z Apokalipsy, w której Chrystus objawia się pośrodku siedmiu złotych świeczników (Ap 1, 12–13)[2].

Liturgia godzin[edytuj | edytuj kod]

Do XVIII wieku używano własnych brewiarzy, które były bardzo konserwatywne, np. nie było w nich hymnów (późniejszy dodatek do oficjum rzymskiego)[2]. Od XIX wieku używa się Breviarium Romanum z tekstami własnych dla archidiecezji. Z cech charakterystycznych warto wspomnieć o tym, że oprócz czterech standardowych rzymskich antyfon maryjnych (Alma Redemptoris Mater, Ave Regina caelorum, Regina caeli, Salve Regina) w Lyonie używa się jeszcze piątej, Virgo Parens Christi, przeznaczonej na okres Adwentu[8].

Kalendarz[edytuj | edytuj kod]

Używa się kalendarza rzymskiego z dodatkiem własnych świąt, z których najważniejsze to:

  • świętego Potyna, patrona miasta Lyonu i towarzyszy, męczenników (2 czerwca);
  • świętego Ireneusza, patrona diecezji i towarzyszy, męczenników (28 czerwca);
  • rocznica poświęcenia kościoła katedralnego (24 października).

Oprócz tego obchodzi się inne święta ograniczone do archidiecezji lyońskiej, np. NMP z Fourvière (sobota po Niedzieli Przewodniej; w nowym obrządku sobota po Zesłaniu Ducha Świętego), świętego Agobarda (6 czerwca), a także święta całego Kościoła francuskiego, np. świętej Joanny d'Arc (30 maja)[9][8].

Bibliografia w języku polskim[edytuj | edytuj kod]

Nowowiejski, A.J. 2001. Msza święta. Część druga. Wydawnictwo Antyk, Komorów. ISBN 83-87809-60-8. [obrządek lyoński na s. 1126–1176]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

O liturgii lyońskiej (strona internetowa kościoła św. Jerzego w Lyonie)

Msza w obrządku lyońskim odprawiona w święto św. Ireneusza w r. 2020 (Youtube)

Zdjęcia z mszy lyońskiej (2020) oraz migawki filmowe z lyońskiej mszy pontyfikalnej (Liturgical Arts Journal)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W.S. Porter, The Gallican Rite, London: A.R. Mowbray & Co., 1958, s. 64 (ang.).
  2. ↑ a b c dom D. Buenner, L'ancienne liturgie romaine: le rite lyonnais., Lyon: Vitte, 1934 (fr.).
  3. ↑ Jean-Denis Chalufour OSB, Przewodnik po Mszy Świętej, ISBN 978-83-61374-38-1.
  4. ↑ La liturgie traditionnelle – Saint-Georges [online] [dostęp 2023-07-01] (fr.).
  5. ↑ a b c d e Missale Romanum, in quo antiqui ritus Lugdunenses servantur, Lugduni: Vitte, 1934 (łac.).
  6. ↑ a b Cérémonial Romain-lyonnais publié par ordre de Monseigneur l’Archevêque de Lyon., Lyon: Vitte, 1897, XXXIV+594 (fr.).
  7. ↑ A.A. King, Liturgies of the Primatial Sees, London–New York–Toronto: Longmans, Green & Co., 1957, xiv+656 (ang.).
  8. ↑ a b Offices notes propres au diocèse de Lyon, Lyon: Vitte, 1921, s. 180 (łac. • fr.).
  9. ↑ Proprium Lugdunense a SS. DD. NN. Pio IX, Leone XIII et Pio Papa X approbatum ac de mandato (...) Petri-Hectoris Couillié (...) editum, Lugduni: Vitte, 1910 (łac.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ryt_lyoński&oldid=70863777”