Rusudan (królowa Gruzji)
 Moneta Rusudan (ok. 1230) | |
 | |
 | |
| królowa Gruzji | |
| Okres | od 1223 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | ok. 1194 |
| Data śmierci | 1245 |
| Ojciec | |
| Matka | Tamara, królowa Gruzji |
| Dzieci | Dawid VI, Tamara |
Rusudan (gruz. რუსუდანი, ur. ok. 1194, zm. 1245) – królowa Gruzji z dynastii Bagratydów panująca w latach 1223–1245.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Rusudan była córką królowej Tamary i Dawida Soslana[1]. Na tron wstąpiła po śmierci brata, Jerzego IV Laszy, po tym, gdy ten zmarł z ran odniesionych w bitwie z Mongołami. W momencie przejęcia przez nią władzy Gruzja wschodnia była zniszczona przez mongolskie najazdy. Mimo to w pierwszych dwóch latach panowania Rusudan wydawało się, że dalsze ataki Mongołów nie nastąpią[2].
W 1225 wyprawę przeciwko Gruzji poprowadził Dżalal ad-Din Manguberti, który zdołał odzyskać część ziem dawnego Imperium Chorezmijskiego. W 1225 rozbił siły gruzińskie pod Garnisi, a następnie zajął Tbilisi, gdy miejscowa ludność muzułmańska wsparła jego wojska. Następnie Dżalal ad-Din zajął część Armenii i wschodnią Gruzję. Jego rządy trwały do 1231, do kolejnego najazdu mongolskiego. Nie była w stanie przeciwstawić im się również królowa Rusudan. Część gruzińskich możnowładców na własną rękę porozumiała się ze zdobywcami, uzyskując potwierdzenie dotychczasowych praw w zamian za lojalność i płacenie haraczu, tym samym wypowiadając lojalność Rusudan[2].
Opuściwszy w 1236[3] Tbilisi, które na jej rozkaz zostało spalone, Rusudan przeniosła się do Kutaisi i początkowo próbowała przygotować się do nowej wojny z Mongołami. Nie otrzymawszy jednak pomocy z Europy, wysłała posłów do Batu-chana, zgadzając się uznać zwierzchność Mongołów nad Gruzją. Uzyskała nieobjęcie Gruzji zachodniej administracją mongolską, zgadzając się na płacenie wysokiego haraczu i kierowanie żołnierzy na wojny toczone przez Mongołów. W Gruzji wschodniej natomiast wprowadzony miał zostać skomplikowany system podwójnych rządów mongolsko-gruzińskich[2]. Porozumienie w tej sprawie zawarte zostało w 1243[3].
Pragnąc zagwarantować swojemu synowi Dawidowi następstwo tronu, Rusudan wysłała go do siedziby Batu-chana. Nie wrócił on na Kaukaz do śmierci matki[2], która nastąpiła w 1245[1]. Po jej śmierci Mongołowie wysłali do Gruzji i ogłosili następcami tronu zarówno Dawida, jak i nieślubnego syna Jerzego IV, również Dawida, który za życia Rusudan był z jej inicjatywy przetrzymywany na dworze jej zięcia, sułtana Rumu Kaj Chusraua II[4]. Ich rywalizacja o władzę przyczyniła się do dalszego osłabienia Gruzji[2].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Rusudan wyszła za mąż za seldżuckiego księcia Muhammada Mughisa ud-din Turkan Szacha. W małżeństwie tym urodził się syn Dawid (późniejszy król Gruzji Dawid VI) oraz córka Tamara, wydana za mąż za sułtana Rumu Kaj Chusraua II[4].
Losy Rusudan były inspiracją dla anonimowego autora XVII-wiecznego dzieła prozą pt. Rusudaniani. Jego bohaterka Rusudan przez wiele lat oczekuje na powrót córki Roden, syna Pridona i męża Manuczara z niewoli perskiej i umiera, zanim jej małżonek zostaje zwolniony[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Baranowski B., Baranowski K.: Historia Gruzji. Warszawa, Wrocław: 1987, ISBN 83-04-02345-8.
- Mikaberidze A., Historical Dictionary of Georgia, Rowman & Littlefield, Blue Ridge Summit, 2015, ISBN 978-1-4422-4146-6.
- Rayfield D., The Literature of Georgia: A History, Routledge, 2013, ISBN 978-1-136-82529-3
- Ronald Grigor Suny, The Making of the Georgian Nation, wyd. 2nd ed, Bloomington: Indiana University Press, 1994, ISBN 978-0-253-20915-3, OCLC 29908699.